Gece yürüyüşü 20. yılında: Feminist bir dünya kurmadan isyanımız bitmeyecek

Esra ÇİFTÇİ

+GERÇEK - 8 Mart Feminist Gece Yürüyüşü Türkiye’de ilk kez 2003 yılında Taksim Meydanı’ndan başlayarak Mis Sokak’a doğru yürüyüşle gerçekleştirildi. Yürüyüşün teması "Savaş ve İşgal"di. İlk başta yüz kadınla başlayan yürüyüş, sonraki yıllarda artarak 40-50 binlere yükseldi. Feminist Gece Yürüyüşü ’nün 17. Yılı olan 2019’da yürüyüş yasaklandı, buna rağmen on binlerce kadın İstiklal Caddesi’nde buluştu. Polisin plastik mermi ve biber gazıyla müdahale edip geçişlerine izin vermediği kadınlar, "Aç aç aç!" şeklindeki slogan başta olmak üzere "susmuyoruz, korkmuyoruz, itaat etmiyoruz", "Dünya yerinden oynar kadın özgür olsa", "Geceleri de meydanları da, sokakları da terk etmiyoruz" sloganları attılar. Türkiye Barolar Birliği polisin müdahalesini yazılı açıklamayla kınadı ve anayasaya atıfla silahsız bir toplantı ve gösteri yürüyüşü yapmanın temel bir hak olduğunu ifade etti.

Bu yıl Feminist Gece Yürüyüşü’nün 20. Yıl dönümü ve her türlü engellemeye karşı kadınlar yine İstiklal'de olacaklar. 8 Mart Feminist Gece Yürüyüşü Komisyon Üyeleri İrem Gerkuş ve Cemre Baytok ile yürüyüşün ayrıntılarını +Gerçek için konuştuk.

'HEPSİ ERKEK BU BİR RASTLANTI MI?'

Feminist gece yürüyüşünün bu yıl 20. Yıldönümü. 20 yıl öncesine gitmek istiyorum. İlk gece yürüyüşü kararı nasıl alındı, kaç kişi ve nasıl başladı?

İrem Gerkuş: 2003 yılında o sene her akşam 20.00'de yapılan "barış için 1 dakikalık karanlık" eylemini kadınlar 8 Mart'ta Taksim'den Mis Sokak'a yürüyerek gerçekleştirdi. Yüz kadar kadındılar. "Savaşa Karşı Kadınlar" imzasıyla yaptılar ve slogan "Hepsi Erkek Bu Bir Rastlantı mı?"ydı. Hitler, Mussolini, Şaron, Miloseviç, Bush ve Saddam'ın resimlerini taşıdılar. Yürüyüş ilk sene savaşla başladı, 20. yılında da dünyada yine savaş var.

Feministler gece yürüyüşüne nasıl karar verdiler?

Cemre Baytok: 8 Mart 2004'te kadınlar "Mezar Değil Sığınak" pankartıyla Taksim'den Mis Sokak'a yürüdüler. Bu sefer gündemde kadın cinayetleri vardı. Bu iki yürüyüşün sonrasında, 2005'te feminist gece yürüyüşlerinin adını koyarak çağrı yaptılar: "Erkek düzenine itaat etmiyoruz / Feministler" pankartıyla Galatasaray'dan Taksim'e yürüdüler.

‘PATRİYARKAL SİSTEME FEMİNİST İSYAN’

Her yıl yapılan Feminist gece yürüyüşlerinde neler hangi talepler öne çıktı?

İrem Gerkuş: Gece yürüyüşlerinde çok çeşitli dövizler taşınıyor ve bu dövizlerde kadınların emeği, bedeni, kimliği üzerindeki baskılar ile özgürlük, barış, eşitlik, demokrasi talepleri, heteroseksizme karşı çıkış, kısacası feminizmin gündemine giren birçok konu yer alıyor. Ana pankartta ise son on senedir patriyarkal sisteme feminist isyan anlamına gelen ifadelere yer veriliyor. Basın açıklamaları ülkenin içinde bulunduğu baskıcı ve erkek egemen rejime karşı feminist bir dünya talebini yükseltiyor. 20 yıldır oluşan bir miras var ve yürüyüşü örgütleyenler her sene çoğalsa da yürüyüşün perspektifi erkek egemen sisteme karşı feminist bir söz üretmekte ortaklaşıyor.

