Önce vergi harcaması ne demek, bir internet tanımı verelim: “Vergi harcaması; devletin, ekonomik, mali ve sosyal amaçlarla tahsil edeceği vergilerden, kısmen veya tamamen, geçici ya da sürekli olarak feragat etmesidir. Uygulamada vergi harcamaları; vergi muafiyet ve istisnaları, vergi kredisi, düşük vergi oranları ve vergi ertelemesinden oluşmaktadır.”

TBMM’ye 2023 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu teklifi geldi, bütçeler çok önemli belgelerdir, Türkiye’de mali disiplinsizlik, ciddiyetsizlik ve çok yüksek enflasyon nedenleriyle bütçeler sayısal anlamda çok yaralanıyorlar ama yine de siyasi tercihleri kısmen de olsa yansıttıkları için iyi izlenmeleri, okunmaları gerekir.

2023 bütçe kanun teklifinde de çok ilginç bilgiler mevcut, bunlardan biri de vergi harcamaları, tanımını yukarıda internet ortamından aynen aktardım, bazı vergi gelirlerinden maliyenin belirli nedenlerden kısmen vazgeçmesi, belirli sınırlar içinde belki anlaşılabilir bir konu.

Ancak, 2023 bütçe teklifinde 2023 için öngörülen vergi harcaması büyüklüğü yaklaşık bir trilyon TL, tam olarak da 994 milyar, 380 milyon TL.

Bu kadar büyük çapta bir vergi harcaması bugüne kadar hatırlamıyorum, devlet tam bir trilyon TL vergi tahsilatından vazgeçecek 2023’de.

Vergi harcamalarının detayını da aşağıda buluyorum:

GELİR VERGİSİ KANUNU: 443 MİLYAR TL

KURUMLAR VERGİSİ KANUNU: 280 MİLYAR TL

KATMA DEĞER VERGİSİ KANUNU: 161 MİLYAR TL

ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ KANUNU: 45 MİLYAR TL

DİĞER KANUNLAR: 62 MİLYAR TL

TOPLAM: 994 MİLYAR TL

994 milyar TL yani yaklaşık bir trilyon TL vergi gelirinden vazgeçiliyor ve bu vazgeçilen kamu geliri birilerinin cebinde kalıyor.

Bu konunun üzerinde çalışacağım ama şimdilik tam kimin cebinde kalıyor bunu bilemiyoruz. Örneğin, kurumlar vergisi potansiyel gelirinden 280 milyar TL vazgeçilecek, bu para kurumlar vergisi mükellefi şirketler, bu belli ama hangileri olduğu, kriterin ne olduğu çok karmaşık.

Bütçe teklifinde bu vazgeçmenin tüm yasal temelleri (ilgili kanunlar) de verilmiş ama buradan da tam bir açıklık çıkmıyor

Ancak, gelir vergisi gelirlerinden de 443 milyar liralık feragat var ama bunun alt bileşenlerini bilemiyoruz, ticari kazançlar var, zirai kazançlar var, ücretler var, serbest meslek kazançları var, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları var, hangisi ne kadar ağırlıklı bilmiyoruz.

Bu bir trilyon vazgeçilen vergi geliri ne anlama geliyor?

Büyüklükleri okuru çok detayla boğmamak için yuvarlayarak veriyorum.

Toplam bütçe gelirlerinin (4.2 trilyon TL) yaklaşık yüzde 25’ine tekabül ediyor vazgeçilen vergi (vergi harcaması).

Toplam vergi gelirlerinin (3.6 trilyon TL) yüzde otuzuna yakın.

2023 tahmin edilen milli gelirin (18 trilyon TL) yüzde altısına yaklaşıyor.

2023 için öngörülen gelir vergisi tahsilatının (495 milyar TL) tam iki katı.

2023 kurumlar vergisi tahsilat tahmininin (619 milyar TL) de iki katına yakın.

2023’de vazgeçilecek vergi 2023 toplam kamu personel giderlerinin (952 milyar TL) de biraz üzerinde.

2023 toplam faiz giderlerinin (565 milyar TL) de yine iki katına yakın.

2023 için öngörülen bütçe açığı 659 milyar TL.

Bu ne demek?

Şayet vergi harcaması yapmazsak (vazgeçilen vergi) 2023’de bırakın bütçe açığı vermeyi, yaklaşık 350 milyar TL bütçe fazlası verebiliriz demek.

Evet, bu mukayeseleri iktisatçı tabiriyle statik bir analiz çerçevesinde yapıyoruz, vergi harcamalarının vergi gelirlerine etkisi biraz daha farklı olabilir ama bunu hesaplamak bu aşamada olanaksız.

Bu vergi harcamalarının ne kadarının iktisadi teşvik boyutlu ve amaçlı olduğu, en kadarının rant, kaynak aktarımı amaçlı olduğunu da belirlemek kolay değil ama ne olursa olsun milli gelirin yüzde 5.5’ine varan bir vergiden vazgeçme, meseleye hangi pencereden bakarsanız bakın, çok ilginç.

Bir o kadar da tehlikeli.