İHD’den altı aylık rapor: 3 bin 895 hak ihlali

Artı Gerçek - İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi’nin hazırladığı ‘Doğu ve Güneydoğu İnsan Hakları İhlalleri Raporu’ açıklandı.

Açıklamadan önce konuşan İHD Diyarbakır Şube Başkanı Ercan Yılmaz, İHD’nin 38’inci yıl dönümü olduğunu hatırlatarak, yürüttükleri mücadeleyi sürdüreceklerini söyledi. Mücadele sürecinde 23 üyelerinin faili meçhule gittiğini, yüzlerce İHD üyesinin ülkeden göç etmek zorunda kaldığını belirten Yılmaz, “İnsan hakları mücadelesi hak ettiği yere, evrensel standartta ulaşana kadar bu mücadeleyi sürdüreceğiz. İyi ki İHD var” dedi.

'İNSAN HAKLARI İHLALLERİ ARTARAK, SİSTEMATİK ŞEKİLDE DEVAM EDİYOR'

Ardından İHD Genel Başkan Yardımcısı Rümeysa Deniz Kaya, raporun değerlendirme kısmını okudu. Kaya, bölgede 6 aylık sürede insan hakları ihalelerinin artarak, sistematik şekilde devam ettiğini belirtti.

Kolluğun fail olduğu binlerce ihlalin yaşandığını belirten Kaya, “Kürt meselesinin demokratik yol ve yöntemlerle çözülemeyişi nedeniyle süren çatışma ortamı, Türkiye’nin iç ve dış politikadaki istikrarsızlığının devam etmesine neden olmaktadır. Siyasi iktidar tarafından geliştirilen ayrımcı dil nedeniyle çatışmaların sonlandırılmasına yönelik diyalog ve müzakere yöntemlerinden gün geçtikçe uzaklaşılmış, soruna güvenlik odaklı ve askeri yöntemlerle yaklaşımın sonucu olarak, bölgede toplumsal yaşamı tümüyle etkileyen ağır bir çatışma bilançosu ortaya çıkmıştır” dedi.

527 EV-İŞYERİ BASKINI

Bölgede 2024 yılı ilk 6 ayında “kişi güvenliği ve özgürlüğü”, “örgütlenme özgürlüğü”, “düşünce ve ifade özgürlüğü” haklarına yönelik baskılar sonucunda haksız gözaltı ve tutuklamaların arttığına işaret eden Kaya, şunları söyledi:

“Bu bağlamda, bölge kentlerinde en az 88’i çocuk bin 164 yurttaş gözaltına alınarak, 4’ü çocuk en az 165 yurttaş tutuklandı. En az 3 yurttaş hakkında ev hapsi kararı verilmiş olup bu süreçte bölgede en az 527 ev/iş yeri baskına uğramıştır. Bölgede en az 4 etkinliğin gösterimi yasaklanmıştır. 74 soruşturma dosyasında en az 520 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı. 10 dava dosyasında 39 yurttaş hakkında dava açılmış olup aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 13 dosyada 56 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verilmiştir. 3 siyasi parti binası, 1 gazete, 1 belediye binası saldırı veya baskına uğramıştır.”

'KAYYIM REJİMİ, OHAL'İ HATIRLATIYOR'

Hakkari Belediyesi’ne atanan kayyıma da işaret eden Kaya, kayyım atanması sonrasında adeta 90’lı yıllarda bölgede uygulanan OHAL rejimini hatırlatırcasına bölge kentlerinde uygulamaların olduğunu belirtti.

Diyarbakır ve Maadin bölgesinde yaşanan yangına da değinene Kaya, “Bölgede Kürt meselesinin çözümsüz bırakılması nedeniyle devam eden çatışmalı ortamın neden olduğu yaşam hakkı ihlalleri de tüm can yakıcılığı ile devam etmektedir” diye belirtti.

‘TECRİT VE İZOLASYON İMRALI’DA SOMUTLAŞTI’

Cezaevlerinde ki ihlallerinde arttığına işaret eden Kaya, cezaevlerinde yaşanan “tecrit” ve “izolasyon” uygulamalarının en çarpıcı örneğinin İmralı F Tipi Cezaevi’ndeki durum ile somutlaştığına dikkati çekti.

Kaya, “PKK Lideri Abdullah Öcalan ile birlikte İmralı F Tipi Cezaevi’nde tutulan mahpusları avukat, aile ve telefon görüşü ile haberleşme ve haber alma hakları keyfi bir şekilde engellenmektedir. Konuya ilişkin gerek AİHM tarafından verilen ihlal kararları gerek BM insan hakları komitesi tarafından verilen tedbir kararlarına rağmen İmralı ada hapishanesinde tutulan mahpusların dış dünya ile olan ilişkilerinin mutlak bir şekilde engellenmesinin hukuk ile açıklanır bir yanı olmadığını bir kez daha belirtmek isteriz” dedi.

Hak savunucuları olarak Kürt meselesinin demokratik, barışçıl ve adil çözümünü her zaman savunduklarını belirten Kaya, “Bir denetim mekanizmasına da dönüşen hak savunuculuğunun özneleri olarak bizler, insan hakları ihlallerinin meydana gelmesine sebebiyet veren hatalı devlet ve hükümet politikalarına karşı her şart ve koşul altında etkili bir savunuculuk faaliyeti içerisinde olacağımızın bilinmesini istiyoruz” diye konuştu.

