Pandemide evde sağlık hizmeti: Yük ailelerin üzerine kaldı
Yağmur KAYA
ARTI GERÇEK- Evde sağlık bakımı hizmetlerinin alternatif değil tamamlayıcı bir hizmet olarak ele alınması gerektiğini söyleyen Evde Bakım Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Aynur Dik, pandemi dolasıyla evde bakım hizmetinde aksama olduğunu belirterek, "Yatağa bağımlı hastaların 24 saat profesyonel bakıma ihtiyaç duymaktadırlar" dedi.
Evde Bakım Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Aynur Dik, pandeminin evde sağlık-bakım hizmetinde ne gibi sorunlara yol açtığı, evde bakımın önemi ve ülkedeki evde bakım hizmetini ne durumda olduğuna ilişkin Artı Gerçek'e konuştu. Dik, evde sağlık hizmetinin son yıllarda özel ve kamu kurumları ile yerel yönetimlerin girişimleri ile artış gösterse de, Türkiye geneline bakıldığında hizmet sunumu ve ihtiyaç sahiplerinin bu hizmetlerden faydalanma imkânlarının son derece sınırlı olduğunu söyledi. Pandemi nedeniyle evde bakım hizmetinde aksama olduğunu vurgulayan Dik, çok sayıda hasta ve yakının sağlık hizmetinden yoksun kaldığını ancak acil hizmet ihtiyacı olduğunda destek alabildiğini söyledi.
'ÜLKE KOŞULLARINA UYGUN BİR MODEL OLUŞTURULMALI'
- Derneğinizin kuruluş amacı nedir?
Evde bakım hizmetleri gelişmiş ülkelerin sağlık ve sosyal sistemlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Ülkemizde ise son 15 yılda bu alandaki hizmet sunumu, özel ve kamu kurumları ile yerel yönetimlerin girişimleri ile artış gösterse de, Türkiye geneline bakıldığında hizmet sunumu ve ihtiyaç sahiplerinin bu hizmetlerden faydalanma imkanları son derece sınırlıdır. Ayrıca hizmet sunumu için altyapı, planlama, eğitim, standartlar ve sistem oluşturma tarafında önemli eksiklikler bulunmaktadır. Bu eksiklik ve problemlere çözüm üretebilmek ve ülkemiz koşullarına uygun bir modelin oluşturulmasına katkı sağlayabilmek amacıyla, bu alanda çalışma yapan akademisyenler ve farklı disiplinlerden sağlık profesyonellerinin girişimiyle 2005 yılında Evde Bakım Derneği kurulmuştur.
‘EVDE BAKIM HİZMETİ GEREKLİ VE YARARLIDIR’
Evde Bakım Derneği’nin amacı evde bakım sisteminin ulusal boyutta ve gereken standartlarda kurulması için çalışma yapılması ve böylece gereksinimi olan birey ve ailelerin belirlenen standartlar dahilinde bakım almalarını sağlamaktır. Evde bakım hizmeti ülkemiz için gerekli ve yararlıdır, ülkemiz gerçeklerine uygun evde bakım sistemi ve hizmetlerinin yapılandırılması ve sunulmasına ilişkin çalışmalar ivedilikle başlatılmalıdır. Henüz ülkemizde evde bakım &sağlık hizmetinin ihtiyacının saptanması amacıyla çalışma yapılmamıştır. Oysa ihtiyaç belirlenmeli ve belirlenen ihtiyaca göre evde bakım ve sağlık hizmetleri planlanmalıdır.
‘PANDEMİ ÇALIŞANLARIN YAŞAM KALİTELERİNDE CİDDİ DÜŞÜŞE NEDEN OLDU’
- Evde sağlık hizmetleri pandemi nedeniyle aksıyor mu?
Kamu hastanelerinin ve belediyelerin evde sağlık ekipleri ile özel sektör evde sağlık ve bakım hizmeti vermeye çalışıyorlar. Ancak bu hizmetler pandemi nedeniyle sınırlandı. Çok sayıda hasta ve yakını bu hizmetten yoksun kaldıkları için sorun yaşadılar. Ancak acil hizmet ihtiyacı olduğunda destek alabildiler.
