Bingöl’de 7 Haziran havası var, AKP’nin kaderi ilçelere bağlı

Remzi BUDANCİR

Artı Gerçek - 14 Mayıs’ta yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili seçimlerine sayılı günler kala siyasi partilerin seçim çalışmaları sürüyor. Siyasi partilerin seçim yarışına sahne olan illerin başında Kürt illeri geliyor. Bu illerden en dikkat çekici olan AKP’nin güçlü olduğu, muhalefet partilerinin de yarışa dahil olduğu kentler. Bu kentlerden biri de Bingöl.

YATIRIM YOK, EKONOMİ YURT DIŞINA BAĞLI

Bingöl, yurt dışına en çok göç veren illerden biri. 1971 depremin ardından Almanya’nın işçi kabul etmesi ile başlayan göç hikayesi hiç durmadı. Günümüze gelindiğinde Almanya’daki Bingöllü nüfusu neredeyse burada kalanlarla eşitledi. Kentte yatırım olmadığı gibi iş imkanları da yok. Kırsal kesimde temel geçim kaynağı hayvancılık olan kentte neredeyse her ailenden birden fazla kişi yurt dışında bulunuyor. Kentin ekonomisi de Almanya’ya yerleşen Bingöllülere bağlı.

KENTİN SİYASİ KİMLİĞİ 12 EYLÜL’DEN SONRA DEĞİŞTİ

1980 yılına kadar sol-sosyalist hareketlerin güçlü olduğu Bingöl, 12 Eylül darbesinin ardından çok farklı yönde değişti. Kentin kimliği merkez sağ ve muhafazakârlaştı. Siyasi tercihler ağırlıklı olarak bu eksende gelişti. Türkiye siyaset tarihinde iktidarda olan partiler hep birinci parti oldu. Sırasıyla ANAP, DSP, DYP ve REFAH partileri ülke genelindeki iktidar durumlarına göre kentte birinci parti olarak çıktı. Bu gelenek AKP’nin iktidara geldiği dönemde de değişmedi.

1999’DA HADEP BELEDİYEYİ KAZANDI

Merkez sağ partilerin güçlü olduğu Bingöl’de Kürt siyasi hareketleri de önemli bir tabana sahip. 1999 yerel seçimlerinde HADEP yüzde 26,65 ile Bingöl belediyesini kazanmıştı. O tarih AKP’nin siyaset sahnesine çıktığı tarihti. AKP’nin ilk girdiği 2002 seçimlerinde Bingöl’de yüzde 31,73 oy alarak birinci parti oldu. 2003 yılında yıkıcı bir depremin yaşandığı kentte Düzağaç bölgesinde yeni yerleşim yerleri açıldı. Binlerce konut yapıldı. Kırsal kesimde bulunan, muhafazalar seçmen profilinde olan köyler buralara yerleştirildi. Depremden bir yıl sonra yapılan 2004 yerel seçimlerinde AKP’nin adayı yüzde 39,81’lik oranla belediyeyi kazandı. 2007 seçimlerinde AKP oy oranını yüzde 71’e çıkararak üç milletvekilini de kazandı. 2011 genel seçimlerinde AKP yüzde 67 oy alarak iki milletvekili çıkardı. Ülke genelinde uygulanan yüzde 10 baraj sorunu yaşayan BDP bu seçimlere bağımsız adaylarla girdi. Bingöl’den seçime giren İdris Baluken, yüzde 24 oy alarak AKP’nin ‘kale’ diye nitelendirdiği kentten meclise girdi.

7 HAZİRAN VE SONRASI

HDP’nin parti olarak seçime girdiği 7 Haziran 2015 seçimlerinde AKP’nin oyları daha da aşağı indi. Bir önceki seçimde yüzde 70’e yakın oy alan AKP bu seçimde yüzde 46 oy aldı. HDP ise oylarını yüzde 40’a çıkardı. CHP, MHP ve diğer partilerin oyları yüzde 2'yi bulmadı. 1 Kasım’da yapılan seçimlerde AKP’nin oyları yüzde 64’e çıkarken, HDP’nin yüzde 29’a indi. 2018 genel seçimlerinde AKP yüzde 54 oy alırken, HDP yüzde 27 oy aldı. Bu seçimde MHP yüzde 5, İYİ Parti yüzde 4, HÜDA PAR yüzde 4, CHP yüzde 1 ve Saadet Partisi de yüzde 1 oy aldı. 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde AKP yüzde 38, HDP ise 30 oy aldı. Bu seçimde en dikkat çeken isim MHP’nin adayı Ziya Buyankara’ydı. Buyankara, Bingöl’de yüzde 5 civarında olan MHP’nin oyunu yüzde 26’ya çıkararak bir ilke imza attı. Aynı seçimde Saadet Partisi adayı yüzde 2, CHP’nin adayı ise yüzde 1 oy aldı.