Ardından İHD Bölge Temsilcisi Tahir Saçaklı, 6 aylık hak ihlal raporunu okudu. Raporda, şunlara dikkat çekildi:

* Bölge kentlerinde “keyfi öldürme, silah ve orantısız güç kullanma, dur ihtarına uymama”, “Yargısız infaz” sonucu kolluk güçleri tarafından açılan ateşle 1 yurttaş yaşamını yitirdi, 4 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

* Bölge hapishanelerinde 3 mahpus çeşitli hastalıklar, 2 mahpus ise intihar ettiği iddiasıyla yaşamını yitirdi.

* Resmi hata ve ihmaller sonucu en az 18 yurttaş yaşamını yitirirken en az 76 yurttaş çeşitli şekillerde yaralandı.

* DEDAŞ ihmalinden ortaya çıkan yangında 15 kişi yaşamını yitirdi.

* Bölgede yaşam hakkına yönelik ihlaller sonucu 21 kolluk görevlisi, 44 silahlı militan ve 65 sivil olmak üzere en az 130 kişi yaşamını yitirirken, 20 kolluk görevlisi ve 117 sivil olmak üzere en az 137 kişi çeşitli şekillerde yaralandı

* Bölgede 5 kent ve bağlı ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce alanı kapsamına alacak şekilde 21 defa özel güvenlik bölgesi ilan edildi. En az 1 kente 1 defa sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Örgüt militanlarına ait en az 1 cenaze ailesine teslim edilmedi. En az 3 militanın cenazesi çeşitli girişimlere rağmen ailelerine geç teslim edildi. En az 1 mezarlığa saldırı gerçekleşti.

59 KADIN YAŞAMINI YİTİRDİ

* Bölgede ilk 6 ayda, kadın yaşam hakkına yönelik saldırılar sonucunda 19’u şüpheli, 30’u aile içi, 10’u toplumsal alanda şiddet sonucu en az 59 kadın yaşamını yitirdi.

ÇOCUKLARDA YAŞAMINI YİTİRDİ

* Aile içi şiddet sonucu en az 7 çocuk yaşamını yitirdi. Toplumsal alanda şiddet sonucu en az 2 çocuk yaşamını yitirdi, en az 2 çocuk yaralandı. Toplumsal alanda en az 15 çocuk cinsel istismara maruz kaldı, 1 çocuk ise alıkonuldu.

* Bölgede çocuklarında aralarında bulunduğu en az 98 yurttaş kolluk görevlilerinin işkence ve kötü muamele eylemlerine maruz kaldı. Bölge kentlerinde en az 88’i çocuk bin 164 yurttaş gözaltına alındı. 4’ü çocuk en az 165 yurttaş tutuklandı. En az 3 yurttaş hakkında ev hapsi kararı verildi. Bölgede en az 527 ev/iş yeri baskına uğradı.

SİYASİ PARTİ, GAZETE VE BELEDİYE BİNASINA BASKIN

Bölgede en az 4 etkinliğin gösterimi yasaklandı. 74 soruşturma dosyasında en az 520 yurttaş hakkında soruşturma başlatıldı. 10 dava dosyasında 39 yurttaş hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazetecilerin bulunduğu 13 dosyada 56 yurttaş hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. 3 siyasi parti binası, 1 gazete, 1 belediye binası saldırı veya baskına uğradı.

TOPLANTI VE GÖSTERİ ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER

*Kolluk görevlileri tarafından en az 34 toplantı ve gösteriye müdahale edildi.

*Valilik ve kaymakamlıklarca en az 2 toplantı ve gösteri iptal edildi.

*Bölge valileri, 56 defa toplantı ve gösteri yürüyüşlerine dair yasaklama kararı verdi.

CEZAEVLERİNDEKİ İHLALLER ARTTI

* Hapishanelerde en az 44 mahpus istekleri dışında, gerekçe gösterilmeden veya çeşitli gerekçelerle başkaca hapishanelere sevk edildi.

*En az 116 mahpusun sağlık hakkı, en az 1 mahpusun aile görüşü hakkı ihlal edildi.

*En az 65 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı, ez 4 mahpusa disiplin cezası verildi.

*En az 7 mahpus tecrit ve izolasyona maruz kaldı.

*En az 22 mahpusun infazı çeşitli gerekçelerle (kurula çıkmadığı, disiplin cezası, pişman olmadığı, dini ve milli günlerde törene katılmadığı) ertelendi.

*İş güvenliğinin sağlanmadığı çalışma koşullarında yaşanan kazalarda en az 29 işçi yaşamını yitirdi, 1’i çocuk 20 işçi yaralandı.

*En az 1 kişi görevinden alındı, en az 3 kişi hakkında idari soruşturma başlatılarak sürgün edildi.

KAYYIM ATAMALARI

* Bölgede 1 belediyeye kayyım atandı. 4 belediye hakkında idari soruşturma başlatıldı. En az 9 belediye eşbaşkanının Pasaportuna emniyet genel müdürlüğü talebiyle “genel güvenlik” tedbiri konuldu. 1 belediye eşbaşkanı hakkında cumhurbaşkanına hakaret soruşturması açıldı.

*Yine raporda, en az 416 yurttaşın sağlık hakkı, bölgede en az 5 orman yangını ve ağaç kesimi meydana geldi. En az 1 yurttaşın konut hakkı ihlal edildi.

Toplamda bölgede en az 3 bin 895 hak ihlali tespiti yapıldı. (MA)

Elif Tuncer ve İHD yöneticileri anıldı