Mehmet Eroğlu: Yazarın muhalefeti toplumsal eşitsizlikleri vurgulamak, farkındalığı arttırmaktır

Artı Gerçek - Can Yayınları’nın kurucusu Erdal Öz’ün anısını yaşatmak için ailesi tarafından her yıl düzenlenen Erdal Öz Edebiyat Ödülü'nün bu yılki sahibi Mehmet Eroğlu, Cumhuriyet Gazetesi'nden Emrah Kolukısa'ya konuştu. Eroğlu, aydın duyarlılığına muhalif olmakla ilişkili olup olmadığını içeren bir soruya, "Muhalif olmak vicdanla alakalı" dedi.

Eroğlu, kendisine yöneltilen, "Bir söyleşinizde aydın olmanın en önemli şartlarından birinin muhalif olmak olduğunu söylemiştiniz. Bugünün Türkiye'sinde bu ne kadar mümkün, yani muhaliflere uygulanan baskıdan söz ediyorum elbette ve muhalif olmanın yanı sıra ne gibi özelliklere sahip olmalı insan aydın diyebilmek için kendine?"sorusunu şöyle cevapladı.

"Normal, yani en basit tanımıyla ifade özgürlüğü olan ülkelerde muhalif olmak tabii ki göreceli olarak kolay, hatta çok kolay. Muhalif dediğiniz kişilerin bizimkine benzeyen ülkelerde var olabilmesi ise oldukça zor, mutlaka bir bedel ödemek gerekiyor. Edebiyat tarihimize bakın, mahkeme önüne çıkmamış yazar, şair parmakla gösterilecek kadar azdır. Yazar ve şair derken, gerçekten yazar ve şair olarak adlandırabileceklerimizden söz ediyorum. Eğer vicdanınız varsa, Tanrınız da vicdanınızsa ve bu vicdan toplumsal kaygılar barındırıyorsa düzene, iktidarlara, -ahlaka- hâkim düşünceye muhalefet etmekten başka ne yapabilirsiniz? Yazarın muhalefeti toplumsal eşitsizlikleri vurgulamak, farkındalığı arttırmaktır. Unutmayın, yazmak yaratıcı bir eylemdir. Yaratıcılığın olmazsa olmaz koşuluysa yıkıcılıktır. Yıkıcı olan da doğal olarak muhaliftir."

Başkanlığını Cemil Kavukçu’nun üstlendiği, Ömer Türkeş, Metin Celal, Nilüfer Kuyaş, Murat Yalçın, Jale Özata ve Faruk Duman’dan oluşan Seçici Kurul, Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nün on beşincisinin Mehmet Eroğlu’na verilmesini kararlaştırmıştı.

Ödülün gerekçesinde: "Erdal Öz Edebiyat Ödülü Seçici Kurulu, 25 Eylül 2022’de yaptığı toplantıyla, bu yılın ödülünü, uzun yıllara yayılan romancılık kariyeriyle Mehmet Eroğlu'na vermeye karar verdi. Mehmet Eroğlu, kişisel ya da toplumsal yıkımlara, acılara karşı duyarlılığı ve sorumlu bir aydın yazar tavrıyla, gerçek hayatın, gerçek insanlarını, yakın tarihin karanlık dönemlerini ele alan romanlarıyla ve girdiği yeni arayışlarla ödüle layık görüldü" ifadelerine yer verilmişti.

Buradan hareketle kendisine yöneltilen "Erdal Öz ödülünü almak sizin için ne ifade ediyor?" şeklindeki soruya şu şekilde cevap verdi: "1979’dan başlayarak çeşitli ödüller aldım. Ödüller gençlikte tanınırlık, edebiyat dünyasında yer edinme açısından bir fırsat. Ama yazma serüveninin sonraki safhalarında yazarın duruşunu, edebiyat anlayışını vurgulayan ödüller önem kazanıyor. Erdal Öz Edebiyat Ödülü, ödülün veriliş gerekçesinde sözü edilen gerçeklerin vurgulanması açısından önemli. Özetle, ödül almak tabii ki önemli ama daha önemli olan neredeyse kırk yıldır koruduğum edebiyat anlayışının öne çıkarılması, bir kez daha hatırlatılması açısından daha da önemli. Edebiyatın muhalif ve yıkıcı özü, yazma eyleminin isyana açılan kocaman bir kapısı olduğu unutulmamalı. Ödül, belki edebiyatın bu özelliklerini hatırlattı."

