Ekonomi Bülteni: Hükümet gözünü kıdem tazminatına dikti / ABD grev sesleriyle çınlıyor

Artı Gerçek - Avrupa Merkez Bankası (ECB), piyasa beklentileri doğrultusunda, üç temel politika faizini 25 baz puan artırdı. ECB'den yapılan açıklamada, 20 Eylül'den itibaren refinansman faizinin yüzde 4,50'ye, mevduat faizinin yüzde 4'e ve marjinal fonlama faizinin de yüzde 4,75'e yükseltildiği belirtildi. Son kararla birlikte ECB, 10 toplantı üst üste faizleri artırmış oldu. ECB faizi, son artışla 1999'dan bu yana en yüksek seviyesini gördü.
ECB Yönetim Konseyi'nin, piyasalardaki gelişmeleri yakından izlediğine işaret edilen açıklamada, faiz oranı kararlarının, gelen ekonomik ve mali veriler, temel enflasyon dinamikleri, para politikası aktarımının gücü ve enflasyon görünümüne ilişkin değerlendirmeye dayanacağı vurgulandı.

ÇİN’İN YAVAŞLAMASI ASYA EKONOMİLERİNİ SARSIYOR

Çin’in pandemi sonrası pek de görkemli olmayan ekonomi dönüşü bölge ekonomilerini de etkiyor. Pek çok Asya ülkesi geçtiğimiz yirmi yıl boyunca Çin'in büyümesinden faydalanarak dünyanın ikinci büyük ekonomisiyle iç içe geçti. Çin'in emlak yatırımlarının yılın ilk yedi ayında yüzde 9 azaldığı bir çöküşün ortasında olması nedeniyle bu ülkeler şimdi bir baş ağrısıyla karşı karşıya. Çin artık bu ülkelerin mallarının eskisi kadar büyük bir alıcısı değil. Çin'in ithalatı 7 Eylül'de açıklanan verilere göre, yüzde 7,3 azaldı. Ocak ve temmuz ayları arasında Tayvan'dan anakara Çin ve Hong Kong'a yapılan ihracat bir önceki yıla göre yüzde 28 oranında düştü. Bir banka olan Goldman Sachs'ın tahminlerine göre, ülkenin GSYH'sinin neredeyse yüzde 10'u anakara Çin'in tüketim ve yatırımından kaynaklanıyor. Çin’deki yavaşlama Endonezya, Hindistan gibi ülkelerde daha az etki ederken, bu ülkelere yönelen turist sayısındaki düşüşse dikkate değer.

ABD’DE ENFLASYON BEKLENTİYİ AŞTI, FED FAİZ ARTIRIR MI?

ABD Çalışma Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre, ağustos ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) beklentilere paralel olarak yüzde 0,6'lık artışla haziran 2022'den bu yana aylık bazdaki en büyük artışı gösterdi. TÜFE, yıllık bazda ise yüzde 3,7 artarak yine beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Enflasyonda meydana gelen bu artışın önümüzdeki hafta yapılacak ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz kararına nasıl yansıyacağı merak konusu. Uzmanların yaygın kanaati, enflasyondaki ılımlı yükselişin ABD Merkez Bankası'nı gelecek hafta faiz oranlarını sabit tutmaya teşvik edeceği yönünde.