Evde Sağlık ekipleri pandemi nedeniyle ev ortamlarında uzun süre çalışmak zorunda kaldılar. Bu durum çalışanlarda tükenmişlik ve yaşam kalitelerinde ciddi düşüşe neden oldu.
‘BAKIMA İHTİYAÇ DUYANLAR YAŞLILAR, ENGELLİLER VE KRONİK HASTALAR’
Evde bakıma ihtiyaç duyan en önemli gruplar yaşlılar, engelliler ve kronik hastalardır. Oluşturulacak evde bakım sisteminde bu özel grupların ihtiyaçlarına yönelik çözümlerin öncelikli olarak yer almasında fayda vardır. Evde bakım hizmetlerinin (yaşlılık bakımı, sosyal destek gibi ihtiyaçları da kapsayacak şekilde) geniş kapsamda finansmanı için bakım sigortası modellerinin geliştirilmesi gereklidir. Ancak evde sağlık bakımı hizmetlerinin finansmanı için ek prim ödenmesi zorunluluğu olmamalıdır. Evde sağlık bakımı hizmetleri alternatif değil tamamlayıcı bir hizmet olarak ele alınmalı, hastane maliyetlerinde sağlanacak düşüş hesaba katılarak ek prim alınmaksızın ödeme kapsamında yer almalıdır.
‘EVDE BAKIM HİZMET STANDARTLARI GELİŞTİRİLMEMİŞTİR’
Kamu ve özel sektör tarafından sunulan evde bakım hizmetlerinin finansmanı en önemli sorunlardan biridir. Buna karşılık evde bakım hizmetlerinin Genel Sağlık Sigortası bünyesinde karşılanmasında bir engel olmadığı, sistemin oluşturulması ile hizmetlerin ödeme kapsamında olabileceği Kongre’de Sosyal Güvenlik Kurumu temsilcisi tarafından dile getirilmiştir. Evde bakımın finansmanı ile ilgili çalışmalar en kısa zamanda başlatılmalıdır. Halen ilgili mevzuata tabi olmadan kayıt dışı ve kaçak olarak evde bakım hizmeti sunan, personel temin eden kurum ve kişilerin faaliyetlerine engel olunmalı bu konuda etkin denetim yapılmalıdır.
Ülkemizde evde bakım hizmet standartları geliştirilmemiştir. Evde bakım hizmeti sunan profesyonellerin (hekim, hemşire, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, solunum terapisti, psikolog vb.) ve destek personellerin görev tanımı, sorumlulukları, sürekli eğitimi, eğitim stratejileri, hizmet koşulları, performans değerlendirme ve ödüllendirme sistemi, ücretlendirme ve denetim standartları belirlenmelidir.
‘24 SAAT PROFESYONEL BAKIMA İHTİYAÇ DUYAN HASTALAR VAR’
- Evde sağlık hizmeti alması gereken hastalar pandemi sürecinde ne yapıyor?
Bakım gereksinimi olan hastaların büyük bir çoğunluğu aileleri tarafından ve daha çok da kadınlar tarafında verilmektedir. Kamunun ve yerel yönetimlerin sunduğu evde sağlık ve bakım hizmetleri mesai saatleri ile sınırlı. Oysa çok sayıda yatağa bağımlı hastaların 24 saat kesintisiz ve profesyonel bakıma ihtiyaç duymaktadırlar. Pandemide de bakım yükü yine ailelerin dolayısıyla da kadınların üzerinde kalmıştır. Pandemi ve yetersiz personel nedeniyle hizmet sunumunda aksaklıklar ya da kesintiler yaşanmaktadır.
‘KURUMLAR BİRBİRLERİNDEN BAĞIMSIZ HAREKET ETMEMELİ’
- Konuya dair önerileriniz ve eleştirileriniz nelerdir?
Evde bakım ve sağlık hizmeti ülkemiz için gerekli ve yararlıdır, ülkemiz gerçeklerine uygun evde bakım ve sağlık sistemi ve hizmetlerinin yapılandırılması ve sunulmasına ilişkin çalışmalar ivedilikle başlatılmalıdır.