2008 yılından bugüne kadar verilen ödül, Handan Börüteçene’nin tasarladığı bir ödül heykeli ve 15.000 TL’den oluşuyor. Erdal Öz Edebiyat Ödülü bugüne dek, Gülten Akın, Nurdan Gürbilek, İhsan Oktay Anar, Şavkar Altınel, Murathan Mungan, Cemil Kavukçu, küçük İskender, Orhan Pamuk, Orhan Koçak, Cevat Çapan, Adalet Ağaoğlu, Latife Tekin, Jale Parla ve Selim İleri’ye verildi."

MEHMET EROĞLU KİMDİR?

1948’de İzmir’de doğdu. 1971 yılında ODTÜ’den mezun oldu. Aynı dönemde, 12 Mart Darbesi’nin ardından kurulan Sıkıyönetim Mahkemesi’nce altı yıl hapse mahkûm edildi. 1974 yılındaki genel aftan sonra yazmaya başladı. İlk romanı Issızlığın Ortası, 1979 Milliyet Roman Ödülü’nü kazanmasına karşın 12 Eylül sıkıyönetim döneminde solcu ve antimilitarist unsurlar taşıdığı gerekçesiyle yayımlanamadı. Romanları ancak 1984 yılından itibaren basılabildi. Milliyet Roman Ödülü’nün ardından Madaralı Roman Ödülü ve Orhan Kemal Roman Armağanı’nı da kazanan Issızlığın Ortası ve Geç Kalmış Ölü’yü sırasıyla, Yarım Kalan Yürüyüş (1986), Adını Unutan Adam (1989), Yürek Sürgünü (1994) adlı romanlar izledi. Mehmet Eroğlu 1994-2000 yılları arasında senaryo yazımı ve müzik çalışmaları nedeniyle romana ara verdi. Bu dönemin ardından Yüz: 1981 (2000), Zamanın Manzarası (2002), Kusma Kulübü (2004), Düş Kırgınları (2005), Belleğin Kış Uykusu (2006) adlı romanları yayımlandı. Fay Kırığı Üçlemesi’nin ilk kitabı Mehmet 2009’da, ikinci kitap Emine 2011 yılında, son kitap Rojin ise 2013’te okurlarla buluştu. Yazarın Gezi Direnişi sırasında geçen 9,75 Santimetrekare adlı romanı 2014’te, Mermer Köşk (roman) 2017’de, Kıyıdan Uzakta (roman) 2018’de, İyi Adamın On Günü (roman) 2019’da, Kötü Adamın On Günü (roman) 2020’de ve Meraklı Adamın On Günü (roman) 2021 yılında yayımlandı. Eroğlu’nun öğrencileri tarafından kitaplarından seçilmiş Edebi Aforizmalar (2016) adlı bir kitabı daha vardır. Mehmet Eroğlu’nun senaryo çalışmaları, televizyon için yazdığı dizilerin (“Sızı”, “Issızlığın Ortası”, “Tutku”) yanı sıra, 1996 yılında İstanbul Film Festivali’nde En İyi Türk Filmi ve FIPRESCI (Uluslararası Sinema Eleştirmenleri Federasyonu) ödüllerini kazanan “80. Adım” ve 1997 Antalya Altın Portakal Jüri Özel Ödülü ile 1997 Adana Altın Koza En İyi 3. Film Ödülü’nü kazanan “Solgun Bir Sarı Gül” gibi sinema filmi senaryolarını da içeriyor. (KÜLTÜR SANAT)