Apê Musa ilk olarak 'Qimil' ile Ankara'yı endişelendirmişti

Kürt aydını, gazeteci-yazar Musa Anter, sevenlerinin deyimiyle Apé Musa, 20 Eylül 1992'de Kültür-Sanat Festivali için Diyarbakır'daydı. Gündüz festivale katıldı, kitaplarını imzaladı. Akşam Seyrantepe Mahallesi'nde yeğeni Orhan Miroğlu ile birlikte silahlı saldırıya uğradı. Anter yaşamını yitirdi, Miroğlu ise yaralı kurtuldu.

Kürt Şair Yazar Gazeteci olan Musa Anter 1920 yılında Mardin’in Nusaybin ilçesinde dünyaya gelmiştir. Kürtler arasında Apê Musa(Musa Amca) ismiyle de anılmaktadır.

İLGİLİ HABER: ÖLDÜRÜLMÜŞ GAZETECİLERİN FOTOĞRAFLARI GBT SORGUSUNDAN GEÇİRİLDİ

İlkokulu Zivingê’de ortaokul ve liseyi de Adana'da okuyan Apê Musa, İstanbul Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra Abdurrahim Zapsu'nun kızı Ayşe Hale ile evlenmiştir. Musa Anter ile Ayşe Hale evliliğinden Anter, Rahşan ve Dicle isimlerinde 3 çocukları dünyaya gelmiştir.

Yaşamı boyunca Kürtçe Türkçe sözlük dahil birçok kitap yazan Apê Musa hakkında Kürtçe yazdığı, muhalif olduğu iddiasıyla soruşturmalar açılmış, hapis yatmıştır.

Yusuf Azizoğlu ve Canip Yıldırım ile birlikte İleri Yurt Gazetesi'ni çıkaran Musa Anter ,gazetede yayınladığı Kürtçe şiiri "Qimil / Kımıl" nedeniyle 1959 yılında 49’lar Davası kapsamında idamla yargılanmıştır.

Musa Anter, Devrimci Doğu Kültür Ocakları, Halkın Emek Partisi, Mezopotamya Kültür Merkezi ve İstanbul Kürt Enstitüsü'nün de kurucularındandır.

Deng, Barış Dünyası,Yön Şark Postası, Dicle Kaynağı Azadiye Welat, Yeni Ülke, Özgür Gündem, Rewşen ve Tewlo gibi gazete ve dergilerde yazmıştır.

"QİMİL / KIMIL"

İleri Yurt gazetesinde ‘Amma Ne İleri Yurt’ adlı hiciv sütununda ‘Qimil’ (Kımıl) adlı Kürtçe bir şiir yayımlanmıştı. Şairin adı Musa Anter’di.

Kürtçe şiirin teması şuydu: Siverekli bir kız, kımıl zararlısı tarafından samana döndürülmüş bir torba buğdayı çerçiye götürüyor, çerçi buğdayın işe yaramadığını görünce, buğdaya karşılık mal veremeyeceğini söylüyordu. Kızcağız da yüzyıllardır gelenek olduğu üzere, üzüntüsünü bir türküyle dile getiriyordu: Şiirin Türkçesi şöyley: ‘Dağa tırmandım amca, zavallı dağ mahzunlaştı /Arpa olgunlaştı amca, buğday un ufak oldu biçare / Kımıl geldi amca, kafile halen de zavallı / Buğdayı yedi, geride samanı bıraktı zavallı...’ Yazar yazının sonunda şiirin kahramanı kıza şöyle diyordu: ‘Üzülme bacım, seni kımıl, süne ve sömürenlerin zararından kurtaracak kardeşlerin yetişiyor artık.’

ANKARA ‘QİMİL’DAN ENDİŞELENDİ

Kımıl aracılığıyla ima edilenler mahkemelerin hoşuna gitmedi. 6 Eylül 1959 tarihli Cumhuriyet gazetesinde "Doğu illerimizden birinin merkezinde çıkan bir gazetede anlaşılmaz sebeplerle Kürtçe bir şiir neşrediliyor" dendikten sonra "İnsaf edelim. Bu Doğu ili İstanbul değil ki, 20-30 gazete çıksın da insan meşgul bir gününde hepsine bakamasın. Sonra hadi kendisi bakamadı, o il merkezinin zabıtası yok mu, adliyesi yok mu?" diye ortalık velveleye veriliyordu. 19 Eylül 1959 tarihli Ulus ise "Bir soru da benden: Bu gazeteye kim kâğıt veriyor" diye kışkırtıcılık yapıyordu.

Beklendiği üzere İleri Yurt ve Musa Anter aleyhine dava açıldı ancak olay yerelden ulusal düzleme taşmış, sanıkları savunmak için başka şehirlerden avukatlar gelmeye başlamış, mahkeme salonu ve adliye binasının önü miting alanına dönüşür olmuştu. Aynı şekilde Ankara ve İstanbul’daki Kürt lise ve üniversite öğrencileri de davayı heyecanla izliyordu.

MUSA ANTER'İN ESERLERİ

Birina Reş / Kara Yara (1959)
Qimil / Kımıl (1962)
Ferhenga Kurdî-Tirkî / Kürtçe-Türkçe Sözlük (1967)
Hatıralarım I (1991)
Hatıralarım II (1992)
Vakayiname (1992)
Fırat Marmara'ya Akar (1996)
Çinara Min (1999)

Musa Anter'in hayatının anlatıldığı Aydın Orak yönetmenliğinde çekilen filmi ''Asasız Musa'' 3 Ekim 2014 tarihinde vizyona girmiştir.

(Yazı www.kürtler.com sitesinden yararlanarak hazırlanmıştır)