Bu hamleyle neye hazırlık yapılıyor? Uzmanlar Merkez Bankası'nın zorunlu karşılık kararına ne diyor?

ARTI GERÇEK - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), temmuzda aldığı TL cinsi zorunlu karşılıkların (ZK) döviz cinsi tutulabilme imkanın kademeli sona erdirme tarihiyle eş zamanlı olarak bugün döviz cinsi zorunlu karşılıklarda artış yaptığını açıkladı.

Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğe göre; yabancı para mevduat ve kıymetli maden depo hesaplarına uygulanan zorunlu karşılık oranları 200 baz puan artırıldı. Vadesiz ve bir yıla kadar vadeli döviz hesapları için zorunlu karşılık oranı yüzde 21'den yüzde 23'e yükseldi. Bir yıl ve bir yıldan uzun vadeli döviz hesaplarında zorunlu karşılık oranı ise yüzde 15'ten yüzde 17'ye çıktı. 

TCMB, Resmi Gazete'de yayımlanan ZK kararının ardından yaptığı açıklamada; zorunlu karşılık kararının TL cinsi ZK tesislerini yaklaşık 13.9 milyar TL, döviz ve altın cinsi ZK tesislerini ise 3.4 milyar dolar karşılığı artıracağını bildirdi.

TCMB, yeni kararı 1 Temmuz 2021 tarihinde açıklanan TL cinsi zorunlu karşılıkların döviz ve altın cinsi tutulmasını sağlayan Rezerv Opsiyon Mekanizması'nın (ROM) kademeli şekilde kaldırılmasına ilişkin tamamlayıcı bir düzenleme olarak duyurdu. 

Fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gidildiğini bildiren TCMB şu açıklamayı yaptı:

1 Temmuz 2021 tarihinde açıklandığı üzere, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânı azami oranı yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülmüş ve döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmıştı. Ayrıca, Türk Lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkânının sonlandırılacağı da ilan edilmişti. Bu çerçevede, söz konusu imkân 1 Ekim 2021 tesis tarihinde yüzde 10’dan yüzde 0’a düşürülerek sonlandırılacak olup, aynı tarihte yürürlüğe girmek üzere yabancı para mevduat/katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmasına karar verilmiştir. Alınan bu kararla birlikte, 1 Ekim 2021 tarihi itibarıyla Türk Lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 13,9 milyar Türk Lirası, döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin ise yaklaşık 3,4 milyar ABD Doları karşılığı tutarında artması beklenmektedir."

Uzmanların Merkez Bankası'nın kararına ilişkin değerlendirmeleri şöyle:

Merkez Bankası eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, "Zorunlu karşılık kararının TCMB'den önce resmi gazetede duyurulması iletişim açısından sorunlu. Herkes kafasına göre yorumluyor, sonra TCMB'nin açıklaması gelince iş değişiyor. Faiz kararının önce resmi gazetede çıktığını sonra TCMB'den açıklama geldiğini düşünün, buna benziyor" dedi.

Ekonomist Atilla Yeşilada, "TCMB'den utangaç sıkılaştırma hamlesi" ifadesini kullandı.

TCMB'den utangaç sıkılaştırma hamlesihttps://t.co/EXHh4GoU6B

— Atilla Yesilada (@AtillaYesilada1) September 15, 2021

Prof. Dr. Yalçın Karatepe, "Döviz tevdiat hesaplarının zorunlu karşılık oranı 2 puan artırılarak yüzde 23’e çıkarılmış. Rezervler 128 milyara doğru adım adım… Yakında duyarsınız "işte 128 milyar dolar burada" diye yazdı.

Döviz tevdiat hesaplarının zorunlu karşılık oranı 2 puan artırılarak %23’e çıkarılmış.

Rezervler 128 milyara doğru adım adım…

Yakında duyarsınız "işte 128 milyar dolar burada” diye :) pic.twitter.com/NG7IM1dPXy

— Yalçın Karatepe (@ykaratepe) September 15, 2021

Ekonomist Tunç Şatıroğlu, "Dolar/TL tarafında gidişat belli. Bugünkü zorunlu karşılık düzenlemesini faiz indirimine hazırlık olarak değerlendiriyorum. Rezerv opsiyon mekanizmasını sadeleştirmek için yapılmış olduğunu düşünmüyorum. Eğer bir sadeleşme ihtiyacı olsaydı bu kadar beklenmez daha önce yapılırdı" değerlendirmesi yaptı.

#DolarTL tarafında gidişat belli. Bugünkü zorunlu karşılık düzenlemesini faiz indirimine hazırlık olarak değerlendiriyorum. Rezerv opsiyon mekanizmasını sadeleştirmek için yapılmış olduğunu düşünmüyorum. Eğer bir sadeleşme ihtiyacı olsaydı bu kadar beklenmez daha önce yapılırdı. pic.twitter.com/EDHnehHVyn

— Tunç Şatıroğlu (@TuncSatiroglu) September 15, 2021

KARAR NE ANLAMA GELİYOR?  

