TMMOB sağlık ve barınma için önerdi: Modüler sağlık ve barınma mekanları üretelim

Rıfat DOĞAN

ARTI GERÇEK - TMMOB salgın veya afet dönemlerinde kullanabilecek işlevsel, taşınabilir mimari yapı olan "modüler sağlık ve barınma mekanları" için kolları sıvadı.

Tüm dünyayı ve Türkiye’yi etkisi altına alan koronavirüs salgınıyla mücadelede en önemli unsur olan sağlık emekçilerinin virüs riski nedeniyle evleri dışında hastane yakınlarında başka bir mekana ihtiyaç duyması uzun süredir tartışılıyor. Salgının yanında olası bir depremde binlerce binanın hasar görmesi halinde insanların geçici olarak nerede konaklayacağı, ülkede yaşayan milyonlarca mültecinin yanında yine sayıları yüz binleri bulan mevsimlik işçilerin ve evsizlerin barınma sorunu da devam ediyor.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) tam bu noktada "modüler sağlık ve barınma mekanları"nın tasarlanması ve üretilmesi çağrısında bulunarak bu sorunlara geçici çözüm olabilecek önemli bir adım atmaya hazırlanıyor. TMMOB’un söz konusu çağrısında yer alan modüller, üretilmeleri halinde hastane, barınma yerleşkesi olarak kullanılabilecek.

Salgın döneminde sağlık emekçilerinin ihtiyaçlarına yanıt veren birer konut olarak da tasarlanabilecek bu yapılar aynı zamanda mültecilerin, mevsimlik işçilerin ve evsizlerin barınma mekanı da olabilecek.

Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanı Esin Köymen söz konuyu çağrıyı ve sürecin nasıl ilerleyeceğini Artı Gerçek’e anlattı.

‘SALGIN HASTALIKLAR VE AFETLER GİBİ DURUMLARDA ACİL İHTİYAÇLARA YANIT VERECEK’

İşte Köymen’in yanıtları:

TMMOB "Modüler sağlık ve barınma mekanları" adında yeni bir mekansal tipten yapıdan söz etti. Nedir bu "Modüler sağlık ve barınma mekanları"?

Çağrısını yaptığımız Modüler sağlık ve barınma mekanları tasarımı; salgın hastalıklar, afetler vb. durumlarda acil ihtiyaçlara cevap verebilecek mekan üretimine dair bir çalışmadır. Mimar, mühendis ve şehir plancılarına yaptığımız bu çağrı ile hareketli, kolay kurulabilen ve kolay taşınabilen modül tasarımlarıyla geçici sağlık ve barınma mekanlarının oluşturulması için tasarım veri tabanı oluşturmak istiyoruz. Bu modüller bir araya getirilerek gerektiğinde hastane, gerektiğinde barınma mekanları oluşturabilecek. Dolayısıyla modüller içinde teknik hacimler, hastane için hasta odası, yatma üniteleri, banyo-wc ve mutfak ünitelerinin de olması gerekiyor. Tüm bu modüllerin kolay taşınabilmesi ve kurulabilmesi son derece önemli.

‘MODÜLLERLE İHTİYAÇ DUYULDUĞUNDA HASTANE VE BARINME YERLEŞKESİ OLUŞTURULABİLECEK’

Afetler, salgın hastalıklar vb. durumlarda kullanılacak olan bu modüllerin insan gücüyle taşınabilir ve kurulabilir bileşenlerden oluşması gerekiyor. Modüller bir araya getirilince ihtiyaç duyulan hastane ve barınma yerleşkeleri oluşturulacak. Teknik anlamda da yangın riskine karşı teknik önlemlerin alındığı malzeme önerilerinin belirtilmesini de istiyoruz tasarımcılardan. Tam da bu nedenle farklı disiplinlerin ve uzmanların ortaklaşa bir tasarım sürecinden bahsediyoruz.

‘SAĞLIK EMEKÇİLERİ, MÜLTECİLER, EVSİZLER, MEVSİMLİK İŞÇİLER İÇİN GEÇİCİ ÇÖZÜM OLABİLİR’

Açıklamada "sağlık çalışanları için geçici barınma yapıları, sınırda bekleyen mülteciler ve evsizler için yaşam alanları gibi ihtiyaç halinde farklı fonksiyonlara göre dönüştürülebilecek geçici, modüler mekân tasarımlar"dan söz ediliyor. Yapıları biraz tarif etmek gerekirse nasıl yapılar olacak?

Bugün salgın hastalıkla mücadele ederken acil olarak ihtiyaç duyulan büyük hastaneler. Aslında karantina uygulaması da yapılabilecek bir tedavi merkezi yani. Mevcut hastanelerin yetersiz kalması nedeniyle, geniş açık alanlarda, fuar merkezleri vb. kapalı alanlarda modüllerin biraya getirilerek hızla tamamlanabilecek geçici yapılar oluşturmak istiyoruz. Bunların konut birimleri de olacak. Özellikle bu süreçte sağlık emekçilerinin yaşadığı sıkıntıları da görünce hastane yakınlarında barınma mekanlarına da ne kadar ihtiyaç duyulduğu ortada.