Ülkemizde "Evde bakım ve sağlık kavramı" çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından farklı anlamda kullanılmakta ve uygulanmaktadır. "Evde Bakımın" tanımı ve kapsamı ile ilgili kavram karışıklığı giderilmelidir. Evde bakım ve sağlık, evde sosyal destek ve yardım kavramları birbirinden ayırt edilecek şekilde tanımlanmalıdır. Evde sağlık ve bakımla ilgili düzenlemelerde ilgili kurumların birbirlerinden bağımsız hareket etmeleri tüm ihtiyaç sahiplerini kapsayacak bir sistemin oluşturulmasını zorlaştırmaktadır.
‘DENETİMSİZLİK VE ÇELİŞKİLER VAR’
Halen yürürlükte olan bakıma muhtaç özürlü ve yaşlılar için verilen para yardımı sosyal yardım tanımlaması ile uygulanmalıdır. Evde bakım ve sağlık ile ilgili mevzuatlarda ve sunulan hizmetlerin denetiminde yetersizlikler ve çelişkiler vardır. Mevzuatı geliştirme çalışmalarının da ilgili kurumların koordinasyonu ile yürütülmesi gereklidir. Bu çalışmada kamu ve özel hizmet sunucular tarafından oluşturulan fiili durumlar, oluşan deneyimler dikkate alınarak mevzuat düzenlemesi yapılmalıdır.
‘EVDE SAĞLIK ALTERNATİF DEĞİL TAMAMLAYICI BİR HİZMET OLARAK GÖRÜLMELİ’
Bakım hizmetinin sunumu yoksulluk esaslı değil bakıma muhtaçlık esaslı kriterlere göre belirlenmelidir. Evde sağlık ve bakım hizmetlerinin (yaşlılık bakımı, sosyal destek gibi ihtiyaçları da kapsayacak şekilde) geniş kapsamda finansmanı için bakım sigortası modellerinin geliştirilmesi gereklidir. Ancak evde sağlık bakımı hizmetlerinin finansmanı için ek prim ödenmesi zorunluluğu olmamalıdır. Evde sağlık bakımı hizmetleri alternatif değil tamamlayıcı bir hizmet olarak ele alınmalı, hastane maliyetlerinde sağlanacak düşüş hesaba katılarak ek prim alınmaksızın ödeme kapsamında yer almalıdır. Evde sağlık ve bakımın finansmanı için özel sağlık sigortalarının kullanımı toplam sigortalı sayısının azlığından dolayı son derece sınırlıdır, ayrıca özel sağlık sigortalarının evde bakıma yönelik ödeme uygulamalarındaki eksikliklerini gidermek ve kullanımını artırmak içinde çalışma yapılmalıdır.
Kamu hastanelerinde açılmış olan evde sağlık birimlerinin kurumsal yapısı, yürürlükteki hizmetlere entegrasyonu, hizmet standartları, personel eğitimi, hizmetlerin denetimi ve finansmanına ilişkin çalışmalara gereksinim vardır. Halen ilgili mevzuata tabi olmadan kayıt dışı ve kaçak olarak evde bakım hizmeti sunan, personel temin eden kurum ve kişilerin faaliyetlerine engel olunmalı bu konuda etkin denetim yapılmalıdır.
Ülkemizde evde sağlık ve bakım hizmet standartları geliştirilmemiştir. Evde sağlık ve bakım hizmeti sunan profesyonellerin (hekim, hemşire, fizyoterapist, sosyal hizmet uzmanı, solunum terapisti, psikolog vb.) ve destek personellerin görev tanımı, sorumlulukları, sürekli eğitimi, eğitim stratejileri, hizmet koşulları, performans değerlendirme ve ödüllendirme sistemi, ücretlendirme ve denetim standartları belirlenmelidir.
‘ÖZEL GRUPLARIN İHTİYAÇLARINA YÖNELİK ÇÖZÜMLER YER ALMALI’
Ülkemizde evde sağlık ve bakıma gereksinimi olan nüfus tanımlanmalı, önümüzdeki yıllarda hızla artacak ihtiyaç göz önünde bulundurularak evde bakımda görev alacak sağlık ve sosyal profesyoneller ile ev destek personellerinin yetiştirilebilmesi için makro planlama yapılmalıdır.
Evde sağlık ve bakıma ihtiyaç duyan en önemli gruplar yaşlılar, özürlüler ve kronik hastalardır. Oluşturulacak evde bakım sisteminde bu özel grupların ihtiyaçlarına yönelik çözümlerin öncelikli olarak yer almasında fayda vardır.
