Nas değil, faiz ve vergi bütçesi

Sinan Saygılı

Artı Gerçek - 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi'nin Meclis maratonu bugün başlıyor. Bütçe teklifine bakıldığında vergilerin yüksekliği, faize gidecek para ve seçim etkisiyle yapılacak harcamalar dikkat çekiyor. Bütçeyi finanse etmek için de ÖTV ve KDV adı altında yine vergilere yüklenilecek. Üstelik Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan faize karşı olduğunu söyleyip, 'nas' kavramını kullansa da, 2023 bütçesinden de hatırı sayılır bir para faize gidecek. 2022 için bütçeden faize gidecek para 330 milyar lira olarak belirlenmişken, önümüzdeki yıl miktar yüzde 66'lık artışla 565 milyar liraya yükselecek.

KKM UZATILDI, ÖDENEK YOK

Kur korumalı mevduattan gelecek yük eklendiğindeyse faize gedecek paranın 1 trilyonu bulması bekleniyor. Gel gör ki, süresi bir yıl uzatılmasına rağmen bütçede kur korumalı mevduata ödenek ayrılmamış.

GELİR VE GİDER

2023 bütçe giderlerinin 4 trilyon 470 milyar lira, bütçe gelirlerinin ise 3 trilyon 810 milyar lira olacağı öngörülüyor. 2022 yılı için 1,728 trilyon lira olarak açıklanan bütçe, haziran ayındaki ek bütçeyle birlikte 2,831 trilyon liraya yükseltilmişti. Karşılaştırma yapıldığında, bütçe giderlerinin önümüzdeki yıl yüzde 155,9 (geçen yıl ki ek bütçe hariç hesaplamaya göre) artması öngörülüyor. Bu rakam, gerçek enflasyonun da itirafı niteliğinde aslında. Bu yıl hazirandaki 1,1 trilyonluk ek bütçe dahil edildiğindeyse giderlerin yüzde 56 artacağı öngörülüyor.

ERDAL SAĞLAM: ŞİMDİDEN EK BÜTÇE GEREKECEĞİ GÖRÜLÜYOR

Artı Gerçek'e bütçe teklifini değerlendiren ekonomi yazarı Erdal Sağlam, rakamlara bakıldığında şimdiden ek bütçe gerekeceğinin görüldüğünü söyledi. Seçim de dikkate alındığında, bütçe teklifinde yazan harcamalar miktarıyla sınırlı kalınacağını sanmadığını belirten Sağlam "Bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 3,5, büyüme beklentisi yüzde 5 olup da bu harcama rakamlarında kalınması çok zor. KİT açıkları, bütçeden verilecek kaynaklar artacak. Bütçe teklifinde, BOTAŞ gibi yatırımcı KİT'lere aktarılacak kaynaklar düşük görünüyor. Üstelik seçim yaklaştıkça harcamalar çok fazla artacaktır" dedi.


'ENFLASYON VE KUR ETKİSİ GÖZARDI EDİLMİŞ'

Enflasyonun seyrinin de kritik önemde olduğuna işaret eden Sağlam "Yapılacak harcamalar enflasyona, kurlara etki edecek mi, bunlar çok önemli. 2023 bütçe hesaplaması, bunların etkisi olmayacak varsayımıyla yapılmış. Hem bu harcamaları yapıp hem de enflasyonun yukarı çıkmaması mümkün değil. Bu tablo yüzde 40 enflasyon varsayımıyla yapılmış, ancak bu bütçeyle hedefe ulaşılması çok zor. Bütçe teklifinde dikkat çeken bir diğer konu da vergi istisnalarının çok yüksek olması" değerlendirmesinde bulundu.

SİGARA ZAMLARI YİNE EFKARLANDIRACAK

Peki bütçe bizlere neler söylüyor? Bütçe teklifine bakıldığında, vergilerin cepleri yakacağı görülüyor. 2023 bütçesinin 'gelirler' bölümüne göz atıldığında; motorlu taşıt araçlarından 204 milyar lira, tütün mamüllerinden 126 milyar lira, petrol ve doğalgaz ürünlerinden 85 milyar lira, alkollü içkilerden 55 milyar lira, dayanıklı tüketim mallarından 36 milyar lira, özel iletişim vergisinden 20 milyar lira, şans oyunlarından 13 milyar lira vergi alınması öngörülüyor. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) toplamıysa 512 milyar TL.

KKM ETKİSİ: ŞİRKETLERE VERGİ İSTİSNASI

Öte yandan bütçe teklifinde dikkat çeken bir diğer konu da vergi istisnalarının çok yüksek olması; 994 milyar lira vergi istisnası ve muafiyet var. Bu rakam da, kur korumalı mevduat (KKM) etkisiyle şirketlere tanınan istisnalar önemli bir yer tutuyor.

