Alaattin Aktaş: TÜFE, aralıkta kurdaki düşüşe rağmen yüzde 15 artacak
ARTI GERÇEK - Dünya gazetesi yazarı Alaattin Aktaş, bugünkü yazısında, "Kimse en azından aralık ayı için "Döviz düştü, fiyatlar da gerileyecek" umuduna kapılmasın. Kurdaki gerilemenin fiyatlara hiçbir etkisi olmadı. Aralık ayı TÜFE artışı yüzde 15 dolayında gelecek, yıllık TÜFE de yüzde 35-40 arasında artacak. Kur zehri maliyetlere, yani bünyeye girdi bir kere... Yüksek maliyetle üretilen malları bugünkü kur esas alınarak satmak söz konusu olmayacak" dedi.
Aktaş, "Kur düşünce buna anında yalnızca akaryakıt fiyatları adapte olur. Ama akaryakıttaki fiyat düşüşüne de devlet "Bana vergi lazım" diyerek el koydu. Akaryakıttaki indirimin pompaya yansımamasına ses çıkaramayanlar 50 liraya mal edilen ürün şimdi niye 40'a satılmıyor diye etiket denetimi yapıyor" dedi.
Aktaş'ın enflasyonla ilgili değerlendirmeleri şöyle:
"Hafta boyunca bir yandan piyasadaki gelişmelere, neyin niye olduğuna kafa yormaya devam ederken, bir yandan da bu gelişmelerin fiyatlar üstünde bir etkide bulunup bulunmayacağına, bir etki olursa bunun ne boyutta gerçekleşeceğine baktık.
Aralık ayı TÜFE artışı için iki hafta önce en az yüzde 10’a işaret etmiş, geçen hafta ise yüzde 15’e doğru gidildiğini vurgulamıştık. Acaba kurdaki gerilemenin etkisiyle bu oranlar hızla tersine dönmüş müydü?
Hayır, böyle bir durum kesinlikle söz konusu değildi.
Geçen hafta dile getirdiğimiz yüzde 15 dolayındaki aylık artışa doğru gidişte bir değişiklik yok. Hatta yüzde 15’in aşılması bile şaşırtıcı olmayacak.
Bu oranlar tabii ki bir tahmin. Ancak klasik bir şekilde yaklaşıp "Aralık ayları şöyle olur, ona dayanarak bu yıl da bu oran gerçekleşebilir" gibi suya yazı yazmaya benzeyen bir tahmin değil bizimki. Bir takım ürünlerin TÜFE’deki ağırlığından ve bu ürünlere gelen zamlardan yola çıkarak bu oranı ortaya koyuyoruz.
O hesaplamalarımızı yeniden hatırlatalım.
Akaryakıtta LPG dışında fiyat indirimi olmadı. Dolayısıyla akaryakıt zamlarından aralık endeksine gelecek etki belli ve 1 puana yakın. Bu hafta içinde indirim olursa, bu oran aşağı yönlü değişir elbette.
TÜFE’de yüzde 7 ağırlığa sahip otomobilde veri derleme sorununun ortadan kalktığını ve TÜİK’in satış adediyle ilgili bilgiyi Gelir İdaresi Başkanlığı’ndan almaya başladığını çok önce yazmıştık. Aralık ayında otomobil fiyatlarına dövizdeki düşüş öncesinde çok yüklü zamlar geldi. Ancak kur düşüşünden sonraki indirimler çok sınırlı kaldı. Otomobil fiyatlarının aralık ayında ortalama yüzde 50 dolayında arttığı gözleniyor. Buradan da TÜFE’ye 3 puan dolayında bir etki gelecek.
Bu arada otomobil fiyatlarında bu hafta çok olağanüstü indirimler olsa bile bu durum aralık ayı endeksini artık etkilemeyecek. TÜİK otomobil fiyatlarını ilgili ayın endeksine her ayın 10 ve 20’sini kapsayan haftalardaki fiyatlar üstünden dahil ediyor. Bu ayın 10’unu kapsayan hafta 6-13 Aralık, 20’sini kapsayan hafta ise 20-27 Aralık haftası. Dolayısıyla otomobil fiyatları yarından itibaren yarı yarıya düşse bile bu durum aralık endeksini etkilemeyecek.
GIDADA GERİ DÖNÜŞ YOK
Gıda ve alkolsüz içeceklerin TÜFE’deki ağırlığı yaklaşık yüzde 26, tam oranı verirsek yüzde 25.94.
Bu grupta yer alan kalemlere aralıkta geçen haftadan önce inanılmaz zamlar geldi.
Akaryakıt zamları ve kur artışı fiyatları çok büyük bir hızla yukarı çekti.
