Grizu nedir, grizu patlaması neden olur?

Artı Gerçek - Bartın'ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu'nda meydana gelen patlamanın ilk belirlemelere göre grizu nedeniyle yaşandığı açıklandı. Facia yeniden, "Grizu patlaması nedir, nasıl meydana gelir?" sorularını akla getirdi.

Hava metan, etan, propan, bütan ile hidrojen, karbonmonoksit gibi yanıcı gazları bünyesinde bulundurduğundan patlayıcı özellik gösteriyor. Bunların en önemlisi hidrokarbonlar ve özellikle metan. Metan ile havanın karışımı madencilikte “grizu” olarak isimlendiriliyor. Metanın tek başına yanması (metan patlaması) sırasında karbonmonoksit oluşmuyor ancak metanın yanması kömür tozunun bulunduğu ortamda meydana gelirse, son aşamada kömür tozu patlaması medaya geliyor ve bol miktarda karbonmonoksit oluşuyor.

MADENLERİN HAVALANDIRILMASININ ÖNEMİ

Kömür madenlerindeki kömür damarlarından metan gazı açığa çıkıyor. Bu nedenle madenlerde metan gazı dedektörleri bulundurulması gerekiyor. Metan gazı seviyesi belli bir değerin altında tutulmaya çalışılıyor. Madenlerin havalandırılması, metan gazı yoğunluğunun belirli bir seviyenin altında tutulması ve oksijen miktarının belirli bir seviyenin üzerinde tutulması açısından yaşamsal önem taşıyor.

Madenlerde metan gazı birikmesini engellemek için kullanılan bir diğer yöntem İSE metan drenajları. Metan drenajı, kömür ocaklarında damar ve tabakalardan ocak atmosferi içine nüfuz eden grizunun çalışma alanı dışına atılmasında kullanılan bir yöntemdir.

KÖMÜR TOZ HALİNE GELİNCE PATLAMAYA HAZIR HALE GELİYOR

Magnezyum, alüminyum, çinko, kalay, demir gibi metalik tozlar, kömür, piritli cevherler, organik tozlar ortam havasına belirli bir konsantrasyon karışması durumunda hava patlayıcı hale gelir. Normal koşullar altında katı bir kömür parçası yanıcıdır. Ancak, ufalanarak ince toz haline getirildiğinde tutuşucu ve patlayıcı bir hal alır.

Kömür tozu patlamaları üzerinde yapılan araştırmalar ve yaşanan olaylar aşağıdaki önemli bulguları ortaya çıkarmıştır:

* Kömür tozu küçük bir metan patlamasını büyük bir patlamaya dönüştürebilir. Ayrıca, yanan bir toz bulutunun alevi bir gaz birikintisine ulaştığında gazı patlatabilir. İnce ve kuru kömür tozlarının varlığı grizunun alt patlama sınırını daha aşağıya indirebilir.

* Patlama kömür tozunu da içeriyorsa önemli miktarda karbonmonoksit gazı oluşabilmektedir. Toz patlamasının olabilmesi için havada askıya geçmiş bir toz bulutunun ateşleyici bir kaynakla temasa geçmesi gerekmektedir.

* Araştırmalar ocaklarda metan-hava karışımlarını patlatabilecek her türlü kaynağın bir toz bulutunu da patlatabileceğini göstermektedir. Ancak ocakların en tozlu yerlerinde bile askıdaki tozlar patlayıcı bir toz bulutu oluşturamazlar.

* Patlama için önemli olan tavan, taban ve yan duvarlarda birikmiş olan toz olup, bunun bir darbe etkisiyle gruplanarak havaya karışması gerekmektedir. Yani bir patlamanın olabilmesi için çökmüş tozu havalandıracak bir etken ile bulutu ateşleyecek etkenin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu açıdan kömür madenleri diğer madenler arasında en çok kazanın yaşandığı ve bu kazaların sonucunda çok sayıda ölümle karşılaşılan bir alandır.

HAVALANDIRMA SİSTEMİNİN ÖNEMİ

* Madenlerde yaşanan yangınlar, yangın sırasında çalışma alanından uzaklaşmanın güçlüğü nedeniyle çalışanların yaşamlarını tehdit eder. Yangın sonucu oluşan zehirli gazların maden içinde yayılması, yangının bulunduğu alana belirli bir mesafede olunsa bile çalışanları etkileyebilmektedir. Bu nedenle madenlerdeki havalandırma sistemlerinin çalışanlara her koşulda temiz hava ulaştırabilecek şekilde düzenlenmiş olması gerekmektedir.

ODA TOPUK YÖNTEMİ

* Yer altı madenciliğinde kullanılan üretim şekillerinden biri oda topuk yöntemidir. Temel olarak, cevherin üretimi sırasında, madenin üzerinde oluşan yükü dengelemek için bırakılan topuklar ve üretimin gerçekleşmiş olduğu odalardan oluşur. Oda topuk yöntemi genelde kömür, demir ve bakır madenlerinde tercih edilir. Yöntemde en önemli olan, topukların boyutlarıdır. Bırakılan topuklar çok küçük olursa, tavanın oluşturduğu yükü dengeleyemez ve maden çöker. Ancak topuklar çok büyük bırakılırsa, üretilmesi gereken cevher ocak içinde bırakılacağından, yapılacak üretimin miktarı azalır. Zayıf topuklardan birinin çökmesi durumunda çevre topuklara daha fazla yük düşeceğinden, çökme, domino gibi yayılabilir. (HABER MERKEZİ)

Dünya liderleri Bartın'daki maden faciası nedeniyle taziyelerini sundu

Bartın'daki maden faciasında kurtarma çalışmaları sona erdi

Bartın'da maden faciası: 40 işçi öldü

Türkiye'de geçmişten bugüne maden faciaları