Tiryakiliğin nedeni irade değil mutasyona uğramış gen

Tütün tüketimi, dünya genelinde sağlığı tehdit eden ve aynı zamanda önlenebilir en büyük sağlık riski olarak değerlendiriliyor. Sigaranın sağlığa ne kadar zararlı olduğu hemen herkes tarafından bilinmesine ve küresel çaptaki aydınlatıcı kampanyalara rağmen her yıl ortalama altı ile yedi milyon kişi, sigaranın yol açtığı hastalıklar sonucu hayatını kaybediyor. Peki buna rağmen tiryakiler sigarayı bırakmakta neden bu kadar zorlanıyor? Hatta bir süreliğine sigarayı bırakmayı başaranlar neden sigara içmeye tekrar başlıyor?

Genelde bu sorulara verilen ilk cevap her ne kadar 'irade eksikliği' olsa da, gerçek çok daha farklı: Mutasyona uğrayan ve nikotine karşı aşırı duyarlı olan bir gen. Paris merkezli Pasteur Enstitüsü, Fransa Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi (CNRS), Sorbonne Üniversitesi ve Fransa Sağlık Bakanlığı bünyesindeki Ulusal Sağlık ve Tıp Araştırmaları Enstitüsü (Insern) tarafından ortaklaşa yapılan bir araştırmada, bu genetik mutasyonun farelerin iradelerine doğrudan etki ettiği saptandı. DW'nin haberine göre, bağımlılığı tetikleyen söz konusu mutasyon, insanlarda da hayli yaygın: Avrupalılarda yüzde 35, Ortadoğu kökenlilerde ise yüzde 50 oranında görülüyor.

BEYİN ÖDÜL MEKANİZMASI ETKİNLEŞTİRİLİYOR

Bu mutasyon sayesinde nikotin, beyin ödül mekanizmasında 'nikotin reseptörleri' olarak adlandırılan alıcıları uyarıyor. Bilimsel tanımlaması Nikotinik Asetilkolin Reseptörleri (nAChR) olan bu uyarıcılar, hücre zarına gömülü olarak bulunan protein birleşimleridir. Hariçten alınan nikotin, bu alıcılara ulaştığında, beyindeki rahatlatıcı ve keyif verici ödül sistemini oluşturan ve halk arasında mutluluk hormonu olarak da nitelendirilen dopamin salınımı tetikleniyor ve böylece nikotin bağımlılığının temeli atılmış oluyor.

Araştırma sonuçlarıyla ilgili "Current Biology" adlı bilim dergisinde yayınlanan makalede, CHRNA5 olarak tanımlanan gendeki bu mutasyonun yaygınlaşmasıyla birlikte, nikotin bağımlılığı riskinin bariz şekilde arttığının bilimsel olarak kanıtlandığı belirtiliyor.

Bilim insanları, yeni bir moleküler genetik teknolojisi yardımıyla farelerde yapay olarak genetik bir mutasyon oluşturdu. Bunun sonucunda nikotin tüketimi büyük oranda artarken, bağımlılıktan kurtulma terapisi de sonuçsuz kaldı. Araştırma sonuçlarını kaleme alan Benoit Forget, "Bu çalışma bize, söz konusu mutasyonun nikotin bağımlılığına etkilerini ayrıntılı olarak değerlendirme imkanı verdi. Bağımlığının nüksetme mekanizmasıyla ilgili de ilk açıklamaları elde etmiş olduk" dedi. 

BAĞIMLILIĞA KARŞI İLAÇ ARAYIŞLARI

Araştırma, ilginç bir gerçeği daha ortaya çıkardı: Reseptörleri etkinleştirme eylemi, orta beyinde gömülmüş olarak bulunan "nükleus interstisyel" adlı çekirdekle de bağlantılı gerçekleşiyor. Burası nikotin reseptörlerinin "α (alfa) alt birimlerinin" en yoğun olduğu beyin bölgesi.

Bilim insanları şimdi bu araştırmadan yola çıkarak, alfa nikotin reseptör alt birimlerinin aktivitesini artıracak bir ilaç geliştirmeye çalışıyor. Zira alt birim reseptörlerinin daha etkin olması, nikotin iştahının ve dolayısıyla tüketiminin azalması anlamına geliyor. Böylece nikotin bağımlığının nüksetmesinin de önüne geçilmesi amaçlanıyor. (YAŞAM HABERLERİ SERVİSİ)