ABD OTOMOTİV GREVİNE BİDEN DA KATILDI

ABD, otomotiv endüstrisi tarihinin en büyük işçi grevlerinden birini yaşıyor. Birleşik Otomotiv İşçileri Sendikası (UAW), 'büyük üçlü' olarak anılan Ford, General Motors ve Stellantis'te grev başlattıklarını duyurdu. Bu kapsamda sendikaya bağlı 150 bin çalışana ülke çapındaki fabrikalarda iş bırakma çağrısı yapıldı.
Sendika, '3 şirketin CEO'sunun maaş artışlarını karşılamak, enflasyonu yakalamak ve onlarca yıldır düşük olan ücretleri telafi etmek için' önemli miktarda çift haneli ücret artışları talep ediyor. İşçiler aynı zamanda haftalık çalışma süresinin 32 saate kısaltılmasını ve ücretlerin 40 saat seviyesinde tutulmasını talep ediyor.
Öte yandan firmalar bu taleplere karşın yüzde 17-20 arasında zam önerisinde bulundu. Grevin 5 milyar dolarlık zarara neden olması beklenirken, Beyaz Saray da olaya müdahil oldu. ABD Başkanı Joe Biden, hiç kimsenin Birleşik Otomobil İşçileri Sendikası'nın ABD'nin üç büyük otomobil üreticisi ile yaşadığı iş anlaşmazlığında greve gitmesini istemediğini, ancak işçilerin bu şirketlerin elde ettiği kârdan pay alması gerektiğini söyledi.

GOOGLE HAKİM KARŞISINDA: ANTİ-TRÖST DAVASI BAŞLADI

Teknoloji devi Google, Microsoft'un 1998'de yargılandığı davadan bu yana bir teknoloji şirketine karşı açılan en büyük antitröst davasında Washington'da hakim karşısına çıktı. Adalet Bakanlığı açılış konuşmasında, Google'ın internet aramalarında kendisine pazarın yüzde 90'ını veren tekelini yasadışı bir şekilde sürdürmeye çalıştığını söyledi ve Google'ın 'anlamlı bir rekabetle karşılaşıp karşılaşmayacağını' sordu.
Google, internet ve telefon şirketleriyle arama motorunu öne çıkaracak anlaşmalar yapmakla suçlandı. Google ise yanlış yaptığını reddediyor ve 'insanları daha düşük kaliteli ürünler kullanmaya zorlamanın' rekabet teşkil etmediğini savunuyor. Davanın on hafta sürmesi bekleniyor.

DÖVİZ VE ENFLASYONDA ARTIŞ BEKLENTİSİ SÜRÜYOR

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) reel sektör ve finansal sektör temsilcileri ve profesyonelleri ile gerçekleştirdiği eylül ayı piyasa katılımcıları anketi açıklandı. Ankette, enflasyon, faiz ve döviz kuru beklentilerinin yükseldiği görüldü. Katılımcıların yıl sonu enflasyon (TÜFE) beklentisi önceki döneme göre yaklaşık 8 puan artarak yüzde 67,22 oldu. 12 ay sonraki enflasyon beklentisiyse yüzde 42’den yüzde 45’e çıktı. Katılımcıların 2023 sonu döviz kuru (ABD doları/lira) beklentisi 29,82’den 30,14 TL çıktı. 12 sonrası için beklentiyse 34,58’den 37,26’ya yükseldi.
Bir önceki anket döneminde yüzde 3,7 olan GSYH 2023 yılı büyüme beklentisi ise yüzde 3,9'a yükseldi. GSYH 2024 yılı büyüme beklentisi ise bir önceki anket döneminde yüzde 4,0 iken, bu anket döneminde yüzde 3,8'e geriledi.

HÜKÜMET KIDEM TAZMİNATLARINI FONA DEVRETMEYE HAZIRLANIYOR

Hükümet ile sendikalar arasındaki en önemli anlaşmazlık noktalarından biri olan kıdem tazminatları konusunda Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz fon sinyalini yeniden verdi. Türk-İş’in kırmız çizgimiz dediği kıdem tazminatlarının fona devredilmesi konusunda HaberTürk yayınında konuşan Yılmaz, çalışmaların devam ettiğini söyledi. Hükümetin aklındaki yol haritasına göre, kıdem tazminatları bir fonda toplanacak ve çalışan işten çıkarıldığı dönemde dahi parasının en fazla yüzde 25'ini alabilecekti. Paranın tamamı ise ancak emekli olunduğunda alınabiliyor. İşsiz kaldığında işçinin bir süre geçimini sağladığı kıdem tazminatının emekliliğe kadar alınamayacak olması eleştirilere neden olmuştu. Emeklilik yaşının 65'e kadar çıkarıldığı göz önüne alındığında, kıdem tazminatlarına fiili olarak el konulmuş oluyor. Aynı zamanda bu fonun, tıpkı deprem fonunda olduğu gibi hükümet tarafından amacı dışında kullanılacağı endişeleri de var.

