Şam yönetimi, 212 kimyevi saldırı gerçekleştirmiş
Ahmet İNSEL
ARTI GERÇEK - Paris’te 1 Mart Günü Suriye’de Başar Esad yönetimine karşı ilk şikâyet dosyası sorgu hâkimliğine teslim edildi. Şikâyet konusu olan suçlar insanlığa karşı işlenmiş suçlar ve savaş suçu. 5 Ağustos 2013’te ve 20 Ağustos 2013’te Şam’ın çevresinde Duma ve Guta’da sivil halka karşı kimyevi silah kullanımı nedeniyle ortaya çıkan ölümler bu dosyanın konusunu oluşturuyor.
ABD istihbarat örgütü ve Batı istihbarat örgütleri genellikle özellikle 21 Ağustos Guta’da kullanılan gazlar nedeniyle 1400 insanın öldüğünü iddia ediyorlar, kendi kaynaklarına göre.Hatırlayacaksınız o dönemde Obama Suriye rejiminin kimyevi silah kullanması durumunda kırmızıçizgiyi aşmış olacağını ve kendisine karşı silahlı karşı saldırı yapılacağını söylemişti. Fakat Guta’daki saldırının ardından böyle bir saldırı yapmaktan vazgeçmişti. Şimdi 20’ye yakın tanığın ve Suriye Medya ve İfade Özgürlüğü Derneği, Suriye Şiddet Dokümantasyon Merkezi topladığı belgeler, fotoğraflar suç duyurusuna eşlik ediyorlar. Aynı zamanda bu suç duyurusunu Açık Toplum Adalet İnisiyatifi ve Suriye Arşivleri örgütleri de ortak olmuş durumdalar. En tepeden bütün emir komuta zinciri içinde suç duyurusu gerçekleşiyor ve bütün bu zincir içinde sadece emir verenlerin değil, emri uygulayanların, karar alanların yanında karar uygulayıcılarının işledikleri insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları burada söz konusu.
Suriye Arşivleri Örgütüne göre 2012 -2018 yılları arasında Şam yönetimi 212 kimyevi saldırı gerçekleştirmiş. Bunların bazıları çok vahim sonuçlar doğuran saldırılar değil. Hafif yaralanmalar, rahatsızlıklar yaratan saldırılar fakat bazılarında ise kitlesel imha amacına çok açık olduğu görülen saldırılar. Normal koşullarda bu tür insanlığa karşı işlenmiş suçlar ve savaş suçları uluslararası ceza mahkemesinin yargı kapsamında olması gerekiyor. Fakat Suriye Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Türkiye gibi ABD gibi imzalamadığı gibi bu yetki alanında değil.
İkinci yol ise, böyle bir anlaşmayı Roma Anlaşması’nı imzalamamış ülkelerde Güvenlik Konseyi’nin Uluslararası Mahkemesi’ne soruşturma ve yargılama yetkisi vermesi gerekmektedir. Bunu da yıllardır Rusya Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Suriye’ye yönelik bu tür girişimi veto ederek engelliyor. Buna karşılık kimyevi silahların yasaklanması teşkilatı Guta saldırısı sonrasında ABD’nin de baskısıyla Şam rejimi bu teşkilata üye olmuştu. Ve ardından da bu teşkilata elinde 1300 ton civarında çeşitli kimyevi silah, gaz bulunduğu, depolandığı yerlerin adreslerini vermişti. Fakat buna rağmen kimyevi silah kullanımı bu tarihten itibaren de devam etti. Sonrasında da Sarin Gazı ve Kor Gazı esas olarak kullanılan saldırılar 2018’e kadar devam etti. Bu saldırılar nedeniyle bir dizi soruşturma açıldı. BM bünyesinde yapılan bu soruşturmaların devam etmesi 2017 yılında yine Rusya’nın bu soruşturma iznini veto etmesiyle son buldu. Kimyevi silahların yasaklanması teşkilatı burada durmayarak sadece bu silahların kullanımı değil, bu silahların kullanımını emir verenlerin soruşturmasına da devam etti. BM içinde bu soruşturmalarla ilgili çalışmalar yapıldı. Şuanda binlerce dokümandan oluşan bir arşiv bulunuyor. Dolayısıyla Fransa’da açılan davada bu suç duyurusunda bu arşivler büyük bir temel teşkil ediyorlar. 20 tane de Suriyeli tanığın desteğiyle.
Benzer bir şikayet dosyası Almanya’da geçtiğimiz yıl Ekim ayında savcılığa teslim edildi. İsveç’te de yakın bir tarihte yine insanlığa karşı ve savaş suçu duyurusu Şam rejiminin bütününe ve ya bazı ismen bilinen kişilere karşı yapılacak. Ayrıca Almanya’da ilk kez Şubat ayı sonunda Suriye’de istihbarat örgütünün bir elemanı insanlığa karşı suç işlemeye ortaklık etme suçundan 4 buçuk yıl hapis cezası aldı. İlk kez Beşar Esad rejiminin istihbarat görevlisi yargılanıyor.
Almanya’da insanlığa karşı işlenen suçlarda evrensel yargıya etkisi Fransa’daki gibi kullanılmaya başlandı. İnsanlığa karşı işlenen suçlarda uluslararası yargı yetkisi görünen o ki uluslararası ceza mahkemesinin engellendiği yerlerde giderek daha fazla devreye girecek. İnsanlığa karşı işlenmiş suçların cezasız kalmayacak olması umarız bu suçları işlemeye yatkın olanları bu suçları işlemekten caydırır ve insanlık bu açıdan da ileri bir adım atmış olur. İnsanlığa karşı suç, savaş suçu hiçbir zaman artık zaman aşımına maruz kalmayan, yararlanmayan suçlar kategorisine girmiş durumda. Bunu dünyanın başka ülkelerinde, yakın çevrenizde, aramızda bu suçu işlemiş başka kişilere yönelik bu uluslararası ceza yargılamasının uygulamasının önümüzdeki dönemde yaygınlaşmasını ümit ederiz.
