İngiltere'nin yaptırımdaki zor kararı: Borsadaki Rus şirketlerinin değeri 468 milyar sterlin

PELİN CENGİZ

İngiltere, Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’nın ayrılıkçı Donetsk ve Luhansk bölgelerinin bağımsızlığını tanımasının uluslararası hukukun ihlali olduğunu belirterek, Rusya'nın bu kararını kınadığı açıkladı.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Rusya’nın Ukrayna’ya yaptırım uygulamaya hazırlandığını belirtti. İngiltere, daha önce de Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması durumunda Rusya’ya yönelik yaptırımları devreye sokacaklarını açıklamıştı.

İngiltere Dışişleri Bakanlığı, uygulanacak yaptırımlar arasında Kremlin ile bağlantılı yatırımcıların varlıklarının dondurulması, İngiltere'ye seyahatlerinin kısıtlanması ve İngiltere'de işbirliklerinin engellenmesi olabileceğini duyurmuştu.

Yaptırımlar en çok etkileyeceği Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakınlığıyla bilinen oligarkları yani milyarder iş insanlarını etkileyecek. Son gelişmelerle birlikte bu kişilerin yanı sıra Londra Borsası'nda işlem gören Rus şirketlerinin durumuyla ilgili de ciddi bir belirsizlik hakim.

Avrupa Birliği ve ABD'den de Rusya'ya yönelik yaptırımlar konusunda sert açıklamalar geldi. Ancak, ekonomik misilleme tehdidinde bulunan tüm ülkeler arasında İngiltere, Rusya'ya ve Rus sermayesine zarar verme konusunda çok büyük bir kapasiteye sahip. Özellikle Londra'da dünyadaki diğer şehirlerden daha fazla Rus altını olduğu düşünülüyor. Sadece oligark ailelerinin yaşadığı Chelsea malikanelerinde değil, Londra Menkul Kıymetler Borsası'nda (LSE) da...

Rus şirketler Londra Borsası'nda hisse satışlarında büyük meblağlar toplayabiliyor. 2018'e kadar Putin'in ortağı Oleg Deripaska tarafından yönetilen En+ Group adlı enerji şirketi bunlardan bir tanesi. 2018'de İngiltere Avam Kamarası'nın yazdığı bir rapor, hükümetin "Yaptırım rejimlerinde En+ gibi şirketlerin Londra Borsası'nda kolayca kar edebilmesini sağlayan açıkları kapatmasını" talep etmişti.

LONDRA BORSASI'NDA İŞLEM GÖREN RUS SERMAYESİ

1990'larda bu yana Londra'da halka arz olan şirketler arasında devlet sermayeli petrol ve gaz üreticilerinden Rosneft ve Gazprom'a, devlet bankaları VTB ve Sberbank'a, Norilsk Nickel gibi devlet mülkiyeti olmayan bağımsız madencilik şirketlerine kadar geniş bir sermaye grubu var.

S&P Global'a göre, LSE'de toplamda 31 Rus şirketi işlem görüyor ve bu şirketlerin toplam piyasa değeri 468 milyar sterlin.

Bu şirketler, sadece Rusya ekonomisinin önemli bir parçası olmakla kalmıyor, aynı zamanda bunların büyük bölümü Rus devletini doğrudan finanse ediyorlar.

İngiliz Guardian gazetesinde yer alan habere göre, Londra'da işlem gören Rus petrol, gaz ve madencilik şirketleri 2020'de hükümetlerine 39 milyar sterlin vergi ödedi. Bu gelir Putin rejimi için son derece önemli: Dünya Bankası'nın son rakamlarına göre, Rusya 2019'da ordusuna 41,7 milyar sterlin harcadı, bu da hükümet harcamalarının yüzde 11,4'ünü oluşturuyor.

Rusya bağlantılı her şirket yaptırımların hedefi olmayacak olsa da, gerçek şu ki Londra'da listelenen şirketlerin çoğu potansiyel olarak Rus Hükümeti için ekonomik veya stratejik öneme sahip tanımına giriyor.

Öngörülen en kötü senaryoa göre, bu şirketlerin AB, ABD ve diğer ülkelerin alacağı yaptırımlarla beraber faaliyetleri yasaklanabilir, hisseleri süresiz olarak askıya alınabilir ya da Londra'da borçlanması alması ve hisse ihraç etmesi engellenebilir.

Bu şirketler arasında yer alan ve FTSE 100'de işlem gören çelik üreticisi Evraz, Londra'da kurulmuş ancak Rusya'da önemli operasyonları var. Şirketin yüzde 29'u Chelsea futbol kulübünün sahibi Roman Abramovich'e ait.

Abramovich'in avukatları, kendisinin veya Evraz'ın yaptırımlar için potansiyel kriterlere uyduğu yönündeki iddialara itiraz eti. Avukatlar, "Müvekkilimizin Rus devletinin davranışları üzerinde herhangi bir sorumluluğunun veya etkisi olduğunu söylemek komik olur" açıklaması yaptı.

2017 yılında LSE'de 1,5 milyar dolar toplayan Londra merkezli alüminyum madencisi En+ Group, 2018'den beri ABD yaptırım listesinde bulunan Rus oligark Oleg Deripaska'ya ait.

