Mahkemeden önemli karar: Hayvan hakları insan haklarının bir parçasıdır

Remzi BUDANCİR

ARTI GERÇEK-Tarım ve Orman Bakanlığı 13. Bölge Müdürlüğü, 2020-2021 Av Yılı kapsamında Bingöl'de 5 yaban keçisi ve 5 çengel boynuzlu dağ keçisinin avlanması için 03 Temmuz 2020 tarihinde ihale yapılacağını duyurmuştu. Tepkilere rağmen dağ keçilerinin öldürülmesine ilişkin ihale gerçekleşti. İhaleye katılan iki şirket ile 10 dağ keçisinin öldürülmesi için 27 Temmuz 2020 tarihinde ihale sözleşmesi imzalandı.

MAHKEME HAYVAN KATLİAMINA DUR DEDİ

Bakanlığın tüm tepkilere rağmen geri adım atmaması üzerine Bingöl Barosu, nesli tükenme riski altında bulunan ve kutsal kabul edilen dağ keçilerinin öldürülmesine ilişkin ihaleyi yargıya taşıdı. İhalenin durdurulması istemiyle Erzurum 1. İdare Mahkemesi’nde açılan dava sonuçlandı. Mahkeme, Bingöl Barosunun başvurusu üzerine ihalenin iptal edilmesine karar verdi.

MAHKEME: TÜRKİYE BERN SÖZLEŞMESİNE TARAFTIR

Erzurum 1. İdare Mahkemesi kararında, Türkiye’nin, Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesine (Bern Sözleşmesi) taraf olduğunu hatırlattı. Yaban keçisi ile çengel boynuzlu dağ keçisinin koruma altına alınmış fauna türleri arasında sayıldığı belirtilen kararda, Türkiye’nin sadece yaban keçisi için sözleşmeye çekince koyduğu, çengel boynuzlu dağ keçisi için ise herhangi bir çekincesi söz konusu olmadığı vurgulandı.

‘HAYVAN HAKLARI, İNSAN HAKLARININ BİR PARÇASIDIR’

İdari işlemlerin amacının kamu yararı olması gerektiği belirtilen kararda, şu tespitler yer aldı:

"Kamu yararı, idari işlemin amaç unsuru ile doğrudan ilgilidir. Olayda, yaban keçileri için Türkiye, Bern Sözleşmesi Ek-2 listesine çekince koymuş olsa da, bu çekince, yaban keçilerinin hiç bir sınırlamaya tabi olmaksızın avlattırılabileceği ve bunun için ihaleye çıkılabileceği anlamına gelmemektedir. Uluslararası sözleşmelerde de geçtiği üzere, koruma altına alınması gereken türler arasında bulunduğu ile ilgili kuşku bulunmayan yaban keçilerinin avlanabilmesi/avlattırılabilmesi için, hukuken geçerli kabul edilebilecek bir kamu yararının varlığının aranması, insan haklarının bir parçası olan hayvan haklarının ve hukukun üstünlüğünün korunması adına atılmış önemli bir adım ve insan ırkına yakışır bir yaklaşım olacaktır."

DAĞ KEÇİLERİNİN AVLANMASINDA KAMU YARARI YOK

"Dava konusu ihalede, yaban keçileri için av izin bedelinin toplamda 71.200,00-TL olduğu dikkate alındığında; bu miktardaki bir bedelin kamu idareleri bütçesine gelir kaydedilmesindeki kamu menfaatinin, 5 adet yaban keçisinin avlanmasına tercih edilebilecek kıymet ve ehemmiyette olmadığı, dolayısıyla, 5 adet yaban keçisinin 71.200,00-TL bedel karşılığında avlanması ihalesinde tercihe şayan bir kamu yararının bulunmadığı sonucuna varılmıştır."

AV İHALESİ TÜRKİYE'NİN TARAFI OLDUĞU BERN SÖZLEŞMESİNE AYKIRI

"Olayda, çengel boynuzlu dağ keçileri için ise bu türün Bern Sözleşmesi'nin kesin korunması gerekli fauna türlerinin sayıldığı Ek-2 listesinde yer alması ve Türkiye'nin bu tür için ihtirazi kayıt koymaması nedeniyle; aynı zamanda tıpkı yaban keçilerinde olduğu gibi, bu tür için imza altına alınan 47.100,00-TL'lik av izin bedelinin bütçeye dahilinde kamu yararı bulunmadığından, kesin korunması gerekli yabani hayvan türleri arasında yer alan çengel boynuzlu dağ keçilerinin avlanması ihalesinde, Türkiye'nin tarafı olduğu Bern Sözleşmesine aykırılık bulunduğu neticesine ulaşılmıştır."

BUDANCAMANAK: MAHKEME HAYVAN HAKLARINI KORUMAYA YÖNELİK KARAR VERDİ

Artı Gerçek’e konuşan Bingöl Baro Başkanı Hanifi Budancamanak, kararda "kamu yararı, hayvan hakları, insan ırkına yaraşırlılık ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler" gibi temel ilkelerin mahkemece gözetilmesinin önemli olduğunu söyledi.
KARAR DANIŞTAY DENETİMİNDEN GEÇERSE EMSAL OLUR

Mahkeme kararında "hayvan hakları" vurgusu ile pek karşılaşmadığını ifade eden Budancamanak, kararın emsal olup olmadığı sorusuna "Karar yerel mahkeme tarafından verildi. Emsal olabilmesi için Danıştay denetiminden geçmesi gerekiyor" cevabını verdi. Kararda yer alan tespitlerin önemli olduğunu ifade eden Budancamanak, "Mahkemenin yaklaşımı evrensel ilkelere uygun, hayvan haklarını korumaya yöneliktir" dedi.

MAHKEME: HAYVANLARIN YAŞAMASI KAMU YARARINADIR

Kurumlar, genellikle dağ keçilerin avlanmasına ilişkin ihalelerde "kamu yararı" gerekçesini öne sürüyordu. Bu gerekçelerini ihaleden elde edilen ücrete dayandırıyordu. Mahkemenin kararında bu yaklaşımı da ortadan kaldırdığını ifade eden Budancamanak, şunları söyledi:

"Özellikle elde edilecek gelir ile hayvan yaşamını karşılaştırdı. Kamu yararını hayvanların yaşamı lehine yorumladı. Bu önemiydi. Bern Sözleşmesindeki itirazına rağmen bunu böyle yorumlaması umut verici bence. Türleri yok olmaya yüz tutmuş bu nadide canlıların bir kısım paralı insanların kişisel zevkleri için öldürülmek üzere ihaleye çıkarılmasının vicdana, ahlaka ve hukuka aykırı olduğunu bir kez daha belirtiyoruz. Kamu idarecilerini kamu yararını gözetmeye ve insan haklarının bir parçası olan ‘hayvan haklarına’ karşı saygılı olmaya ve bu konuda duyarlı davranmaya davet ediyoruz."

Foto: Ali Zbair / Bas News