Zelenskiy küçültülmüş bir NATO formülü istiyor
+Gerçek Genel Yayın Yönetmeni Ergun Babahan ve analist Fehim Taştekin #OrtaDoğu programında Rusya-Ukrayna müzakerelerini, İran’ın Erbil’de füzelerle yaptığı saldırıyı konuştu. Taştekin şunları dile getirdi:
Rusya ve Ukrayna arasında İstanbul’da kurulan müzakere masasının ilk turunda iki konuda olumlu gelişme mesajı çıktı. Fakat savaşın uzamasına neden olacak çetin konular yine olası liderler buluşmasına bakıyor.
Rusya, Kiev ve Çernihiv bölgelerinde askeri operasyonların büyük oranda azaltılacağını bildirdi. Bu hem askeri stratejinin bir parçası hem de müzakereleri kolaylaştırmaya yönelik bir geri adım olarak okunabilir. Çünkü Savunma Bakanı Şoygu hemen öncesinde Kiev kuşatmasıyla dikkatleri dağıtıp Donbas’a ağırlık verildiğini söyledi.
İlk aşamada iki hedef gözetildiği anlaşılıyor: Birincisi, bağımsızlıkları ilan eden Luhansk ve Donetsk bölgelerini resmi sınırlara kadar kontrol etmek. Bunu başarmak için Kiev’i kuşatıp Ukrayna güçlerinin dağılmasını sağladılar.
İkinci hedef ise Ukrayna hava savunma sistemleri, hava ve deniz gücü, havalimanlarının işlevsiz hale getirilmesiydi.
GARANTÖR RİSK ALACAK
Müzakerelerde öne çıkan Ukrayna’nın silahsızlandırılması şartı zaten bununla ilgili. Şoygu’ya göre Ukrayna’ya ait 152 uçaktan 123’ü, 149 helikopterden 77’si, 180 hava savunma füze sisteminden 152’si yok edildi. İkinci olumlu adım olarak tarafların esir askerlere iyi muamelede anlaşmış olması. Rusya kamuoyu birkaç gündür esir askerlere yapılan muamelelerle ilgili feci görüntülerle meşguldü.
Çetrefilli konu başlıklarının başında gelen güvenlik garantileri konusunda Ukrayna tarafının teklifleri biraz daha somutlaşmışa benziyor. Ukraynalı müzakereci Arakhamia, NATO üyelik hedefinden vazgeçme karşılığında 8 ülkenin garantör olduğu güvenlik anlaşması istediklerini söyledi.
Garantörler Türkiye, ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, Polonya, Kanada ve İsrail. NATO’nun 5’inci maddesindeki mantık burada da isteniyor. Yani bir üye saldırıya uğrarsa tümü saldırıya uğramış sayılır prensibi bu anlaşmayla Ukrayna için yürütülüyor. Bu Ukrayna için 'küçük NATO' demek. Ukrayna tarafı garantörlerin silah ve asker vermesinden söz ediyor. Yani burada garantör risk almaya davet ediliyor. Çünkü ihtilaf bölgeleriyle ilgili bir uzlaşı sağlanmadan garantör olmak peşinen çatışmaya ortak olmak demek.
Durumu yumuşatmak için Donbas’ın çatışmalı bölgeleri ile Kırım’ın güvenlik anlaşmasının dışında tutulmasından bahsediyorlar. Luhansk ve Donetsk’in statüsünü belirlemeyi de Putin ve Zelenski arasındaki görüşmeye bırakıyorlar.
Savaşın ana gerekçelerinden biri bu bölgelerin statüsüydü. Ukrayna tarafı Minsk anlaşmaları çerçevesinde vermeye yanaşmadığı statü konusundaki tavizi referanduma götürme şartıyla kabul ediyor. Rusya bağımsızlıklarını tanıdığı iki bölgenin özerklik statüsüyle yetinmesine razı gelir mi?
KIRIM FORMÜLÜ
Bilmiyoruz. Kırım ile ilgili de ilginç bir formül öneriyorlar: Burası da 15 yıllığına tarafsız kalsın deniliyor. Rusya Anayasası’nı değiştirerek Kırım’ı ilhak etti. Bunu tekrar tartışmaya açmaları için Putin’in çaresiz olması gerekir ki şu aşamada bunu söylemek zor. Heyetlerin üzerinde anlaşacağı barış anlaşması Ukrayna'da referandumda oylanacak. Referandumun nerede ve hangi kapsamda yapılacağı da olası uzlaşmanın altındaki bir diğer dinamit.
Rus tarafının NATO üyelik hedefinden vazgeçmesi ve askeri entegrasyon gibi süreçlere yol açmaması kaydıyla Ukrayna’nın AB üyeliğine itirazının olmayacağına dair de bir anlayışın belirdiği aktarılıyor. Normalde de Rusya, bu yolu tıkayacak markaj operasyonlarından geri durmasa da, Ukrayna’nın AB üyeliğini aleni olarak tehdit görmüyor.
*
İRAN RAHATSIZ
İran’ın Erbil’de füzelerle yaptığı saldırıyla birden fazla tarafa diş gösterdiği söylenebilir. Kuşkusuz İsrail’le süregelen bir hesaplaşma var. Bunun misilleme olduğunu söylemişlerdi. Beri tarafta Kürdistan’daki doğalgazın Türkiye üzerinden batıya taşınmasından duyduğu rahatsızlığın dışa vurması da sözkonusu.
Ayrıca Kerkük-Musul hattına özel önem veren İran, Türkiye’nin Musul’a dönme hesaplarından da rahatsız. Bunların yanı sıra İran ile Türkiye arasında Bağdat’ta yeni hükümet formülasyonda bir bilek güreşi var. Saldırı Türkiye’nin desteklediği koalisyon seçeneğine katılan KDP’ye yönelik bir kızgınlıktan da söz edilebilir.
Sadr Grubu’nun KDP ve Sünni blokla çoğunluk hükümetini kurma çabasını İran bağlantılı Şii cephe bloke ediyor. İran bağlantılı olarak bölge yeni bir dizayn operasyonuna da sahne oluyor. İsrail, ABD, Bahreyn, BAE, Mısır ve Fas dışişleri bakanlarının Negev zirvesinde hedef İran’dı. İsrail-Arap ilişkileri açısından yeni bir durum.
Körfez’deki Amerikan müttefikleri İran’la nükleer anlaşmaya dönülmesine dair kaygılar var. Bu kaygılar İsrail’le yakınlaşmayı kolaylaştırırken ABD de endişeleri gidermeye çalışıyor. ABD’ye kızgınlık Ukrayna’da aranan desteğin Körfez’den gelmemesine de neden oldu.
*
Dünya Ukrayna savaşına odaklanmışken Azerbaycan’ın Karabağ’da fiili haritayı değiştirme hamlesinde olduğu gibi Türkiye’nin de sınır ötesi harekatları artırması muhtemel.
