İzmir’in tarihi simgesine 30 katlı gökdelen... Gerekçe: Tasarruf tedbirleri kapsamında Hazine'nin güçlendirilmesi

İZMİR - İzmir’de bir dönem satış kararı tartışmalara neden olan tarihi elektrik fabrikası ile ilgili plan değişikliğine gidiliyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, tarihi yapıyla ilgili yeni bir plan çalışması yapılıyor. Edinilen bilgilere göre hali hazırda 'kültürel tesis alanı' ve 0.50 emsal yapılaşma koşulu olan fabrika alanının parseli ikiye bölünerek yeni parsel oluşturuluyor. Yeni parsel 'ticaret-turizm alanı' olarak işaretlenerek 3 emsal ve 30 kata kadar yapılaşma izni tanınıyor.

KAMU KURUMLARINDAN GÖRÜŞ İSTENDİ

Özelleştirme İdaresi, kamu kurumlarından plan değişikliği ile ilgili görüş talep ediyor. Yakın zamanda planların askıya çıkacağı belirtiliyor. Yeni plan değişikliği ile birlikte fabrika binasının bahçesine gökdelen dikilmesinin önü açılacak. Plan değişikliğinin kesinleşmesinin ardından parseller satışa çıkarılacak. Geçtiğimiz aylarda da tarihi fabrikanın etrafındaki parseller de Özelleştirme İdaresi tarafından satışa çıkarılmıştı. Plan değişikliği birlikte parselin yeniden satışa çıkarılması bekleniyor. Tarihi fabrika alanını ranta açacak plan değişikliğine kamuoyundan tepkiler yükseliyor.

'KORUNMASI GEREKEN KÜLTÜR VARLIĞI'

Artı Gerçek'e konuşan konuşan Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı Uğur Yıldırım, "Genç Cumhuriyet dönemi yapılarından bir tanesi. Endüstri tarihimizin bir parçası olması sebebiyle de çok kıymetli. Endüstri tarihine tanıklık eden yapılar, kentin yapıldığı ve işlev gördüğü dönemdeki üretim ve çalışma modellerine dair bilgi içerdikleri için çok kıymetli yapılar. Söz konusu yapı 1996 yılında Mimarlar Odası’nın başlatmış olduğu çalışma sonucunda İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 1998 yılında tescillendi. Korunması gereken kültür varlığı olarak ilan edildi. Böylesine kentin geçmişine, cumhuriyet dönemindeki üretimlere tanıklık etmiş ve o dönemlerin bilgisini taşıyan bir yapının korunması esas olmalı. Planlama yapılırken de bu yapıların korunması esas alınmalıdır" dedi.

GEREKÇE: TASARRUF TEDBİRLERİ İÇİN HAZİNE'NİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Planın içeriği hakkında bilgi veren Yıldırım, “Söz konusu alanlara ilişkin Özelleştirme İdaresi Başkanlığıilgili kurumlara bir plan ve plan açıklama raporu iletti. Meslek odasına iletilmiş herhangi bir rapor söz konusu değil ama meslektaşlarımız bize iletti incelememiz için. Planı incelediğimiz zaman plan gerekçesi olarak 'tasarruf tedbirleri kapsamında Hazine’nin güçlendirilmesi' ifadesi karşımıza çıkıyor. Ancak planlama kamu yararı, halk için ve şehircilik ilkeleri esas fayda alınarak yapılmalı. Plan yapılırken etrafında bulunduğu bağlama da dikkat edilmeli. Buradaki bağlamı oluşturan en önemli bağlam da orada yer alan bu tarihi fabrika. Maalesef fabrika arazisi iki parçaya ayrılarak, yeni üretilen imara daha yakın olan parselde 3 emsalli ve 30 kata kadar yapılaşma öngörülüyor. Ve kurumlardan görüş isteniyor. Planı inceledik ve plan bu haliyle askıya çıkması durumunda itiraz etme yönünde değerlendirme yaptık" diye konuştu.

