Elektriği özelleştiren AKP iktidarında özel şirketlerin sistemi nasıl işliyor?
Elektrik Mühendisleri Odası yöneticisi Olgun Sakarya, Isparta’nın karanlığa gömülmesinin tamamen dağıtım şirketinden kaynaklandığını, şebekenin zamanında kontrolünün ve teknolojik yatırımlarının yapılmadığını açıkladı.
AKP iktidara geldikten sonra 2004’te TEDAŞ’ın hissedarı olduğu 18 elektrik dağıtım şirketini özelleştirme kapsamına aldı. 2012’de Kayseri ve Civarı Elektrik TAŞ’deki yüzde 20 oranındaki Özelleştirme İdaresi Başkanlığı hissesi özel sektöre devredildi. Daha sonra üç elektrik dağıtım şirketi de 2016’da Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından özelleştirildi. Elektrik dağıtım sektöründe özel sektör payı yüzde 100’e ulaştı. TEDAŞ’a ait tüm dağıtım şirketlerinin özelleştirme işlemleri 2013 yılında tamamlandı.
BİRÇOK KENTTE ELEKTRİK DAĞITIMI HÜKÜMETİN ‘GÖZDE’ YANDAŞ ŞİRKETLERİNİN ELİNDE
Cumhuriyet'ten Mustafa Çakır'ın haberine göre günlerdir elektrik kesintisi yaşanan ve gazsız kalan Isparta’nın da aralarında bulunduğu Antalya, Burdur’u kapsayan Akdeniz EDAŞ, Cengiz Holding ve Kolin İnşaat’a ait.
10 BAŞLIKTA SİSTEM NASIL İŞLİYOR
Peki AKP iktidarının kamudan alarak özel şirketlere teslim ettiği elektrik dağıtım sistemi nasıl işliyor?
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Yönetim Kurulu üyesi Olgun Sakarya, sistemin işleyişini 10 başlıkta şöyle anlattı:
Yan şirketler: Dağıtım şirketlerinin yanında görevli tedarik şirketleri yurttaşa satılan her bir kwh elektrik üzerinden yüzde 2.38 oranında kâr elde ediyor.
Her şirkete ayrı tutar: Dağıtım şirketleri yapacakları yatırımları, periyodik bakımları, işletme giderlerini toplayarak bir gelir tavanı oluşturuyor. Bölgeye, coğrafi şartlara göre her şirket için ayrı bir tutar belirleniyor.
Faturalar şeffaf değil: Elektrik faturalarında iki bileşen var. Biri enerji, diğeri de dağıtım bileşeni. Dağıtım bileşeninin içerisinde, dağıtım sistemi kullanım bedeli, iletim sistemi kullanım bedeli, kayıp kaçak bedeli ve sayaç okuma bedeli var ancak faturada göremiyoruz.
Şirkete kâr olarak dönüyor: Kayıp-kaçakta EPDK bir hedef belirliyor. O hedefin altında kalınırsa şirkete kâr olarak geliyor.
Yükümlülükleri neler?: Dağıtım şirketleri yatırımları ve sistemin işleyişiyle ilgili her türlü periyodik kontrolleri yapmak zorunda.
Denetim kâğıt üstünde: Denetim kağıt üzerinde yapılıyor, sorumluluğu bakanlıkta. Ancak bakanlık bu yetkisini kurum ve kuruluşlara devredebiliyor. 2016 yılında denetimleri yapan TEDAŞ’ın mevcut personelinden 400 kişi başka kurumlara gönderildi. İçi boşaltıldı. Deneyim yok oldu.
Tamamen özel sektöre devri: İktidar, dağıtım şirketlerinin ardından TEİAŞ’ı da özelleştirme kapsamına aldı. Bu, sistemin tamamen özel sektöre devri anlamına geliyor.
Ciddi ekonomik maliyet: Gerekli olan yerlerde hatların yeraltına alınması gerekiyor. Bu, çok ciddi ekonomik maliyet gerektiriyor. Bu da faturalar üzerinden yurttaşa yansıyor.
Mücbir sebep olur mu?: Kesinti 10 saati geçtiği zaman yurttaşa belli bir miktar para ödenmesi gerekiyor. Tüm bunların başvuruya gerek olmadan dağıtım şirketi tarafından yapılması gerekiyor.
Dağıtım şirketinden kaynaklı: Isparta’daki mesele tamamen dağıtım şirketinden kaynaklı. Şebekenin zamanında kontrolü ve teknoloji yatırımları yapılmamış.
