Bitme noktasına gelen Hatay esnafından çağrı: Suriye-Türkiye krizini çözün

Seda TAŞKIN

+GERÇEK- Farklı din, mezhep ve etnik kültürden insanların bir arada asırlardır barış, hoşgörü, kardeşlik içerisinde yaşadığı Hatay, yüzyıllardır İpek Yolu'nun önemli duraklarından biri olması nedeniyle ticaretin canlı olduğu bir şehir. Ancak son dönemde Hatay esnafı zor günler geçiriyor. Nedeni ise ekonomik krizin yanı sıra yıllardır iktidarın uyguladığı Suriye politikası.

Hatay'da ekonominin nabzı yüzyıllardı olduğu gibi bugün de tarihi Uzun Çarşı'da atıyor. Ancak eski günlerin canlılığı artık kalmamış.

‘İNSANLAR ALIŞVERİŞ YAPMAKTA ZORLANIYOR’

Çocukluğundan bu yana Uzun Çarşı içerisinde bakırcılık yapan Ali Azizoğlu, babasından öğrendiği mesleği hala sürdürüyor. Eskiden Uzun Çarşı’nın büyük bir kısmının bakır dükkanları ile dolu olduğunu söylen Azizoğlu, geçmiş günleri arıyor.

Çocukluğundan bu yana Uzun Çarşı'da bakırcılık yapan Ali Azizoğlu geçmiş günleri arıyor.

"Eskiden burası büyük ilgi görürdü. İnsanlar burada seslerden dolayı kulağını kapatarak yürürdü." diyen Azizoğlu artık geçimini sağlamakta zorlandığını belirtiyor:

"Şimdi işlerimiz artık eskisi gibi değil. Milletin alım gücü azaldı ve artık alışveriş yapmakta zorlanıyorlar. Ben iş olmasa da gelip beklemeye devam ediyorum. Elimden geldiği kadar bu işi sürdürmek istiyorum"

‘İŞLERİMİZ BİTİK DURUMDA’

Pandemiden bu yana işlerin kötü gittiğini söyleyen 60 yaşındaki Fatma İnan ise, "Önceki işlerimizle kıyaslama yaparsak, şu an bitik durumdayız." diye özetliyor işleri ve ekliyor:

"Öğleden sonra olmasına rağmen, henüz siftah yapamadım. İşlerimiz son iki aydır bitme durumuna geldi."
Fatma İnan'a göre de ekonomik sıkıntının en büyük nedeni Suriye'de son yıllarda yaşananlar.

"Yanı başımızda olan savaş da bizi büyük ölçüde etkiliyor. Pandemiden sonra savaşın etkisi de ekonomik kriz de bizi çok etkiledi. Çok büyük bir işsizlik var. Ne olacak böyle ben de bilmiyorum. Allah hakkımızda hayırlısını versin" diyerek bir an önce savaşın bitmesini talep ediyor.

'ÇARŞI BOMBOŞ, ESKİDEN BURASI TIKLIM TIKLIMDI’

Muhammed Mustafa 6 yıldır çarşıda esnaflık yapıyor. Mustafa da işlerinin büyük oranda azaldığını ve işlerin iç açıcı olmadığını söylüyor.
"Esnafların durumu hiç iyi değil. Kazandığımız para da ihtiyaçlarımıza yetmiyor. Normalde cumartesi günü burası tıklım tıklım dolu olurdu ama sizde görüyorsunuz çarşı bomboş." diyerek özetliyor durumu.

Üstelik sadece Hataylıların değil, turistlerin de artık çarşıya pek uğramamasından dert yanıyor:

"Neredeyse en iyi gün için bile en az yüzde 60 oranında bir azalma yaşıyoruz. Turist sayısında da azalma var. Günde en fazla bir iki turist ya geliyor ya gelmiyor"

‘BAZI GÜNLER ÖĞLEN SAATLERİNDE SİFTAH YAPIYORUZ’

Çarşıda 7 yıla yakın bir süredir esnaflık yapan Edip Köseoğlu da işlerinin yüzde 70 oranında düştüğünü belirtiyor. Ekonomik krizin büyük oranda kendilerini etkilediğini söyleyen Köseoğlu'na göre enflasyon esnafı çok etkiledi.

"Daha önce işlerimiz güzeldi ve kazandığımız para ile geçinebiliyorduk. Özellikle son üç ayda artan enflasyonla birlikte bizler de bittik. Her şeye en az 4 kat zam geldi ve bu da müşteriyi etkiledi. Bazı günler öğlen saatlerinde siftah yapıyoruz. Eskiden bu çarşı içinde kalabalıktan yürüyemezdiniz ama şimdi bomboş."