Düzenlemeyle Merkez Bankası hem rezervlerini artırmayı hem de bankaların döviz tutmasının maliyetini artırmayı hedefliyor. Söz konusu düzenlemenin kurda mevcut fiyatlamalara etkisi olmadı. Dolar/TL’de 8,44-8,45 seviyesindeki işlemler devam ediyor.

Deniz Yatırım Strateji ve Araştırma Bölüm Müdürü Orkun Gödek de söz konusu kararı, son dönem içerisinde sistemde gözlenen yabancı para mevduat artışı sonrasında TCMB’nin brüt rezervlerini artırma isteği çerçevesinde okuduklarını, fiyatlamalara yönelik etkisini ise nötr olarak gördüklerini aktardı.

TCMB, temmuzdan bu yana iki adımda yabancı para zorunlu karşılıkları toplam dört puan artırırken daha önce açıkladığı takvim doğrultusunda banka TL cinsi zorunlu karşılıkların (ZK) döviz tutulma imkanını da birkaç hafta içinde kaldırmış olacak.

Bankacılar ağırlıklı olarak bugünkü kararın 1 Temmuz'da alınan ZK kararın devamı olarak yorumluyor. Banka 1 Temmuz'da rezerv opsiyon mekanizması ile ekim itibarıyla TL cinsi ZK'ların döviz cinsi tutulması hakkının yüzde 20'den önce yüzde 10'a ardından yüzde 0'a indireceğini açıklamıştı. TCMB'nin bugünkü ZK kararı TL cinsi ZK'ların döviz cinsi tutulma hakkının kaldırılacağı takvim ile uyumlu bir çizelgede gerçekleşmiş oldu.

Bazı bankacılar ise kararın erken faiz indirimine karşı dövize yönelimi engelleme önlemi olarak yorumlarken bu yorumlar azınlıkta kaldı. Bir bankanın döviz masası işlemcisi, "TCMB'nin kararı önümüzdeki haftaki PPK öncesi alması farklı yorumlar oluşturuyor. Karara faiz indiriminde dövize yönelimi engellemeye hazırlık olarak yorumlar da var. Ancak biz kararın ROM imkanındaki TL cinsi ZK'lar için döviz cinsi imkanın kaldırılması nedeniyle oluşan boşluğun teknik olarak tamamlanması amaçladığını düşünüyoruz" dedi.

TEMMUZDA DA 2 PUAN ARTMIŞTI

Merkez Bankası, 1 Temmuz'da da Türk Lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranını yüzde 20'den yüzde 10'a düşürmüş, döviz cinsinden mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırmıştı.

Bu kararla TCMB'nin döviz cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 2,7 milyar dolar tutarında artması öngörülmüştü.

TOPLAM REZERV 119 MİLYAR DOLARI AŞTI

Merkez Bankası’nın net uluslararası rezervleri 3 Eylül 2021 itibarıyla, bir önceki haftaya göre 1 milyar 406 milyon dolar artış ile 27 milyar 856 milyon dolara yükseldi. Brüt döviz rezervleri 91 milyon dolar artış gösteriken, toplam rezervler 118 milyar 264 milyon dolardan 119 milyar 198 milyon dolar seviyesine yükseldi.

Rezerv Opsiyonu Mekanizması (ROM), bankaların TCMB’de tutmak zorunda oldukları Türk Lirası zorunlu karşılıkların belirli bir yüzdesini döviz (dolar ve/veya euro) ve standart altın cinsinden tesis edebilmelerine imkan tanıyan bir uygulama. ROM ile bankalara Türk Lirası likidite gereksinimlerini karşılamak için döviz varlıklarını belli oranlarda kullanabilme imkanı tanınıyor. Böylece bankalar, Türk Lirası zorunlu karşılıkları tesis etmede esneklik kazanıyor ve gönüllü olarak Merkez Bankası'nda döviz rezervi biriktirebiliyor. Merkez Bankası'nın bankalara tanıdığı bu ‘döviz tutma imkanı’ 1 Ekim 2021'de sona eriyor. TCMB, ROM uygulamasının döviz bölümünün kademeli azalışlarla sona ereceğini 1 Temmuz'da açıklanmıştı. Söz konusu ROM azami oranı 1 Temmuz’da yüzde 20’den yüzde 10’a düşürülmüştü. Ekim ayı itibariyle artık bankalar, Türk Lirası zorunlu karşılıkların belirli bir bölümünü döviz olarak tutamayacak.