‘BASKICI VE SAĞCI BİR DÜZENDE FEMİNİZM ÖZGÜRLÜK UMUDU TAŞIYOR’

Birçok yerde 8 Mart’ta mitingler düzenleniyor ama hiçbiri gece yürüyüşü kadar etkili ve coşkulu olmuyor neden?

Cemre Baytok: Feminist gece yürüyüşünün İstanbul'da 20 yıldır istikrarlı bir biçimde (ve yasaklara rağmen) yapılabilmesi önemli bir neden. Bir örgüt veya kurum bağlantısı olmadan, bağımsız bir grup tarafından organize edilmesi sahiplenilmesi ve genişlemesini de sağlıyor. 2003'te 100 kadından 40 binlere ulaştık son yıllarda. Bu, başka illerde de feminist gece yürüyüşlerinin oluşumunu ve büyümesini de etkiliyor ve feminist gece yürüyüşlerinin sayısı artıyor. Tabii ki feminizmin gücünün dünyada ve ülkede büyümesi de yürüyüşün coşkusunu artırıyor. Baskıcı ve sağcı bir düzende, feminizm özgürlük umudu taşıyor.

Her yıl gece yürüyüşlerine katılan kadınların sayısı arttı, artıyor. Neye bağlıyorsunuz?

İrem Gerkuş: Yürüyüşün, oradaki sözün benimsenmesinin tabii ki büyük bir etkisi var bunda. Bir yandan da aslında feminist hareketin ve kadın hareketinin sadece 8 Mart değil bütün bir yıl boyunca büyüttüğü bir mücadele ve dayanışma da var. Kadınlar da bunun bir parçası hissedebiliyor bence. Birbirimize güç verdiğimiz ve güç aldığımız bir alan gece yürüyüşleri o yüzden de sayımız da coşkumuz da her geçen giderek artıyor.

'İSTİKLAL BİR ŞEKİLDE DEVLETİN KIRMIZIÇİZGİSİ OLDU'

Son iki yıldır yürüyüş devlet tarafından engelleniyor? Bugüne kadar sorun yokken neden şimdi?

Cemre Baytok: Taksim'de hiçbir eyleme son senelerde izin verilmiyor. Geçtiğimiz sene 25 Kasım ve 1 Temmuz'da Tünel tarafından kısa da İstiklal ‘de yürünebildi. Bir mücadele hafızası olduğu için İstiklal bir şekilde devletin kırmızıçizgisi oldu. Binlerce insanın geldiği bir yürüyüşte o görüntüyü vermek istemiyor, biliyor ki biz o sokakları dolduracağız. Bu şekilde de aslında o sokak olmasa da diğer tüm sokakları dolduruyoruz ve tüm Taksim'e de dağılmış oluyoruz.

Kadınların toplumsal muhalefette güç olmalarından korkuyorlar mı?

İrem Gerkuş: Kadınların toplumsal muhalefette bir güç olduğunu düşünüyoruz. O yüzden zaten hâlihazırda var olan ve giderek büyüyen, isyanında ve mücadelesinde ısrarcı bir hareketten korkuyorlar diyebiliriz.

2022 yılının Feminist gece yürüyüşünde öne çıkan talepler ne olacak?

Cemre Baytok: Feminist bir dünya kurmadan isyanımızın bitmeyeceğini söylüyoruz bu sene de. Ekonomik kriz ve savaş hepimizin gündeminde. Bizleri makbul kadınlar yapmaya çalışarak tüm ev ve bakım işlerini üstümüze boca edenlere, yoksulluğun ve savaşın faturasını bizlere çıkaranlara karşı mücadelemizi sürdürdüğümüzü söylüyoruz. Bizi ezen patriyarkaya, hayatlarımızı sömüren kapitalizme, bizi hizaya sokmaya çalışan heteroseksizme karşı başka bir dünyanın mümkün olduğunu ve dünyayı da feminizmle kurabileceğimizi vurguluyoruz.

Kadınlara çağrınız var mı?

İrem Gerkuş-Cemre Baytok: Gecelerde, sokaklarda, meydanlarda hayatımız ve haklarımız için mücadele ediyoruz. 8 Mart Feminist Gece Yürüyüşü'nde de Taksim'de saat 19.30’da bu mücadelemizi beraber büyütmeye, feminist isyanımızı yükselmeye çağırıyoruz.