YEŞİL SOL PARTİ GÜÇLÜ BİR TABANA SAHİP

14 Mayıs’ta yapılacak seçimlere hazırlanan Bingöl’de önceki yıllara oranla farklı bir atmosfer var. 2002’den 2018’e kadar yapılan tüm seçilmelerde kentte AKP’ye karşı HDP yarıştı. Ancak 14 Mayıs seçimlerinde çok partili, çok adaylı bir yarış olacak. Bingöl’de oldukça güçlü bir tabana sahip olan Yeşil Sol Parti, oldukça iddialı. AKP’ye karşı yarışan Yeşil Sol Parti’nin birinci sıra adayı Bingöl Baro Başkanı Ömer Faruk Hülakü. İkinci sıra adayı ise Hülakü gibi hukukçu olan Cemile Turhallı Balsak. Seçim kampanyasını Zazaki yürüten Balsak, Genç’li. Üçünü sıra adayı ise Eğitim-Sen Bingöl Şube Başkanı Faruk Aris. Uzun yıllardır kentte eğitimci olan Aris, oldukça sevilen bir isim. Daha önce tüm partiler AKP’de birleşiyordu ve HDP bu partiye karşı yarışıyordu. Ancak bu seçimde birden fazla aday olduğu için nasıl bir sonuç çıkacağını kestirmek güç.

AKP’NİN KADERİ SOLHAN VE GENÇ İLÇELERİNE BAĞLI

AKP’de ise Bingöl’de birinci sıra adayı mevcut milletvekili Feyzi Berdibek, ikinci sıra Sağlık Bakanlığında Müsteşar Yardımcısı olarak görev yapan Zeki Korkutata ve üçüncü sıra adayı AKP eski milletvekili Yusuf Coşkun’un oğlu Furkan Ufuk Coşkun. Merkez Az Aşiretinden olan Feyzi Beribek, uzun yıllardır AKP’de siyaset yapan bir isim. Zeki Korkutata ise Sekeran bölgesinde, Ilıcalar’a uzanan hatta etkili olan Çan Şeyhlerinden. Korkutata ailesinden hem AKP, hem de HDP’de siyaset yapanlar var. Furkan Ufuk Coşkun ise Solhan ilçesinden. AKP’nin oy deposu olarak gördüğü bu bölgeden Furkan Ufuk Coşkun gibi genç bir ismin adaylığının nasıl karşılık bulacağı şu anda kestirmek güç. AKP’nin kentteki desteği Solhan yanı sıra Genç ilçesine bağlı. Bu iki ilçede destek bulamazsa tek vekile düşebilir.

ADAY VERİLMEYEN İLÇE TEPKİLİ

AKP’nin oy deposu olarak gördüğü bir başka ilçe Genç. 1990’lı yıllarda köy yakma olaylarının en çok yaşandığı bu bölgeden göçler en çok Diyarbakır’a oldu. Geride ise ağırlıklı olarak korucu olan köyler kaldı. AKP geçmiş dönemlerde bu bölgeye de mutlaka bir kontenjan ayırıyordu. Ancak bu seçimde Genç bölgesinden aday olmaması ilçede tepkiyle karşılandı. Genç’te 10’a yakın köy muhtarının AKP yetkileri ile yaptığı görüşmede ilçeye kontenjan ayrılmaması üzerine sandık başına gitmeyerek boykot edeceklerini bildirdi. Ancak bu bölgeyi boş bırakmak istemeyen AKP tepkili olan kesimi ikna etmek için çalışmalarını sürdürüyor.

MHP ADAYI GENÇ İLÇESİNE YÖNELDİ

AKP’ye tepkinin olduğu Genç’te başka bir isim öne çıkmış durumda. Cumhur İttifakı’nda olmasına rağmen kenti parti ve logosuyla seçime giren MHP’nin adayı Metin Keskin. Korucuların yoğun olduğu bu bölgede MHP’ye destek daha kolay görünüyor. MHP’nin adayı Metin Keskin’de çalışmalarını bu bölgede yoğunlaştırmış durumda. İlçede yoğun çalışmalar yapan Kesin, Genç’in merkez oylarını da almak istiyor. Merkeze bağlı köyden olmasına karşın Genç’te doğup büyüdüğünü söyleyen Keskin’e ilçede ilgi yoğun. Son anda bir değişiklik olmaması durumunda AKP’nin Genç’teki tepki oyları MHP’ye kayma olasılığı oldukça güçlü.

