DMO'nun 49,3 milyar TL alımı kamu ihalelerinin dışında kaldı
Artı Gerçek - Türkiye'de enflasyon artışıyla ekonomik kriz derinleşirken 17 Temmuz'da yeni Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in kamu alımlarının mercek altına almak için yayınladığı 'Tasarruf Genelgesi' tartışmaları sürüyor. Bu tartışmalarda son olarak kamu alımları içindeki payı sürekli artan Devlet Malzeme Ofisi’nin alımları da gündeme geldi.
BirGün'den Nurcan Gökdemir'in aktardığına göre, sınırlı kaynaklarının şeffaf bir şekilde ve verimli kullanılması, bunu yaparken de kamuoyu denetimi yoluyla hesap verebilirliğinin kurumsallaştırılması amacıyla AB normları da dikkate alınarak hazırlandığı iddia edilen Kamu İhale Kanunu 3’üncü maddesinin “e” bendiyle Devlet Malzeme Ofisi’nden bazı kamu kurumlarının yapacağı alımları yasada belirlenen usullerin dışında tutuyor.
2019'DA İHALE DIŞI ALIMLARIN ALANI GENİŞLETİLDİ
Kanundaki iki ayrı madde ile de DMO’nun belli bir tutarın altında kalan alımları Kamu İhale Kanunu’na tabi olmadan almasının yolunu açıyor. Böylelikle DMO’nun hem piyasadan alımları, hem de kamu kurumlarının DMO’dan alımları ihale sisteminin kısıtlılıkları dışında bırakılmış bu da yolsuzluk, usulsüzlük iddialarını beraberinde getirmişti.
2019 yılında ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Resmi Gazete’de yayımlanan kararı ile DMO’nun ana statüsü değiştirildi ve ihale rejimi dışındaki alımlarının alanı daha da genişledi. DMO’nun alımları iki ayrı yöntemle yapılıyor. Bunlardan biri DMO’nun aldığı malların kuruma teslimi, diğeri de kuruma getirilmeden katalogda yayımlanması.
KATALOGLA SATIŞ SİSTEMİ
Katalogla satış sistemiyle katalogda yer alacak şirketlerin seçiminde herhangi bir ihale yapılmıyor, belli kuralları yerine getirmeleri çoğu zaman yeterli kabul ediliyor. Rekabete dayalı bir sistem olmadığı için karar vericinin istediği şirket katalogda yer alıyor. Kamu kurumları da buradan gereksinimlerini karşılıyor. Burada da iki taraflı bir gayrimeşru alım satım ilişkisi kurulması riski doğuyor. Katalogda yayımlanan şirketlerin sayısı bu “sektör”ün büyüklüğünü göstermesi açısından önemli.
Kamu idareleri de DMO üzerinden mal alımı yapmayı tercih ediyor. Bu yolla hem kurumsal olarak denetimin dışında kalıyorlar, genelgeleri çiğnememiş oluyorlar, hem de üründe ortaya çıkacak sorunlarla ilgili sorumlulukları bulunmuyor
PAYI SÜREKLİ ARTIYOR
Geçmişte kamu alımları içinde DMO üzerinden yapılan mal alımları çok büyük tutarlara ulaşmadığından bu alım satım sistemi çoğu zaman gözardı edilebiliyordu. Ancak hem 2019’daki düzenlemeler hem de pandemi döneminde sağlık alanında ortaya çıkan yoğun alımlar, DMO’nun bu tartışmalı alımlarının faturasının büyümesine neden oldu.
Pandemi geride kaldı ancak DMO hala milyarlarca liralık alım yapıyor ve sağlık malzemesi, ilaç, aşı alımları da tüm alımlar arasında ilk sırada bulunuyor.
49 MİLYARLIK ALIM
Bu rekabete kapalı, denetlenemeyen mal alım sisteminin mali büyüklüğü de sistemin disipline edilmesinin zorunluluğunu gösteriyor.
2019 yılında 50,1 milyar TL’lik kamu mal alımının yüzde 6,8 oranındaki 3.5 milyar TL’si DMO tarafından gerçekleştirildi. 2018 yılında da oran yüzde 6,7 idi. Pandeminin etkisiyle 2020 yılında 58,5 milyar TL tutarındaki alımların yüzde 15,2’si yani 8,9 milyar TL’lik bölümü, 2021 yılında 86,8 milyar TL’lik alım tutarının yüzde 41,5’i olan 36,1 milyar TL’lik bölümünü DMO yaptı.
2022 yılında pandeminin etkisi kalmadı, oran bir miktar düştü ancak geçmişteki yüzde 10’un altındaki düzeye kadar gerilemedi. 2022’de 184,2 milyar TL’lik mal alımının yüzde 26’sı DMO tarafından yapıldı. Rakam olarak ise 49,3 milyar TL’lik bir büyüklüğe denk gelen alım zaten tartışmalı olan kamu ihale rejiminin dışında kaldı.
REKOR SAĞLIKTA
2022 yılı satışlarının ilk sırasında önceki yıllar gibi 33,7 milyar TL ile hastane donanımı ve tıbbi cihaz, 5,5 milyar TL ile araçlar, 4,2 milyar lira ile akaryakıt, 3,2 milyar TL’ ile de bilişim ürünleri yer aldı.
KATOLOGLARDA YER ALANLAR
31 Aralık itibarıyla kataloglarda yer alan şirketler ve ürün sayıları şöyle:
•Genel Katalogda 547 firma 19.446 ürün,
•KOBİ Kataloğunda 42 firma 3.063 ürün,
•Cazibe Merkezleri Kataloğunda 13 firma 1.948 ürün,
•Tekno Katalogda 108 firma 486 ürün,
•Sağlık Markette 800 firma 155.569 ürün. (Kaynak)
TCDD raydan çıktı, borç rekora koştu: Hazine borcu yedi yılda yüzde 347 fırladı
Erdoğan'ın 'Yuvarlanırsınız' dediği millet bahçelerine beş yılda 15 milyar TL'den fazla harcanmış