Ayrıca süt ve süt ürünlerinin fiyatlarında rekor zamlar gözlendi.
Geçen hafta kur hızla gerileyince sanıldı ki gıda maddelerinin fiyatı da aynı hızda düşecek. Bunu bekleyenler de oldu, bunun gerçekleşmeyeceğini bildiği halde dile getirenler de.
Sonuç; gıda maddelerinin fiyatı olduğu yerde duruyor. Bilemeyiz birkaç kalemde sembolik sayılabilecek geri çekilme yaşanmış mıdır ama gıda grubunda aralık ayı artışı herhalde yüzde 25’ler dolayındadır.
Yüzde 25 artış, yüzde 26 ağırlıkla endekse 6.5 puanlık bir yansıma demektir.
GIDA + OTOMOBİL + AKARYAKIT + SİGARA = YÜZDE 11
Aralık ayı TÜFE artışıyla ilgili olarak "Yüzde 3 olur, yüzde 3.5 olur" diye tahmin yapanları anlamak mümkün değil.
Suya yazı yazmayı bırakın! İşte başlıca kalemler ve bunlara gelen zamlardan dolayı TÜFE'ye yansıyacak oranlar ortada:
-TÜFE’deki ağırlığı yüzde 26 olan gıda grubundaki yüzde 25’lik zamdan 6.5 puan...
-Yüzde 7 ağırlığa sahip otomobildeki yüzde 50’lik zamdan 3 puan...
-Yüzde 3.8 ağırlığa sahip akaryakıtta ürünlere göre yüzde 22-28 arasında değişen zamdan 1 puan...
-Yüzde 4.6'lık ağırlığa sahip sigaradaki yaklaşık yüzde 12'lik zamdan 0.5 puan yansıma var.
Toplayın dört oranı, yüzde 11 zaten kesin sayılır. Hadi artı-eksi bir puan oynasın bu oran; yüzde 10-12 arası bir sonuç çıkar.
Kaldı ki gıda, otomobil, akaryakıt ve sigara dışındaki mal ve hizmetler zam görmedi mi yani!
Gıda grubu ile diğer üç kalemin TÜFE’deki toplam ağırlığı yaklaşık yüzde 41.
Kalan yüzde 59’u oluşturan mal ve hizmetlere yalnızca yüzde 5 zam gelmiş olsa toplam artış yüzde 14 demektir.
Kalan yüzde 59’luk gruba yüzde 10 zam gelse, bu sefer de aralık ayı TÜFE artışı yüzde 17’yi zorlayacaktır.
Hala yüzde 3’ten, 5’ten dem vuranlara duyurulur!
YA TÜİK ORANI DÜŞÜK AÇIKLARSA?
Bu kuşku, kaygı hep var.
"Gerçekte böylesine bir artış olsa bile TÜİK bunu açıklar mı sanıyorsun!"
Açıklar, en azından açıklamak durumunda kalır!
TÜİK ya da başka bir kurum; eleştirilerin bir temeli olmalıdır. Kahvede sohbet edercesine yapılan ve herhangi bir hesaplamaya dayalı olmayan eleştirinin havada kalması kaçınılmazdır.
Şu da unutulmamalı. TÜFE, yalnızca gıda maddelerinden ya da ulaşımdan oluşmuyor. Kapsamda 400 kadar mal ve hizmet var. Bizim hiç kullanmadığımız bir kalemin fiyatındaki artış ya da azalış genel oranın yönünü değiştirir, biz de bu yüzde açıklanan orana dudak bükebiliriz. Oysa açıklanan oran bir ortalamayı göstermektedir ve doğrudur. Bu gerçeği de dikkate almakta yarar var.
Biz geçen hafta aralık ayı oranının takipçisi olacağımızı söyledik. Görüldüğü gibi takipteyiz!
Aralık ayı artışında çift haneden kaçınmak artık kesinlikle ama kesinlikle söz konusu değildir; çünkü bu oran gerçekleşmiştir zaten. Bu hafta yaşanacak gelişmeler mevcut oranın hızla aşağı gelmesi gibi bir sonuç doğurmayacaktır.
Dolayısıyla şu gün itibarıyla aralık ayı TÜFE artışı en az, ama en az yüzde 11-12 düzeyinde gelecektir. Daha gerçekçi oran ise yüzde 15-17 bandıdır.
Aralık ayındaki TÜFE artışının yüzde 15 olması, 2021 yılı oranını yüzde 38’e taşıyacak.
Aylık oranın yüzde 17’yi bulması halinde ise yıllık oran yüzde 40'ı da aşacak."