Sadece salgın hastalık değil, afet sonrası ( sık sık yaşanan depremleri göz önüne alırsak) geçici barınma mekanlarının da oluşturulması için de kullanılabilecek bu modüller. Lego parçaları gibi düşünün bu modülleri. Biraya getirilince büyüyen, ihtiyaçlara göre mekan ölçüleri farklılık gösteren bir sistem. Mülteciler, mevsimlik işçiler, evsizler için de geçici çözümler olarak düşünüyoruz bu sistemi.

‘MALZEME FİRMALARI, MERKEZİ VE YEREL YÖNETİMLER BU İŞİN İÇİNDE OLMALI’

Tasarımda mimar ve şehir plancıları olacak, üretim aşamasında kimler olacak, örneğin belediyeler olacak mı? Bu yapılar nasıl üretilecek ve nasıl hizmete sokulacak? Maliyetini kim ya da hangi kurum üstlenecek?

Tasarım için mimar, mühendis ve şehir plancılarının ortak çalışması önemli. Nihayetinde tüm bu tasarımların üretilmesi ve kurularak mekan haline gelmesi amaçlanıyor. Malzeme seçiminden yalıtıma, kendi enerjisini üretmesine kadar pek çok alanda önermeler tasarımları şekillendirecektir. O neden farklı uzmanlıkların ortaklaşa çalışması tasarımları şekillendirecektir.

Üretim sürecinde malzeme firmaları, yerel ve merkezi yönetimlerin işin içinde olmaları gerekiyor. Üretim dediğimiz şey nihayetinde bir bütçe konusu. Bu süreçlerde TMMOB, TTB gibi kurumlar gönüllü danışmanlıklarla katkı sunabilir.

‘HASTANE YAKINLARINA BARINMA MEKANLARI OLARAK KURULABİLİR’

Böyle bir dönemde sağlık çalışanlarının daha fazla yararlanacağı yapılar olacak sanırım değil mi? Daha çok hastane yakınlarına mı kurulacak?

Salgın hastalıklar sırasında barınma mekanları hastane yakınlarına kurulabilir. Böylelikle sağlık emekçilerinin evlerine gitmeden hastane yakınında yatma, dinlenme gibi temel ihtiyaçları karşılanır. Afet sonralarında da benzer bir sistem çalışır.

Bu yapılar kullanıldıktan sonra sökülüp başka bir yere taşınacak mı ve herhangi bir acil durumda yeniden kullanılabilecek mi?

Evet modüler mekan tasarımlarının en temel özelliği kolay kurulabilir olması. İhtiyaç ortadan kalktığı zamanda sökülüp depolanabilmeli. İhtiyaç duyulduğu zaman bu modüller ihtiyaç duyulan farklı yerlerde de yeniden kurulabilmeli. Farklı iklim koşullarında da kurulabileceği düşünülerek malzeme seçimlerinde gerekli yalıtım özelliklerine de dikkat edilmelidir.

‘DÜNYADA BİRÇOK ÖRNEĞİ VAR’

-Dünyada başka bir örneği var mı?

Modüler mekan tasarımı yaygın bir çalışma. Dünyada pek çok örneği var. Özellikle afet dönemlerinde bu tür tasarım ve uygulamalar işlerlik kazanır. Hükümetler böyle kriz dönemlerinde tasarımcılar ve üretici firmalarla bağlantıya geçerek ihtiyaç duyulan mekanların hızla üretilmesini sağlar. Geçen günlerde İngiltere’de Covid-19 salgını için fuar alanının yaklaşık 9 gün içinde 4000 yataklı sahra hastanesine dönüştürüldüğünü gördük. Özel yapı ölçeğinde de tasarımlar yapılıyor. Hayli geniş bir yelpazesi var yani bu alandaki çalışmaların.

‘ÖZEL SAĞLIK ALANLARININ PLANLANMASINDAN VAZGEÇİLMELİ’

Genel bir soru olarak soralım, sizce salgın sonrası dünyada merkezi hükümetlerin yerel yönetimlerin şehirleşme ve planlamaya bakışı değişecek mi? Ya da siz bu salgının bu alanda bize nasıl bir ders verdiğini düşünüyorsunuz?

Salgın hastalıklar dönemi, o ülkelerdeki sağlık politikalarının test edildiği bir dönem. Ne yazık ki dünyanın pek çok ülkesi gibi biz de bu açıdan sınıfta kaldık. Sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi, sağlık alanındaki bilimsel çalışmalara yeterince bütçe ayrılmamasının sonucunda gelinen nokta bu. Kamusal bir hizmet olması gereken sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi mekansal olarak sağlık yapılarına da yansımıştır. Kentin içindeki kamu hastaneleri kapatılarak, şehrin çeperlerinde yapılan devasa şehir hastaneleriyle sağlık hizmeti verilemeyeceği anlaşılmıştır umarım.

İzlenen sağlık politikalarının kent mekanlarına ve planlamasına yansımalarının sonucunu hep birlikte yaşayarak görüyoruz. Yapılan kent planlarında aile sağlığı merkezleri de dahil olmak üzere kamuya ait sağlık tesisi alanlarının yerine özel sağlık alanlarının planlanması süreci artık terk edilmelidir. Sağlık hizmetleri tüm yurttaşlar açısından erişilebilir bir hizmet olarak kentin içinde homojen bir biçimde yayılan kamuya ait hastanelerle sürdürülmelidir.