10 soruda Boğazlarda kuyruk oluşturan tankerler: Türkiye ne istiyor?

MÜHDAN SAĞLAM

ANKARA - Türkiye boğazlarında bekleyen petrol tankerleri gündemdeki yerini koruyor. Türkiye Denizcilik Genel Müdürlüğü konuya dönük 8 Aralık’ta bir açıklama yaptı. Öte yandan küresel medyada Türkiye petrol tedarikini riske atmakla suçlanıyor.

Peki tanker krizi neden ortaya çıktı? Ne zaman çözülecek? Türkiye ne istiyor? 10 soruda boğazlardaki tanker krizini derledik.

1- İSTANBUL VE ÇANAKKALE BOĞAZI’NDA KAÇ GEMİ BEKLİYOR? NE TAŞIYOR?

Denizcilik Genel Müdürlüğü’nün açıklamasına göre 11'i AB varışlı olmak üzere boğazlarda 15 gemi bekletiliyor. Bu gemiler, Rusya limanlarından Türkiye’ye geçiş için gelen ve ham petrol taşıyan tankerler. Batı basını ise İstanbul ve Çanakkale boğazlarından geçiş için bekleyen tankerlerin sayısını 28 olarak veriyor.

2- TÜRKİYE GEMİLERİ NEDEN BEKLETİYOR?

Türkiye bu tankerlerin sigortasının geçerli olup olmadığına dönük sigorta firmalarından bir teyit belgesi istiyor, belge gelene kadar tankerleri bekletiyor.

3- TÜRKİYE BU BELGEYİ NE ZAMANDAN BERİ İSTİYOR DAHA ÖNCE DE BU UYGULAMA VAR MIYDI?

Evet, vardı. Türkiye’nin gemilerden 2002’den bu yana, yani 20 yıldır sigorta belgesi istiyor. Belge, Türk Boğazları Deniz Trafik Düzeni Yönetmeliği'nin 12’nci maddesi uyarınca talep ediliyor. Madde şöyle:

I&P Sigortası:

"1) Türk Boğazlarından geçecek tehlikeli madde taşıyan gemiler, 300 GT ile üzeri gemiler ve yedek gemiler;

(a) Herhangi bir kaza neticesinde varsa batığın çıkarılması, gemi enkazlarının kaza yerinden kaldırılmasıyla ilgili masraflarını,

HİZMETE ÖZEL

(b) Verilen hizmet bedellerini

ç) Liman, rıhtım, iskele, dalgakıran ve kıyıdaki yapıla dahil herhangi bir başka cisme çarpması sonucu verilen hasarlarla ilgili zararın tazmini,

d) Gemiadamları dışındaki üçüncü şahısların ölümü veya yaralanmasıyla ilgili tazminatlarını kapsayan P&I poliçelerine sahip olacaklardır.

2) Yedek çeken gemiler yedeklerini de kapsayan P&I Poliçelerini ibraz etmekle mükelleftir

3)Yedek çeken gemilerin yedeklerinde çekilene P&I sigortası yapılmadığı durumlarda çekenin sigortası çekileni de kapsayacak şekilde düzenlenecektir

4) Gemilerin P&I sigortasının geçerli olduğu acenteleri tarafından tespit edilerek SP-1’de beyan edilir. P&I poliçesiyle ilgili yanlış beyanda bulunduğu tespit edilenler hakkında liman başkanlığı tarafından gerekli idari işlemler yapılır."

4- YENİ BİR DÜZENLEMEYLE EK BELGE Mİ İSTENİYOR?

Evet, Türkiye 1 Aralık’tan bu yana maddede belirtilen gemilerden sigorta belgesi istediği gibi sigorta firmasından da sigortanın geçerli olduğuna dönük bir teyit mektubu/belgesi istiyor.

5-BU BELGENİN VERİLMESİ NEDEN ÖNEMLİ?

