Milli kimliğin inşasında 'soyadlandırmanın' işlevi: 'Bu soyadı alınmamış ise...' çıktı

Artı Gerçek - Milli kimlik inşasında ve asimilasyon stratejilerinde soyadlandırma sürecini odağına alan 'Bu soyadı alınmamış ise..: Ulus inşası ve soyadları' kitabı Meltem Türköz imzasıyla yayınlandı.

Meltem Türköz,“soyadlandırmanın” siyasi yönüne farklı açılardan bakarken, gayrimüslim ve “yabancı” sayılan isim-soyadların durumuna ve Kürtçe isim meselesine de değiniyor.

Kitabın tanıtım bülteninden:

“Toplumsal ve kişisel kimlik göstergeleri olan isimler imparatorlukların ve ulus-devletlerin –şekil ve dillerini kontrol ederek– kanunlarla müdahale ettikleri unsurlar olmuşlardır. (…) Ulus-devletler, ideolojik değişimlere bağlı olarak soyadlarının dilini çeşitli şekillerde kontrol etmişlerdir. Teresa Scassa, devletlerin isimleri kontrol ettiği üç yol olarak ‘ayrıştırma, asimilasyon ve ulus inşasına’ işaret etmektedir.”

Soyadı “siyaseti”, milli kimlik inşasının bir aracı. Meltem Türköz, kitabında öncelikle “soyadlandırmanın” bu yönüne odaklanıyor. Türk kimliğinin inşasında ve asimilasyon stratejilerinde Soyadı Kanunu’nun işlevini inceliyor. Gayrimüslim ve “yabancı” sayılan isim-soyadların durumuna ve Kürtçe isim meselesine değiniyor.

Soyadı anlatıları ve tartışmaları üzerinden inceleme derinleşiyor. Nüfus memurlarının etkisine; sülale bağlarını, lakapları, etnik ve dinî kimlikleri sürdürme -veya gizleme- gayretlerini; “herkesin fantezisine göre bir isim uydurduğu” şikâyetlerini; soyadlarının muhakkak “-oğlu” ekiyle oluşturulmasını savunan muhafazakâr itirazları; soyadı değiştirme girişimlerini öğreniyoruz. Dil Devrimi’nden sonra unutulan bazı sözcüklerin ve öneklerin, soneklerin soyadlarında yaşamaya devam etmesi de, soyadı “folklorunun” ilginç bir ayrıntısıdır.

“Bu soyadı alınmamış ise...”, Türkiye’nin milli kimlik inşası ve modernleşme tarihinin ilginç bir faslına ışık tutuyor.

Künye:

Kitabın Adı: "Bu soyadı alınmamış ise..."

Alt Başlık: Ulus İnşası ve Soyadları

Orijinal Adı: Naming and nation-building in Turkey

Dizi Araştırma-İnceleme - 572

Alan Politika/Siyaset

Sayfa: 224 sayfa

Baskı 1. baskı - Aralık 2023

Yazar: Meltem Türköz

Çeviren: Meltem Türköz

Editör: Tanıl Bora