KONUT SATIŞLARINDA DÜŞÜŞ EĞİLİMİ SÜRÜYOR

2021’de ivmelenen ekonomik krizin en sert karşılık bulduğu alanların başında konut sektörü geliyor. Konut fiyatları üç yıl öncesine göre yüzde 500 civarında artarken, kiralardaysa hükümetin sınırlandırmalarına rağmen neredeyse tüm Türkiye’de ciddi artış yaşanıyor. Hükümetin mali tedbirler ve kredi musluklarına kısmaya dönük hamleleri, sıkı para politikasıyla paralel olacak şekilde kredi faizlerinin yüzde 60’ların üzerine çıkması konut sektöründe yavaşlamaya neden oluyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ağustos ayına ilişkin konut satış istatistiklerini açıkladı. Buna göre, Türkiye genelinde konut satış sayısı ağustosta geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 1,1 gerileyerek 122 bin 91'e düştü. Yabancılara satılan konutların da sayısı azaldı. Buna göre, yabancılara satılan konutların payı yüzde 2,5'e gerileyerek Ağustos 2020'den bu yana en düşük seviyeye indi. Konut satışları ocak-ağustos döneminde ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15,5 azalışla 797 bin 418 olarak gerçekleşti.

AKARYAKITA ZAMLAR SÜRÜYOR: 40 LİRA EŞİĞİ AŞILDI

Döviz kuru ve petrol fiyatlarındaki hareketlilik ile vergilere yapılan zamlar, akaryakıt fiyatlarını da etkilemeye devam ediyor. Geçen hafta Türkiye’de hem motorin hem de benzine zam geldi. Motorin ayağında 40 lira sınırı aşıldı. Motorinin litre fiyatı son zamla İstanbul’da 39,99 TL, Ankara’da 40,53 TL, İzmir’de 40,71 TL seviyesine çıktı.
Motorin zammını benzin takip etti. Benzinin litre fiyatı, yaklaşık olarak İstanbul’da 38,51 TL’ye, Ankara’da 39,08 TL’ye, İzmir’de 39,19 TL’ye yükseldi.
OPEC+’tan gelen kesintiye devam mesajları küresel piyasalarda petrol fiyatlarındaki artışın sürmesine neden oluyor. Uzmanlar akaryakıt zamlarının ulusal ve küresel koşullar uyarınca önlem alınmazsa süreceği konusunda uyarıyor.

ŞİMŞEK: PARASAL SIKIŞMAYA VE SEÇİÇİ KREDİ SIKIŞMASINA GİDİYORUZ

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Haliç Kongre Merkezi'nde 10. Dünya Türk İş Konseyi Kurultayı’nda yaptığı konuşmada, ekonomiye dönük mesajlar vermeye devam etti. Kalıcı düşük enflasyon hedefini yineleyen Şimşek, maliye ve para politikası arasında uyumlu bir yol izleneceğini söyledi. Para politikasında sıkı para politikasının izlendiğini söyleyen Şimşek kredi sıkışmasına gidileceğini yineledi. Şimşek hafta içinde katıldığı bir başka tv programında da, özellikle konut kredilerinde ilk konutlarını alacakların haricinde ikinci, üçüncü ev için bankaların kredi vermesini engelleyecek düzenlemelerin hayata geçirileceğini söylemişti. Şimşek seçici kredi sıkışması terimiyle ifade ettiği durumu İş Konseyi toplantısında da yineledi.

HAZIRLAYAN: MÜHDAN SAĞLAM