Köseoğlu da il dışından gelenlerin sayısındaki azalmaya dikkat çekiyor:

"Buraya gelen insanların yüzde 80’i dışarıdan geliyor. Şimdi mazot benzin fiyatları o kadar arttı ki millet arabasıyla gelse bir sürü masrafa giriyor, bu durum bile bizi çok etkiledi"

‘YANI BAŞIMIZDAKİ SAVAŞ BİZİ ÇOK ETKİLEDİ’

Yanı başlarında olan Suriye savaşının kendilerini çok etkilediğini söyleyen Köseoğlu eski günleri özlemle anıyor ve bir an önce tekrar barışın gelmesini temenni ediyor:

"Önce burası cennet gibiydi, herkes kazanıyordu. Otelcisi de şoförü de, lokantacısı da, kasabı da, esnafın hepsi kazanıyordu. Çünkü sık ticaret yapıyorduk. Suriyeliler buraya gelip tüm ihtiyaçlarını alıyor, buradakilerde oraya gidip ticaret yapıyordu. Ama bu savaş maalesef en çok Antakya’yı etkiledi. Umarım bir gün savaşlar son bulur. Dileğimiz barış olmasıdır"

İDLİBLİ ESNAF: BOMBALAR BİZİ VURDUĞUNDA BİRŞEY YAPAMADIK

Çarşıdaki esnaflar arasında Suriye’nin İdlib kentinde yaşanan savaştan kaçarak Türkiye’ye gelen de var.

19 yaşındaki Abdul Talip, kentlerine bombaların yağmasından kaçarak sınırın diğer kesimine geçmiş. Talip, "Bombalar bizi vurduğunda hiçbir şey yapamadık. Sonra Türkiye’ye geldik. Türkiye’ye bu nedenle çok teşekkür ederim. Sonra buraya gelince iş aradım ve ne yapabilirim diye düşünürken esnaflık yapmaya karar verdim. 7 yıldır burada esnaflık yapıyorum" diyor.

İdlib'e geri dönmeyi düşüyor Talip, nedeni de Türkiye'deki geçim zorluğu:

"Burada yaşamak çok zor. Her şey çok pahalı. Ben kimyon satıyorum. Geçen ay 80 liraya aldığım kimyonu bu ay 110 liraya toptan aldım. Bunun üzerine mecbur satarken fiyat ekliyoruz. İnsanlarda bu rakamları görünce almak istemiyorlar"

‘SURİYELİ OLARAK AYRIMCILIK HİSSEDİYORUM’

Geçim sıkıntısının yanı sıra ayrımcılıktan da dertli. "Suriyeli olarak bize karşı ayrımcılığı biraz hissediyorum. Özellikle son zamanlarda Suriyeliler geliyor paralarımızı alıyor gibi söylemler ve ayrımcı dil bize yönelikte tepkilere neden oluyor." diyor ve şöyle sesleniyor:

"Bize Türkiye maaş vermiyor. Bütün yardımlar dışarıdan geliyor."

‘ESKİDEN SURİYE’DEN, LÜBNAN’DAN MÜŞTERİLER GELİRDİ’

1994 yılından bu yana Uzun Çarşı’da esnaflık yapan Nimet Duman ise kredi ve kredi kartlarıyla ayakta kalmaya çalıştıklarını söylüyor.

"Çoğu günleri siftahsız kapatıyoruz." diyen Duman da geçim sıkıntısına dikkat çekiyor:

"Her şey çok pahalı. Daha önceki yıllarda asgari ücret alan biri bir çeyrek altın alınıyordu ama şimdi asgari ücret alan kaç kişi çeyrek altın alabiliyor? Bir kilo domates olmuş 15 lira. Bu çarşının bir ismi vardı şaşalı bir çarşıydı. Zaten burada 2 ay çalışır sonra kendi kabuğuna çekilirdin."

Duman da savaş öncesi günleri özlemle arayanlardan:

"Savaşın çok büyük etkileri oldu. Önceden Lübnan’dan, Ürdün’den, Suriye’den çok müşteri gelirdi. Her müşteri 100 dolar bırakır, paket paket ürün alırlardı. Tanıdıklarımız çok. Artık bu kapılar kapandı mı zaten kör cephe burası."

‘5 MAĞAZAMIZ VARDI 4’ÜNÜ KAPATTIK’

Deniz Tabaktar ise 27 yıldır Uzun Çarşı’da esnaflık yapıyor. Önceden konfeksiyon dükkanlarının olduğunu daha sonra ise yöresel ürünlere döndüklerini anlatan Tabaktar da çarşının eski dönemini arayanlardan.

"Dışarıda doğru düzgün insan yok. Mağazaların çoğu boşaldı. Başta ekonomik sebepler ve komşumuzda yaşanan olumsuzların bizi çok etkiledi." diyen Tabaktar durumu "5 mağazamız vardı 4'ünü kapattık" sözleriyle özetliyor.

‘İKİ ÜLKE İÇİNDE ÇOK KÖTÜ OLDU’

Türkiyeli müşteriler azalmış, Suriyeliler ise çok uzun süredir gelmiyor. Bu durumu geçmişe özlem duyarak anlatıyor Tabaktar:

"Mahalleden mahalleye gider gibi taksiyle gelirdi insanlar. Oradan insanlar buraya gelir, buradan insanlar oraya giderdi. Ama şu an hiçbiri kalmadı. O kadar hareketli bir ticaret son buldu. Bu durum iki ülke için de çok kötü oldu"