Türkiye Rusya yaptırımlarının 5 Aralık’ta devreye girmesinden dört gün önce yani 1 Aralık 2022’den itibaren geminin P&I sigortasını yapan sigorta firmasından bir teyit belgesi istiyor. Bu belge, geminin geçişi sırasında ya da dönüşte boşken bir kaza yaşaması durumunda zararın sigorta firması tarafından karşılanacağının teyidi açısından önemli. Zira neden olunan zarar belli bir meblağın üzerine çıktığında uluslararası IOPC fonu girmekte ve zararı karşılamakta. Yani teyit belgesi olası bir zararın sorunsuz biçimde karşılanacağını gösteriyor.

6-SİGORTA FİRMALARINDAN YAPTIRIMLAR NEDENİYLE Mİ TEYİT MEKTUBU İSTENİYOR?

AB ve G7 ülkelerinin aldığı kararlar 5 Aralık’ta yürürlüğe giren yeni Rusya yaptırımları uyarınca Rusya Batılı sigorta firmalarının sigorta hizmetinden faydalanabilmek için Ural petrolünü 60 doların altından bir fiyata satmak zorunda. 60 doları geçen bir satış işleminde batılı firmalar sigorta işlemi yapıyor.
Türkiye bu durumda hangi geminin sigortasının hala geçerli olduğunu bilmiyor. Bu nedenle sigorta firmalarından söz konusu geminin sigortasının geçerli olup olmadığına dönük 1 Aralık’tan bu yana teyit belgesi istiyor.

7-SİGORTA ŞİRKETLERİ BU BELGELERİ VERMEZSE NE OLUR?

Firmalar henüz Türkiye’ye bu teyit belgesini yollamadı. Türkiye yetkilileri IOPC fonu ile yaptıkları görüşmede şayet P&I sigortası yapan firma zararı karşılamaktan kaçınırsa meydana gelebilecek bir hasarı karşılamayabileceğini söylediğini iletti. Eğer sigorta firmaları Türkiye’ye gerekli evrakı iletmezse Türkiye oluşan hasarla baş başa kalıyor. Bu risk nedeniyle de gemileri durduruyor. Belgeler gelmediği sürece Türkiye gemileri geçirmeyebilir.

8-SİGORTA FİRMALARI NEDEN BU TEYİT BELGESİNİ YOLLAMIYOR?

Firmaların bir kısmı basına yaptıkları açıklamalarda poliçelerin gizli olduğunu ve paylaşmalarının doğru olmadığını, bu nedenle yollamayacaklarını söylüyor. Ancak Türkiye yetkilileri poliçeyi değil, poliçenin olduğuna dönük bir teyit mektubunun yeterli olacağını söylüyor.

9- KRİZ NE ZAMAN ÇÖZÜLECEK? BATI BUNA NE DİYOR?

Medyada Türkiye’nin küresel petrol akışını riske attığına dönük iddialar var. ABD, 5 Aralık öncesi yüklenen ve 19 Ocak öncesinde yükünü boşaltacak firmaların yaptırımın istinası olduğunu belirtti. Ancak Türkiye açısından 5 Aralık değil, 1 Aralık’ta uygulama yürürlüğe girdiği için öncelik 1 Aralık’ta. Bu nedenle kriz aşılamıyor.

10- KRİZ NE ZAMAN ÇÖZÜLÜR?

Özel sektör temsilcileriyle yapılan görüşmelerde Türkiye yetkililerinin krizin 3-4 gün içinde çözüleceğine dönük bir tahminleri olduğu söylendi. Batı, Türkiye yetkilileriyle görüşmeleri sürdürüyor, ancak henüz olumlu bir sonuç alınamadı.

Petrol piyasalarını etkileyecek kriz: Boğazlarda bekletilen petrolün değeri 1.2 milyar dolar

Rus petrolü açmazı: Petrol tankerlerinin Boğazlarda bekletilmesi ne anlama geliyor?

FT: Yaklaşık 19 petrol tankeri Boğazlarda yığıldı, Türkiye yeni sigorta belgeleri talep ediyor