'KAMU YARARI DEĞİL RANT ODAKLI PLANLAMA'

Kent ve kamu için çok önemli alan ve tarihi elektrik fabrikasının kamusal kullanıma hizmet edecek şekilde korunarak dönüştürülmesi gerektiğini dile getiren Yıldırım, "Planlama da kamu yararına nasıl uygun hale getireceği şeklinde olmalıdır. Plan gerekçesinde planlamanın kamu yararı değil, rant odaklı olduğu doğrudan belirtiliyor. Bu birçok kurum açısından kabul görecek bir durum değil. Biz de Mimarlar Odası İzmir Şubesi olarak bu konuyu takip edeceğimizi ve planlamanın şehircilik ilkelerine uymaması durumunda kamu adına itiraz edeceğimizi, gerekli hukuki süreci işleteceğimizi belirtiyoruz" dedi.

'YOĞUNLUĞU ARTIRACAK, ALTYAPI YETERSİZLİĞİNE NEDEN OLACAK'

Planın olası sonuçlarına da değinen Yıldırım “Mevcut planda bu alanın dönüştürülmesi öngörülmüş ama yapıya ek 30 katlı bir yüksek yapının önü açılması mümkün oluyor. Bu bölge hali hazırda İzmir’in yoğun yapılaşmaya başlayan bir bölgesi. Böylesi ekstra getirilecek bir yük, yoğunluğu artıracak hem de gündelik kullanımlarda altyapı yetersizliği sebebiyle kenti zor durumda bıracak. Bununla birlikte hemen limanın karşısında yer alan bir alanın liman ve etrafındaki mevcut altyapılar düşünülmeden sadece rant elde edebilmek amacıyla planlamaya dahil edilmesi meslek üzerinden cevap verebileceğimiz bir şey değil. Çünkü herhangi bir bilimsel altyapısı bulunmuyor” diye konuştu.

'ESKİ TEKEL FABRİKASI GİBİ KENTE KAZANDIRILMALI'

Yıldırım, tarihi elektrik fabrikasının kente kazandırılması amacıyla yapılması gerekenleri de söyle anlattı:
"Bu tür yapılar kullanılarak korunabilir yapılardır. Kaderine terk ettiğimiz zaman korumuş olmuyoruz. Ancak çok yakın bir bölgede benzer bir yapının kamu eliyle dönüştürülmesi ve kente kazandırılması örneği var; Eski Tekel Binası. Bu yapının dönüşümü gerçekleştirildi ve kültür aktiviteleri yapılıyor. Kentlinin kullanmaya alıştığı bir alan haline döndü. Bu yapının kentlinin orayı deneyimleyebileceği bir işlev verilerek dönüştürülmesi gerekir ve bu da kamunun sorumluluğudur. Bu tür alanlar kamuoyunda tartışılarak belirlenmeli. Bundan dolayı mimarlık yarışmaları kamuyla paylaşılan, kamuoyu yaratan süreçler olduğu için önerilebilir yöntem olarak."

TARİHİ TEKEL FABRİKASI HAKKINDA

İzmir'de 1926 yılında Belçikalı Traction-Elektricite şirketi tarafından yapımına başlanan tarihi elektrik fabrikası 1928 yılında devreye girdiğinde sokak aydınlatmasında hava gazından elektriğe geçilmesini sağladı. 1960'lı yıllara gelindiğinde İzmir'in elektrik ihtiyacını yüzde 30'unu karşılıyordu. Yıllar içinde hizmet dışı kalan fabrika, bugün metruk ve harap yapı haline geldi.
2019 yılında tarihi elektrik fabrikası için Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.'nin (ADÜAŞ) diğer taşınmazları ile birlikte verilen ilanda, taşınmazın satış yöntemi uygulanmak suretiyle 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde özelleştirileceği duyurulmuştu.

İhale 35 milyon TL ile İzmir Büyükşehir Belediyesi adına Grand Plaza A.Ş.'de kalmıştı. Özelleştirme İdaresi, ihaleyi onaylamadığı için devir gerçekleştirilememişti. Özelleştirme İdaresi, Alsancak’taki tarihi elektrik fabrikasını tekrar satış portföyüne almıştı.