BUYANKARA YENİDEN REFAH PARTİSİ ADAYI

Bingöl’de yarışa giren bir diğer parti yine Cumhur İttifakı’ndan olan Yeniden Refah Partisi. Yeniden Refah Partisi’nin Bingöl milletvekili adayı 2019 yerel seçimlerinde MHP’den yarışa girip yüzde 26 oy alan Ziya Buyankara. Aday listeleri açıklanmadan önce MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ile görüşüp birlikte fotoğraf veren Buyankara, MHP’de yer bulamayınca Yeniden Refah Partisi’nden aday oldu. Buyankara’nın 2019 yerel seçimlerinde aldığı destek gibi bir destek alıp almayacağını kestirmek güç.

İYİ PARTİ AYRI YARIŞIYOR

Millet İttifakında İYİ Parti dışında diğer partiler tek listeden seçime girdi. Saadet Partisi adayı eski AKP Belediye Başkanı Serdar Atalay, CHP listesinden seçime girdi. İYİ Parti ise ittifak dışında Hasan Kızılboğa ile yarışa girmiş durumda. Önceki seçimlerinde yüzde 2’ler oranında oy alan CHP’nin Atalay ile nasıl bir destek göreceği belli olmasa da, Millet İttifakı’nın ülke genelinde oluşturduğu hava Bingöl’de de hissedilir durumda.

BAĞIMSIZ ADAY

Bingöl’de siyasi partiler adına yarışan adaylar yanı sıra bağımsız aday da var. Karlıovalı olan iş insanı Fesih Zeki Mert, DEVA partisinden aday adaylığı başvurusunda bulunmuştu. Ancak DEVA Millet İttifakı adayına destek vermiş, Mert listede yer almamıştı. Aday listelerinin açıklanmasının ardından Fesih Zeki Mert, yarışa bağımsız aday olarak devam etti. İlçe ilçe, köy köy kampanya yürüten Mert, yoğun bir çalışma halinde. Mert’in kendi bölgesi başta olmak üzere merkez köylerden ve kent merkezinden destek alacağı belirtilse de, bağımsız olarak seçimi kazanabilmesi olukça güç görünüyor.

'7 HAZİRAN 2015 HAVASI VAR'

Uzun yıllardır Bingöl’de gazetecilik yapan ve kentin nabzını tutan Sosyolog Yunus Budak, Bingöl özelinde 14 Mayıs seçimini özel kılan farklı parametrelerin olduğuna işaret etti. Muhalefetin mevcut başkanlık sistemini lağvedip parlamenter sisteme geçişi taahhüt etmesinin bu seçimi önemli kıldığını hatırlatan Budak, “Başkanlık sisteminin tartışmalı yönleri ve derinleşen ekonomik krizde bu seçimi önemli kılan diğer etkenlerdir. Tabii olarak Bingöl seçmeni de bu gündem ışığında sandığa gidecek. Bingöl özelinde 14 Mayıs seçimini özel kılan farklı parametreler var. Hem iktidar hem de muhalefet cephesi bileşenleri seçime sayılı günler kala kampanyalarına ağırlık verdiği görülüyor. Mevcut siyasi rüzgar ve şehirdeki atmosfer 2015 Haziran seçimiyle benzerlikler taşıyor” dedi.

'SONUÇ 1-1-1 OLMASI SÜRPRİZ OLMAZ'

Sahada iktidar partisinin Haziran seçimlerinde yaşadığı oy kaybına benzer havanın oluğunu belirten Budak, şunları söyledi: “2015 Haziran seçimlerinde olduğu gibi Cevdet Yılmaz'ın bu seçimde de 3 dönem kuralından dolayı aday gösterilmemesi Ak Partinin özellikle merkez ilçe seçmeninde bir tercih değişikliğine neden olabilir. Yine aynı partinin Genç ve Solhan seçmeninin de aday tercihinden dolayı tepkili olduğu ve muhalefet adaylarına bir yönelim olduğu görülüyor. Tabi bunların sandığa yansıyıp yansımayacağını hep birlikte göreceğiz. Mevcut politik psikoloji ve halk eğilimi muhalefetin daha avantajlı olduğunu gösteriyor. Yine de bunun sandığa yansıyan biçimi ve sonuca ilişkin net ifadeler kullanmak güç. Haziran seçimleri gibi bir sonuç çıkması halinde Ak Parti oy kaybı yaşamasına rağmen yine 2 vekil çıkarabilir, fakat burada Yeşil Sol Parti dışında diğer muhalefet bileşenlerinin alacağı oy oranına bağlı. Yeşil Sol Partinin kemik oyuna ilave yapılması ve diğer muhalefet bileşenlerinin de beklenen oyu alması halinde sonuçların 1-1-1 şeklinde sonuçlanması sürpriz olmaz.”

