Afgan göçmenlerin gece yolculuğu

Seda TAŞKIN

ARTI GERÇEK- Taliban’ın Afganistan’da güçlenmesi ve Amerika askerlerinin çekilme kararı almasının ardından Türkiye-İran sınırı üzerinden Afganlı göçmenlerin geçişleri devam ediyor. Özellikle sosyal medya üzerinden yayınlanan göçmenlerin toplu ülkeye girişi ile birlikte gözler İran-Türkiye sınırına yöneldi. Hem kentte yaşanan Afgan göçünün etkilerini hem de göç yolculuğunu yerinde gözlemledik. İzlenimlerimiz devamını sizlere aktarmaya devam ediyoruz.

Geçtiğimiz hafta sosyal medyada Türkiye-İran sınırı üzerinden Van’a topluca giriş yapan Afgan göçmen görüntülerinin yayılmasının ardından kentte güvenlik önlemleri arttırıldı. Afgan göçmenler gündüz saklanıp akşam yollara düşmek durumunda kalıyor. Özellikle tepeliklerde ve derme çatma evlerde saklanan göçmenler, artık topluca değil daha küçük gruplar halinde gidecekleri noktaya ilerliyor.

İran üzerinden yapılan zorlu yolculuğun ardından her gün daha fazla Afgan mülteci Türkiye'ye ulaşıyor. Ancak Afganların yolculukları burada sona ermiyor. Bir kısmı umut kapısı olarak gördükleri Avrupa Birliği ülkelerine gitmek isterken bir kısmı ise Türkiye’de kalmayı düşünüyor.

Avrupa ise mülteci kabul etmek için pek istekli görünmüyor. Yapılan açıklamalarda ise Türkiye’nin Afgan göçmenler açısından ‘daha uygun’ olduğu yönünde açıklamalar yapıyorlar. 

‘UZMANLARA GÖRE RAKAMLAR ARTACAK’

Türkiye’ye günde yaklaşık 2 bin Afgan giriyor. Göç uzmanları ise Taliban Afganistan’da daha çok toprak kazandıkça bu rakamın artacağı görüşünde. Göç verilerinin tam olarak belirlenmesi için de Eylül-Ekim ayının beklenmesi gerektiğini belirtiyor.

Taliban, Afganistan’ın güneyinde ve batısında üç büyük kenti kuşattı. Taliban milisleri, Biden yönetiminin ABD askerlerini ülkeden çekme kararının ardından kırsal bölgelerde hızla ilerlemişti. NATO askerlerinin neredeyse tamamı Eylül ayına kadar Afganistan’dan çekilmiş olacak. Afgan hükümetinin Taliban karşısında dayanabileceği görüşündeki gözlemcilerin sayısıysa çok az. ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) da geçen hafta yaptığı açıklamada Afgan hükümetinin varoluş kriziyle karşı karşıya olduğunu söylemişti.

Taliban’ın katı İslamcı rejiminin Afganistanlı gençleri endişelendiriyor. İran üzerinden Türkiye’ye gelen Afganlı göçmenlerin çoğu yalnız ve eğitim almamış erkeklerden oluşturuyor. Çoğunun ortak hayali ise Avrupa’ya yerleşerek daha sonra ailelerini de yanlarına almayı umuyor. Günlerdir konuştuğumuz Afganlıların benzer söylemlerde bulunuyor.

‘HAYATINI KAYBEDEN GÖÇMENLER KİMSESİZLER MEZARLIĞINA DEFNEDİLİYOR’

Kentte tartışılan bir konuda hayatını kaybeden göçmenler. Bir umut yollara düşen göçmenlerin bir kısmı ise göç yollarında hayatını kaybediyor. Hayatını kaybeden göçmenlerin defnedildiği Van’ın Tuşba ilçesinde bulunan kimsesizler mezarlığına gidiyoruz.   Edindiğimiz bilgilere göre kazalarda ölenler, yakınları gelmezse, Van’daki kimsesizler mezarlığına gömülüyor. Mezarlıkta ise şu anda 200’ü aşkın göçmen yatıyor. Bu mezarlıkta yatanların tamamı Türkiye’ye kaçak yollardan gelen ve burada ölen göçmenler. Bangladeş, Pakistan, Afganistan ve İran gibi ülkelerden gelen mültecilerin yollarının kesiştiği yerlerden bir de bu mezarlık.