BÜTÇEYİ DENKLEŞTİRMEK İÇİN 660 MİLYAR LİRA BORÇLANMAYA GİDİLECEK

Vergi uzmanı Ozan Bingöl'ün yaptığı hesaplamaya göre ise iktidar, bütçeyi finanse etmek için vergilere yüklenecek. Ancak bu da yetmeyeceği için bütçe giderleri için üstüne bir de borçlanmaya gidilecek. Bütçenin finansmanı için öngörülen bütçe gelir rakamının 3.7 trilyon lira olduğuna işaret eden Bingöl, "Bu tutar 4,4 trilyon liralık genel bütçe ödeneğinin çok altında bir rakama tekabül etmektedir. Bu nedenle, bütçeyi denkleştirmek için 660 milyar 901 milyon 766 bin TL borçlanma yapılacaktır" diyor.

2022 yılı bütçesinde, toplam harcamalar için verilen ödenek 1 trilyon 751 milyar liraydı. Ancak dökümanlara göre harcamaların 3 trilyon 134 milyar liraya ulaşacağı ifade ediliyor. Benzer bir durumun önümüzdeki bütçede de yaşanması bekleniyor.

SANİYEDE 118 BİN LİRA, GÜNDE 10 MİLYAR LİRA VERGİ TOPLANACAK

Bütçe rakamları üzerinden 2023 yılında ödeyeceğimiz vergileri de hesaplayan Bingöl, oldukça çarpıcı rakamlar ortaya koydu. Bingöl'ün hesaplamasına göre, bütçe giderlerini karşılamak için halkın ödeyeceği toplam vergi miktarı saniyede 118 bin, dakikada 7 milyon, saatte 425 milyon lira. Günlük ödenecek vergi miktarıysa 10 milyar lira. Özetle, dolaylı vergilere dayalı, adaletsiz vergi yapısına devam...

GELİR VERGİSİ YÜKÜ BORDROLU ÇALIŞANIN SIRTINDA

Öte yandan sendikaların ve uzmanların çağrılarına rağmen gelir vergisi diliminde herhangi bir düzenleme yapılmadığı için gelir vergisi yükü de yine çalışanın sırtında olacak. Beyana dayanan gelir vergisi 37,4 milyar lira olarak hedeflenirken, gelir vergisi tevkifat hedefi 458,4 milyar lira.

TARIM DESTEKLERİ SADECE 8 MİLYAR LİRA ARTIRILACAK

Anketlerde durumu parlak görünmeyen hükümet, yıllardır beklettiği 3600 ek gösterge, EYT ve kamudaki geçici işçilerin daimi kadroya alınması düzenlemesini ocak ayında yürürlüğe koyacak. Seçim ekonomisi kapsamında sosyal harcamalar için ayrılan kaynak da 100 milyar liralık bir artışla 258 milyar liraya çıkartılacak.


Rusya-Ukrayna savaşıyla gıda güvenliği en önemli sorun haline gelirken, 2023 bütçesinde tarım destekleri bir önceki yıla göre sadece 8 milyar liralık artışla, 54 milyar lira olacak.

RESMİ İŞSİZLİK BEKLENTİSİ YİNE ÇİFT HANELİ

Son açıklanan veri ile yüzde 10’un altına inen işsizlik 2022 yılı için yüzde 10.8 olarak tahmin edildi, 2023 yılında ise yüzde 10.4 oranında işsizlik bekleniyor.

SOSYAL KONUT MUAMMASI

Bütçe teklifinde dikkat çeken bir diğer konu da, iktidarın en büyük seçim vaadi olan sosyal konutlar. TOKİ eliyle iki yılda 250 bin sosyal konut yapılacağı duyuruldu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum'un daha önce yaptığı açıklamaya göre, projenin maliyeti 422 milyar lira. Kurum, bu maliyetin 170 milyar TL'sini hükümetin karşılayacağını söylemişti. Sosyal konut için önümüzdeki yıl bütçeden ayrılacak kaynak bu miktarın 17'de 1'i yani 10 milyar lira. Proje için 2024 ve 2025 bütçesinden ise 12 ve 14 milyar lira kaynak ayrılacak.
Maliyetin bir kısmı da Toplu Konut İdaresi'nin (TOKİ) bütçesinden karşılanacak. Toplu Konut İdaresi'nin ne kadar gelir elde ettiğine dair en son veri ise son olarak, 2019 tarihli Sayıştay Raporu'nda yer aldı. Sayıştay'a göre 2019 faaliyet geliri 12,2 milyar lira seviyesindeyken, dönem net geliri 7,5 milyar lira olarak gerçekleşti.