1 TL'lik yükseliş: Dolar, bir ayda adım adım 9 TL'den 10 TL seviyesine nasıl geldi?

Pelin CENGİZ

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) 23 Eylül'de gerçekleştirdiği Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 19’dan yüzde 18’e indirmesinin ardından hızla yükseliş trendine giren dolar kuru, tam bir ay önce 11 Ekim tarihinde 9 TL seviyesini geçti.

11 Ekim'de sabah saatlerinde 8,90 seviyelerinde olan dolar kuru, akşam saatlerinde kabine toplantısı sonrası konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Suriye ile ilgili sözleri sonrasında dolar, uluslararası piyasada 9.0152 seviyesine geldi. Euro/TL ise 10,4211 seviyelerinde işlem gördü.

ERDOĞAN'IN SURİYE AÇIKLAMALARI İLE 9 TL SEVİYESİ GEÇİLDİ

O günkü kabine toplantısının ardından açıklama yapan Erdoğan, "Suriye’den ülkemize yönelik terör saldırılarının kaynağı mahiyetindeki kimi yerler konusunda artık tahammülümüz kalmamıştır" dedi.

Erdoğan, "Buralardan kaynaklanan tehditleri, oralarda etkin olan güçlerle birlikte ya da kendi imkanlarımızla bertaraf etmekte kararlıyız. Polislerimize yönelik son saldırı ve topraklarımızı hedef alan tacizler artık bardağı taşırmıştır. En kısa sürede bu sorunların çözümü için gereken adımları atacağız" ifadelerini kullanmasının ardından dolar 9 TL eşiğini de geçmiş oldu.

Uzmanlar, o gün yaptıkları açıklamalarda, dolardaki yükselişte hem uluslararası faktörlerin, hem de yurtiçindeki gelişmelerin ve jeopolitik risklerin etkili olduğunu dile getirerek, döviz kurları üzerinde Merkez Bankası'nın faiz politikasının da etkili olduğunu, olası bir faiz indiriminin de fiyatlandığını söylemişti.

MERKEZ BANKASI'NIN İKİNCİ FAİZ İNDİRİMİ DOLARIN ATEŞİNİ YÜKSELTTİ

Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), 21 Ekim tarihinde politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını 200 baz puan indirerek yüzde 16'ya düşürdü.

TCMB, Bir önceki ay da 100 baz puan ile ilk faiz indirimini yapmıştı. Böylece art arda iki toplantıda 300 baz puan faiz indirimi yapılmış oldu. TCMB'nin faiz indirimlerine devam etmesiyle birlikte dolar/TL 9,47, euro/TL ise 11,01 seviyesine fırladı.

21 EKİM TARİHİNDE DOLAR 9,50 SEVİYESİNİ GEÇMİŞ OLDU

Merkez Bankası'nın ikinci faiz indirimi kararının ardından dolar, akşam saatlerinde kademeli olarak yükselişi devam ettirerek yeni rekorunu kırdı. 21:45 saatlerinde dolar kuru 9,50'yi test etti. Dolar/TL 9,50'yi görürken, euro ise 11 TL'yi geçti. Üst üste yedi işlem gününde rekor kıran ve o haftaya da yükselişle başlayan dolar kuru dün gece 9,2'nin altına inmişti.

DOLARIN YENİ ZİRVEYİ AŞMASINI GRİ LİSTE HABERİ TETİKLEDİ

Türkiye’nin kara para aklama ve terörizmin finansmanını engelleme başarısız olması nedeniyle gri listeye alınması, doları yeni bir zirveye taşıdı.

OECD'ye (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) bağlı Mali Eylem Görev Gücü (FATF) de kara paranın aklanması ve terörizmin finansmanını engellemede eksikleri olduğu için Türkiye'nin daha sıkı izlenmesini gerektiren gri listeye alındığını duyurmuştu.

Merkez Bankası'nın o günkü faiz kararı ve Mali Eylem Görev Gücü tarafından gri listeye alınması sonrası dolardaki yükseliş sürdü, dolar, 9,52 ile yeni bir rekor kırdı.

FATF’in kendi sitesindeki tanıma göre, gri liste aslında kapsadığı ülkelerin artırılmış bir izlemeye tabi olmasını öngörüyor. FATF, gri listeye alınan bir ülkenin stratejik eksikliklerini belirlenen zamanda giderme taahhüdünde bulunduğunu belirtiyor.

YÜKSEK GELEN ABD ENFLASYONU İLE DOLARDAKİ ARTIŞ İLİŞKİSİ

Geride bıraktığımız bir ayda dolardaki yükselişin sebebi Merkez Bankası’nın faiz indirimlerinin etkisiyle meydana geldi. Ancak, doları bir anda 10 TL seviyesinin hemen altına taşıyan yükseliş bu kez dışardan gelen haberlerle oldu.

ABD'de enflasyonunun beklentileri aşarak, 31 yılın en yüksek seviyesine çıkması dolardaki yükelişte etkisini gösterdi. ABD'de dün açıklanan ekim ayı tüketici enflasyonu beklentilerin çok üzerinde geldi. Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 0,9 arttı. Beklenti, 0,6 artacağı yönündeydi. Yıllık enflasyon yüzde 6,2’ye çıktı. 

Dolar/TL, verinin ardından 9,87'lik yeni zirveyi gördü. Gün içinde 9,97'ye kadar yükseldi.

TCMB’nin faiz indirimlerine devam edeceği beklentisi ile sert kayıplar yaşayan TL, ABD’de enflasyonun artması ile yeni bir sarsıntı yaşadı. Yılın son iki ayında 13,3 milyar doları bulacak olan dış borç ödemelerinin de TL’yi daha da değersiz hale getireceği beklentisi hakim.

ABD'de enflasyon ABD Merkez Bankası'nın (Fed) yüzde 2'lik orta vade hedefinden büyük bir sapma gösterince piyasalar erken faiz artışının gündeme gelebileceği ihtimali ile hareket etmeye başladı. Fed Başkanı Jerome Powell, faiz artışlarında aceleci olmayacağını açıklasa da; yüksek enflasyon dolayısıyla öngörülenden daha erken bir faiz artışı ile sürece müdahale edebileceği korkuları, dolar endeksinin yükselmesine neden oldu.

Dolar endeksi, hazirandan bu yana görülmemiş olan 94.905 ile dün kaydettiği zirvenin hemen altında seyretti.

Öte yandan, kasım ve aralık aylarında dış borç ödemelerinin de TL üzerinde baskı yaratabileceği belirtiliyor. Finans sektörü, reel sektör ve Hazine kasımda 8,1 milyar dolar, aralıkta ise 5,2 milyar dolar olmak üzere 13,3 milyar dolar tutarında yüklü dış borç ödemesi ile 2021 yılına veda edecek.

18 Kasım'da Merkez Bankası, bu ayın Para Politikası Kurulu toplantısını yapacak. Oradan yeni bir indirim kararının çıkacağı beklentisi de dolardaki yükselişi destekliyor.