10 soruda TCMB'nin faiz kararı aldığı Para Politikası Kurulu toplantısı nasıl yapılır?

ARTI GERÇEK - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) bugün gerçekleştireceği Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı, geçen ayki toplantıda alınan faiz indirimi kararı sonrasında dolar rekor kırıp 9.37 TL’ye kadar yükseldiği için büyük önem taşıyor. Bugünkü toplantıda yeni bir indirim gelebilir. Bu da doları yeni zirvelere taşıyabilir…

Para Politikası Kurulu’nun daha ‘kitabına uygun’ para politikası uygulanmasından yana üyeleri Uğur Namık Küçük ile Abdullah Yavaş’ın görevden alınmaları ve yerlerine iktidara yakın olduğu bilinen isimlerin atanması bu olasılığı güçlendiriyor. 

Bununla birlikte Merkez Bankası’nın bu ayı pas geçip faiz indirimini, enflasyonun baz etkisiyle çok az da olsa gerileyeceği gelecek aya bırakacağını savunan uzmanlar da var.

T24 yazarı Barış Soydan, bugünkü yazısında, "Peki Türkiye ekonomisinin kaderi için bu kadar hayati bir nitelik kazanan Para Politikası Kurulu toplantıları nasıl yapılır? Faiz kararı nasıl alınır? Toplantı kaçta başlar, kaçta biter? Başkana rağmen karar çıkar mı? Merkez Bankası’nı iyi tanıyan bir kaynağıma sordum. Bankanın bağımsız olduğu ya da olmaya çalıştığı yıllarda faiz kararının nasıl alındığını anlattı…" diyerek, durumu 10 maddeyle özetledi.

1.Para Politikası Kurulu’nun faiz kararı bir toplantıda mı alınır?

Para Politikası Kurulu’nun resmi toplantı gününden önce Kurul üyelerinde sunumlar yapılır, Bu, Para Politikası Kurulu toplantısı tarihinden bir ya da iki gün önce olur. 

Sunumlar genellikle küresel gelişmeler, yerel iktisadi gelişmeler, fiyat gelişmeleri ve beklentiler, kamu maliyesi, dış ticaret ve cari açık, işgücü piyasası gelişmeleri gibi konuları kapsar. Geniş katılım gerçekleşen bu toplantılar genelde yarım gün sürer. 

Sonra daha dar bir kadro ile, Para Politikası Kurulu üyeleri ve genelde bazı birim yöneticilerinin katıldığı sunumlar başlar. Buraya Hazine’den de katılım olur ve ses kaydı alınır. Bu sunumlar esnasında soru cevaplar olur. Tahminler konuşulur.

Genelde aynı gün Para Politikası Kurulu üyeleri, kayıt almaksızın kendi sorularını tartıştıkları bir toplantı daha yaparlar. Burada daha ziyade olası karar seçenekleri ve etkileri tartışılır. Enflasyon patikası konuşulur….

Çoğunlukla karar seçenekleri az çok belli olur. Genelde başekonomist veya Araştırma ve Para Politikası genel müdürü, Para Politikası Kurulu karar metnine ilşkin seçenekli bir taslak hazırlar ve başkanla paylaşır.

2.Faiz kararının alınacağı toplantı kaçta başlar, kaçta biter?

Resmi karar gününde toplantı sabah saat 11:00 gibi başlar ve saat 14:00’te kararın yayınlanması ile biter. Bu oturumda sonuna kadar ses kaydı alınır.

3.Toplantıya katılan üyelerle ilgili kurallar neler?

Karar toplantısı bitene kadar üyeler toplantı odasını terk etmez, yanlarına cep telefonu ve benzeri iletişim aracı alamaz. (Bu kuralın Murat Uysal’ın başkanlığı döneminde bozulduğu belirtiliyor.)

4. Para Politikası Kurulu toplantısında neler olur?

Genellikle Merkez Bankası Başkanı önce kısa bir değerlendirme konuşması yapar. Sonra üyelere tek tek söz verir. Üyeler kendi değerlendirmelerini yaparak karara ilişkin görüşlerini söylerler. 

Bunun ardından oylama yapılır. Para Politikası Kurulu’nun faiz kararı orada belirlenmiş olur.

5. Başkanın kararından farklı bir karar çıkma olasılığı var mıdır?

Yasa gereği Para Politikası Kurulu üyelerinin faiz oylamasında eşitlik olursa başkanın görüşü kazanmış olur. Bunun dışında başkanın özel bir gücü yok. Zaman zaman müzakere etmek, pazarlık yapmak durumunda kalabiliyor.

6. Başkanın istediğinden farklı kararların alındığı oldu mu?

Başkana rağmen karardan ziyade örneğin başkanın hedeflediğinden daha az ve küçük adımların atıldığı oldu. Mesela 200 baz puan artış gerekirken oylamada 100 çıkmıştır vs. 

7. Faiz kararı alındıktan sonra ne olur?

O oturumda karar oylaması bitince bu kez Para Politikası Kurulu metni üzerinde çalışılır. Metnin hem ingilizcesi hem türkçesi bitirilir ve saat 14:00’de yayınlanır.

8. Para Politikası Kurulu üyeleri faiz kararlarını son dakikada mı verirler?

Pratikte genelde bir gün önce ya da o sabah başkan ve Para Politikası Kurulu üyeleri kendi aralarında konuşurlar ve karar az çok netleşir. 

9. Bu süreç son yıllarda nasıl değişti?

Yukarıda anlattıklarımız Merkez Bankası’nın geçmişe uzanan geleneklerinden süzülen iş yapış biçimini tarif ediyor. Geçmiş Başkanlar Durmuş Yılmaz, Erdem Başçı ve Murat Çetinkaya dönemlerinde toplantı günü öncesinde çok teknik sunumlar yapılır ve geniş katılımlı tartışmalar olurdu. Özellikle Para Politikası Kurulu öncesindeki gün çok yoğun geçer, çok sayıda soru, yorum gelirdi. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın "Laf dinlemiyordu adam" diyerek görevden aldığı Murat Çetinkaya’nın yerine gelen Murat Uysal’la birlikte teknik sunumların süresi ve içeriği zayıfladı. Soru cevaplar çok azaldı. Çünkü kararların artık yukarıdan geldiği biliniyordu. Hatta bir keresinde açıklama hazırlanırken yukarıdan gelen telefonla farklı bir karar bildirilmiş, Para Politikası Kurulu metni zor yetişmişti.

Naci Ağbal döneminde teknik sunumları güçlendirmek istedi ama görevde çok az kaldı. 

10.Bugün nasıl?

Para Politikası Kurulu geleneklerinin iyice zayıfladığı, örneğin geçmişte yoğun geçen sunumların çoğuna Kavcıoğlu ve üyelerin ya katılmadığı ya da kısa süre katılıp çıktığı, herhangi bir tartışma yaşanmadığı belirtiliyor…