Kolbarlar doğrudan hedef alınıyor
İrfan TUNÇÇELİK*
Hengaw İnsan Hakları Örgütü tarafından yayınlanan aylık raporlara göre, 9 ay içerisinde (Ocak-Eylül) Kuzey, Doğu ve Güney Kürdistan sınırları arasında 58 kolbar öldürüldü. Mayın patlamaları, trafik kazaları, polis şiddeti, doğal afet ve İran-Türk rejim güçlerinin saldırılarında ise 141 kolbarın yaralandığı bilgisine yer verildi.
İstatistiklere göre Kolbar vakalarının yüzde 91'inden fazlası İran ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin doğrudan ateşiyle öldürüldü ve yaralandı. Ölen ve yaralananların büyük çoğunluğu (91) Urmiye eyaletinden, (28)Sine eyaletinden, 33 kişinin de Kırmaşan eyaletinden olduğu belirtildi.
Kolbarlar neden hedefte?
İran Kürdistanı'nın bilinçli bir devlet politikası haline gelen ekonomik ve iş fırsatlarının olmayışı, halkın hayatta kalma aracı olarak "Kolbari"ye yöneltti. Kolber ya da "kolbar", Kürtçede " Kol "sırt", bar "yük" anlamlarını taşır. Yoksul olan Kolbarlar, tehlikeli sınır hattında yük taşıyarak geçimlerini sağlıyor.
Kilometrelerce sırtlarında taşıdıkları paketlerde; ev eşyaları,çay, cep telefonu, örtüler, sigara, şeker ve bazen de alkollü içecekler bulunuyor.
Güney Kürdistan ile Doğu Kürdistan arasındaki bu ticaretin gerçekleşmesi için tehlikeli yollardan gidilirken getirilen malzemeler, Tahran gibi ticari merkezlerde çok yüksek fiyatlara satılıyor. Ancak hayatları pahasına bu işi yapan kolbarlar çok az miktarda ücret alabiliyorlar.
Yüksek eğitimli olanlar da dahil olmak üzere genç ve yaşlı Kolberler veya hamallar, dağlık bölgelerde sırtlarında 220 kg ağırlığında mallar taşırlar. Son yıllarda üniversite öğrencilerinin ve üniversite mezunlarının sayısı da artıyor. Bu üniversite öğrencilerinin her seferinde hamallık için yaklaşık 150 ila 200 bin Toman (30 € ila 40 € 'ya eşdeğer) aldıkları belirtiliyor.
Kolbarların çoğu Doğu Kürdistan'da yaşıyor ve en fakir bölgelerden geliyorlar. İran ve Türkiye tarafından yasadışı kabul edilen Kolbarların sigortaları, emeklilik planları ve sendikaları yoktur.
Ölüm sayıları her yıl artıyor
Çeşitli insan hakları kuruluşlarından alınan verilerden, 2014 yılından bu yana İran paramiliter güçleri ve İslam Devrim Muhafızları (IRGC) tarafından öldürülen ve yaralanan Kolbarların sayısının her yıl arttığını gösteriyor. Sadece 2018 yılında, rejimin paramiliter güçlerinin ayrım gözetmeksizin ateş açması nedeniyle en az 231 Kolbar öldürüldü veya ağır şekilde yaralandı.
İran Parlamentosu verilerine göre ise, her yıl yaklaşık 150 kolbar sınır boylarında hayatını kaybediyor. İran hükümeti, sınırda kolbarların geçişine resmi olarak izin vermezken, geçim sıkıntısı çeken Kürtler ise tüm zorluklara rağmen sonu belli olmayan bu işi yapmaya mecbur kalıyor. Raporlara göre, çoğundan fazlası ise bu işi yapmak istemiyor.
Kolbarlar nadiren tartışılıyor
Kolbar'ların durumu ve çalışma koşulları medyada nadiren tartışılırken, genellikle sadece Kolbar'ın ölümleri hakkında Telegram gibi bölgesel web sitelerinde ve insan hakları derneklerinin kısa raporları şeklinde aktarılıyor. İranlı Kürt yönetmen Bahman Ghobadi de "Sarhoş Atlar Zamanı" filminde, Kolbarlar'ın zor koşullarda nasıl çalıştıklarını beyaz perdeye aktardı.
Kürdistan'daki insan hakları ihlallerine ilişkin düzenli ve kategorik olarak raporlar yayınlayan Hengaw İnsan Hakları Örgütü'nün istatistiklerine göre, 2019 yılı boyunca Kürdistan'ın yol ve dağlarında en az 252 Kolber İran ve Türkiye sınır güçlerince hedef alındı, bunlardan 76'sı öldürüldü, 176'sı yaralandı. Bu istatistikler, 231 Kolber'in öldürüldüğü ve yaralandığı kayıtlara geçen 2018 yılına göre yüzde 8,3 artışa işaret ediyor.
Son 9 ayda 58 Kolber öldürüldü
Hengaw İnsan Hakları Örgütü'nün son 9 aylarını içeren (Ocak-Eylül 2020) tarihlerini kapsayan verilerde de 58 Kolber öldürüldü 141 kişi ise yaralandı.
23 Temmuz'da İran'ın Bane kentinde on sivil aktivist, kolbarları destekledikleri ve Kolbarların öldürülmesini protesto ettikleri için hükümet tarafından 30 ay hapis, 250 kırbaç ve 250 milyon Toman para cezasına çarptırıldı.
Kolbarlar doğrudan hedef alınıyor
9 ayda toplamda; Batı Azerbaycan (Urmiye) 27 Kolber öldürüldü, 14 Kolber yaralandı.
-Kürdistan Vilayeti( Senendej); 7 Kolber öldürüldü, 21 Kolber yaralandı.
-Kirmanşan Vilayeti; 12 Kolber öldürüldü 21'i ise yaralandı. Kolberler'in ölüm ve yaralanma sebepleri arasında vakaların yüzde 91'inden fazlası İran ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin doğrudan ateşiyle öldürüldü ve yaralandı. Doğal afet, polis şiddeti, sürüş kazaları ve mayın patlamalarında ise 7 Kolber ölürken 14 Kolber ise yaralandı.
*Gazeteci