‘MEZAR TAŞLARINDA SADECE NUMARALAR BULUNUYOR’

Kışın göç yollarında donarak, boğularak ya da trafik kazası sonucu hayatını kaybeden göçmenlerin cenazeleri yasal süre olan 15 günün ardından, yakınları bulunamazsa buraya gömülüyor. Türkiye’nin en büyük göçmen mezarlığına şimdiye kadar yaklaşık 200’ü aşkın kişi gömüldü. Neredeyse tamamının ismi yok. Mezar taşlarına sadece numara ve kaldırıldıkları hastane yazılıyor. Mezarlıkta yeni kazılan mezarlar hemen dikkat çekiyor.

‘HAMİLE OLAN GÖÇMENLERDE VAR’

Kimsesizler mezarlığının ardından yeniden kent merkezine dönüyoruz. Afgan göçmenlerin gece hava kararmasıyla birlikte yollara çıktıklarını duyduktan sonra havanın kararması ile yeniden yollara düşüyoruz. Van Tatvan yolu istikametinde ilerlemeye başlıyoruz. Henüz hava tam kararmadığı için Afgan göçmenlerle karşılaşamıyoruz. Bir benzin istasyonunda çalışan birine Afgan göçmenleri soruyoruz. Hemen bize elindeki bir videoyu gösteriyor. İstasyonun yakınında bulunan camide birçok Afgan göçmenin kaldığını söyleyerek, "Geçenlerde camiye girdiğimde kapı bile açılmıyordu. Onlarca göçmen burada sabahlamıştı. Günlerce yürüdükleri için çok zor durumda oluyorlar. O gün buradaki insanlar onlara gıda yardımında bulundular. İçinde hamile olan kadınlarda vardı" diyor. Özellikle havanın kararması ile birlikte küçük gruplar halinde yol kenarında olduklarını belirterek, bizim biraz daha beklememiz gerektiğini anlatıyor.

‘GECE KARARIYOR YOLCULUK BAŞLIYOR’

Bir iki saat daha bekledikten sonra yeniden yola düşüyoruz. Yol kenarında Afgan göçmenleri bulmamız zor olmuyor. Ellerinde poşetleri ile 3 kişilik bir Afgan grupla karşılaşıyoruz. Korkutmamak için biraz ilerledikten sonra onların bize yaklaşmasını bekliyoruz. Durduğumuz için önce tedirgin oluyorlar ama yanlarına yaklaşarak sadece konuşmak istediğimizi söylüyoruz. Aralarında bulunanlardan birisinin kısmen Türkçe bilmesi işimizi biraz kolaylaştırıyor. Göçmenlerin ellerindeki poşetlerde ise insanların verdiği yiyecekler bulunuyor.

‘AİLEM AFGANİSTAN’DA KALDI’

Afganistan’dan yürüyerek Van’a geldiğini ve Tatvan üzerinden İstanbul’a gideceğini söyleyen Sadık Ömer,  20 gündür yollarda olduğunu anlatıyor. Ülkelerindeki savaştan kaçmak için Türkiye’ye geldiklerini söyleyen Ömer, "Ailem bizimle gelmedi. Onlar Afganistan’da kaldı. Orada çok sıkıntı yaşadık. Daha iyi bir yaşam için yollara düştük. İstanbul’a gittiğimde iş bulabileceğimi düşünüyorum. Bizim ülkemizde şu an savaş var, biz orada ne yapacağımızı bilmiyoruz.  Yoksa kimse bu kadar çileyi çekmek istemez. Ülkemizde koşullar düzeldiğinde zaten geri gitmek istiyoruz. Kimse ülkesini terk etmez istemez ama biz mecbur kaldık" diyor.

PES ETMEDEN DEVAM EDEN YÜRÜYÜŞ

Yol boyu ilerledikçe beş kişiyi geçmeyen çok sayıda Afgan göçmen ile karşılaşmaya devam ediyoruz.  Hepsinin yönü Tatvan’a doğru gidiyor. Günlerce yürümenin, açlığın bedenlerinde sarsıcı etkiler yaratmasına rağmen Afgan göçmenler daha iyi bir yaşama kavuşma umuduyla pes etmeden yollarına devam ediyor. Van yolculuğumuz da burada sonlanıyor. Ankara’ya döndüğümde ‘umut’ olarak gördükleri kentteki durumlarını sizlere aktaramaya devam edeceğim.