İNGİLTERE'DEKİ MİLYONER OLİGARKLAR YAPTIRIMLARDAN NASIL ETKİLENECEK?

İngiltere'deki Rus şirketlerinin durumu böyle. Peki ya oligarkların durumu nasıl?

Sayısı 500’ü aşkın Rus milyonerin İngiltere’de yaşadığı ve Londra’daki bankalarda önemli meblağlarda birikimleri olduğu raporlarda belirtiliyordu. Londra’nın merkezindeki Westminster semtinde 10 binden fazla mülkün çoğunun da Rus oligarklara ait olduğu düşünülüyor. İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss, daha önce yaptığı açıklamada, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırması halinde, ülkesindeki Ruslara ait mal varlıklarına el konulacağı tehdidinde bulunmuştu.

İngiltere’de milyon dolarlık mülklere ve şirketlere sahip milyarder oligarkların, yaptırımlardan en çok etkilenenler olacağı vurgulanırken, Kremlin’e yakın Rus oligarklarının yaptırımlardan "saklanacak hiçbir yeri" olmayacağı da belirtildi.

İngiltere Dışişleri Bakanı Truss, hedeflerin finans kurumları ve enerji firmaları ile Putin’in zengin destekçilerini içereceğini söyledi. Truss, yeni yetkilerin Londra’da mülke el koymayı da kapsayabileceği öne sürüldü.

Dışişleri Bakanlığı tarafından hiçbir oligark ismi verilmese de, varlıkları etkilenecek Putin’in arkadaşlarının isimleri İngiliz medyasında yer aldı.

Bu kişiler arasında, doğal gaz ve telekom devi olan 13.4 milyar sterlinden fazla kazanan ve yakın zamana kadar Arsenal FC’nin yüzde 30’una sahip olan Alisher Usmanov da dahil olmak üzere İngiltere’nin en zengin kişilerinin çoğu yer alıyor.

TURKCELL’İN RUS ORTAĞI DA LİSTEDE

Truss, Sky News’e verdiği demeçte, "Kremlin’i ve Rusya’daki rejimi ilgilendiren herhangi bir şirket hedef alınabilir" dedi.

Dünyanın en zengin Rus oligarklarının yer aldığı listede, Türkiye’nin de yakından tanıdığı bir isim de var. Putin’in İngiltere’de yaşayan ve yaptırımlardan etkilenecek isimlerden biri ve en dikkat çekeni de Türkiye’nin yakından tanıdığı bir isim olan Mikhail Fridman.

Turkcell'in Rus ortağı olarak tanınan Mikhail Fridman, en son Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.'nin yönetim kurulundaki dört ismin değişmesini istediği haberleriyle gündeme gelmişti.

Yaklaşık 10,5 milyar sterlin (189 milyar TL) gibi bir serveti olan Fridman, Turkcell’deki yüzde 19,8’lik payla ikinci büyük ortak konumunda.

Eski Rusya Başbakan Yardımcısı İgor Şuvalov da listede yer alan isimlerden. Devlet Kalkınma Kurumu VEB.RF’nin Başkanı olan Şuvalov, 200 milyon sterlinlik bir mal varlığının da sahibi.

Putin’in bir başka yakın dostu ve yaptırımların etkileyeceği isimlerden Andrey Kostin, Rusya’nın devlet tarafından kontrol edilen en büyük ikinci bankası olan VTB Bank’ın Başkanı. Kostin’in Başkan Vladimir Putin ile yakın bağları biliniyor. Kostin, daha önce Rusya’ya yönelik yaptırımları ‘ekonomik savaş’ olarak nitelendirdi.

Bir zamanlar Rusya’nın en zengin adamı, petrol kralı Oleg Deripaska’nın Belgravia’da iki evi olduğu bildirilirken, beş çocuk babası Mikhail Fridman’ın da, 2016’da 65 milyon sterline aldığı Kuzey Londra’daki Athlone House’da yaşadığı belirtiliyor.

Londra uzun yıllardır zengin Rusların yaşamak ve gayrimenkul almak için tercih ettikleri bir yer. İngiltere, yakın zamana kadar 2 milyon sterlinden fazla yatırım yapabilecek yabancı kişilere daimi oturum hakkı sunan vize veriyordu. İçişleri Bakanlığı 2008'den bu yana 2 bin 581 Rus vatandaşına yatırımcı vizesi verdi.

Bu kişiler arasında, Özbek asıllı Rus milyarder Alişer Usmanov de yer alıyor. Usmanov, 13.5 milyar dolarlık servetiyle Forbes dergisinin 2015 yılındaki bir sayısına göre, Rusya’nın üçüncü, dünyanın ise 71’inci en zengin insanı. İş ortağı Farhad Moshiri ile birlikte Arsenal Kulübü'nün yüzde 14.5 hissesini elinde bulunduruyor.

İngiltere yaptırımlarından direkt olarak etkilenecek bir diğer isim ise Oleg Deripaska. Rus bir oligark, sanayici ve petrol zengini olan Deripaska, bir zamanlar Rusya’nın en zengin adamı olarak da biliniyordu. Yaklaşık servetinin 3,2 milyar sterlin olduğu tahmin ediliyor.