'SÜRPRİZ SONUÇLAR OLABİLİR'

Bingöl Gazeteciler Cemiyeti Kurucu Başkanı, Bingöl Kent Haber Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Ömer Şanlı, 2018 seçimlerinde 181 bin olan seçmen sayısının bu seçimde 193 bine yükseldiğini söyledi. 2018 seçimlerinden bu yana 12 bin seçmenin arttığını hatırlatan Şanlı, “147 bin oyun geçerli sayıldığı 2018 seçimlerinde AKP 77 bin 51 oy alarak meclise 2 milletvekili gönderirken, HDP 38 bin 50 oy alarak meclise 1 milletvekili gönderdi. Aynı seçimde MHP 8 bin 75, Hüda-Par 6 bin 296, İyi Parti 5 bin 661, CHP 2 bin 503, Saadet Partisi 1517 oy aldı. Ancak bu seçimde, 2018 seçimlerinden faklı olarak AKP ve HDP dışında da oy potansiyeli olan partilerin ve adayların olması, sürpriz sonuçlara yol açabilir” dedi.

'MUHALEFETİN OYLARI BÖLÜNÜYOR'

Türkiye’nin 2018 koşullarında olmadığını, yaşanan ekonomik sorunların seçmenin derinden hissettiği tespitinde bulunan Şanlı, seçim atmosferini ve çok adaylı yarışın olası sonuçlarını şu sözlerle aktardı: “Bingöl'de özellikle son yıllarda yaşanan ekonomik sıkıntılar, mevcut milletvekillerinin kentin sorunlarına duyarsız kalması, aday seçimi sonrasında kentte oluşan tepkiler, iktidar partisinde ciddi oranda oy kaybına neden olabilir. Fakat AKP'ye geçtiğimiz seçimde oy veren ancak bu seçimde çeşitli nedenlerle mesafeli duran seçmenin bir parti yerine 3-4 partiye dağılacak olması da, yine iktidarın yararına olacak. Bingöl'de CHP, Saadet Partisi, Deva Partisi, Gelecek Parti ve Demokrat Parti ortak adaylarla seçime giriyor. AKP'ye küsen seçmenlerin bir kısmının oyları burada toplanacak, bir kısmı MHP'de, bir kısmı Yeniden Refah Partisi’nde, bir kısmı da bağımsız adaya gidecek. AKP'ye küsen seçmenlerin oylarının tek bir parti veya aday yerine birden çok partiye dağılması, Bingöl'de Yeşil Sol Parti dışındaki muhalefet partilerinin milletvekili çıkarmasını zorlaştıracaktır. Ancak imkansız da değildir. Sonuç olarak, AKP'nin oy sayısında düşüş yaşansa da, muhalefet partileri arasında oyların bölünecek olması nedeniyle Yeşil Sol Parti'nin 1, AKP'nin yeniden 2 milletvekili çıkarması daha yüksek ihtimal olarak önümüzde duruyor.”

SAHADA KILIÇDAROĞLU HAVASI

AKP’nin oy kaybettiği açık bir şekilde görüldüğü Bingöl’de ‘nasıl bir sonuç çıkar’ sorusuna farklı cevaplar veriliyor. AKP’nin güçlü olduğu Solhan ve Genç ilçelerinde hem küskünlük hem de tepki var. Solhan’da Millet İttifakı’na ilgi seçim programlarında da görülmesine rağmen net bir şey söylemek olukça güç. İktidarın son ana kadar etkili aileler üzerinden oyları kendine kanalize edebileceği görüşü kentte hakim. Ancak ülke genelinde CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun yakaladığı hava Bingöl’de de hissediliyor. CHP’nin şu ana kadar yüzde 2’leri geçemediği Bingöl’de Kılıçdaroğlu’nun Yeşil Sol Parti desteği ile yüzde 45’lere kadar oy alabileceği herkes tarafından ifade ediliyor. Ancak bu oranı milletvekili seçimi için söylemek oldukça güç.

MUHALEFETİN PARÇALI HALİ AKP’NİN İŞİNE YARIYOR

Diğer partiler arasında oy geçişleri olsa da, oyunu koruyan ve arttırabilen parti Yeşil Sol Parti. Daha önceki seçimlerde AKP’de olan birçok isim, bu seçimlerde farklı partilerde siyaset yapıyor. Hatta bu seçimlerde AKP’ye karşı yarışıyor. İyi Partinin ayrı seçime girmesi Millet İttifakı’nın oylarını bölüyor. CHP, MHP, Yeniden Refah Partisi ve İYİ Parti adaylarının alacağı oy oranı kentteki sonucu belirleyecek gibi. Nasıl bir sonuç çıkar sorusuna, “AKP ve Yeşil Sol Parti’nin birer vekili kesin. Ama diğerini kimin alacağı net değil. 1-1-1 olabileceği gibi, AKP’nin atık oylarla 2-1 yapabilme durumu var. Ama son ana kadar bir şey demek oldukça güç.

Bingöl'de coşkulu Yeşil Sol Parti mitingi: 'Artık değişim şart'

Bingöl seçim sonuçları