2020 yılında hak ihaleleri sistematik olarak arttı

Remzi BUDANCİR

 ARTI GERÇEK- İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2020 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu hazırladı. 2020 yılında yaşanan hak ihlallerine ilişiklin verilerin yer aldığı rapor İHD Diyarbakır Şubesinde düzenlenen basın toplantısında açıklandı.

BATARAY: GÜVENLİKÇİ POLİTİKALAR İHLALLERİN ARTIŞINA NEDEN OLUYOR

Hazırlanan rapora ilişkin basın metnini okuyan İHD Eş Genel Başkanı Rahşan Bataray, 2020 yılında insan hakları ihlallerinde sistematik bir artış yaşandığını söyledi. İktidarın Kürt meselesine yönelik otoriter ve güvenlikçi yöntemlere başvurma yaklaşımının bölgede ihlallerin artış göstermesinde belirleyici olduğunu hatırlatan Bataray, "Özel güvenlik bölgeleri ve sokağa çıkma yasağı ilan edilen kırsal yerleşim alanlarında gerçekleştirilen askeri operasyonlar nedeniyle yurttaşlar, rutin hayat akışını sürdürememekte ve mağduriyetler yaşamaktadır. Hayvancılık ve tarım gibi temel ekonomik faaliyetlerini gerçekleştirememektedirler. Güvenlik güçlerince düzenlenen baskınlarda yurttaşlar, işkence-kötü muamele ve haksız gözaltı işlemlerine maruz kalmaktadırlar" dedi.

ÇATIŞMALI ORTAMDA 15’İ SİVİL 277 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ,

2020 yılında Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşam hakkı, işkence ve kötü muamelenin arttığını hatırlatan Bataray, "2020 yılında meydana gelen silahlı çatışma ortamında bölgemizde, 43 kolluk görevlisi yaşamını yitirmiş ve 30 kolluk görevlisi de yaralanmıştır. 218 örgüt militanı yaşamını yitirirken operasyon sırasında yaşanan çatışmaların ortasında kalan 1 sivil yurttaş yaşamını yitirmiştir. Kolluk birimlerine yönelik gerçekleştirilen saldırılar sırasında ise 15 sivil yurttaş yaşamını yitirmiştir. 109 yurttaş gözaltı birimlerinde, ev baskınları, sokakta, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kalmıştır" ifadelerini kullandı.

CEZAEVLERİNDE 604’Ü AĞIR 1605 HASTA MAHPUS BULUNUYOR

2020 yılında bölgede bulunan cezaevlerinde en az 496 politik mahpusun, hiçbir gerekçe gösterilmeden ailelerinden uzak illerde bulanan hapishanelere sürgün edildiğini ifade eden Bataray, "54 siyasi mahpus, cezaevinde veya nakil sırasında, cezaevi idaresinin işkence ve kötü muamelesine maruz kalmıştır. Özellikle sağlık hakkı ihlalleri hala devam etmektedir. İHD Genel Merkezinin Ağır Hasta ve Hasta Mahpus Listesi 2020 verilerine göre, Türkiye hapishanelerinde halen 604’ü ağır 1605 hasta mahpus bulunuyor" dedi. İfade ve örgütlenme özgürlüğüne yönelik baskılar ve yasaklamalarda devam ettiğini ifade eden Bataray, Valiliklerin ve Kaymakamlıkların aldığı hukuk dışı ve keyfi kararlara 19 toplumsal gösteriye müdahalede bulunulduğunu söyledi.

İHD olarak her zaman barış hakkını savunduklarını ve savunmaya devam edeceklerini ifade eden Bataray, "Hayatımızdaki ihlaller, yanlış ve hatalı devlet politikalarının bir sonucudur. Bu nedenle biz insan hakları savunucuları, hayatımızdaki ihlallerin önlenebilir olduğuna inanıyoruz. İnsan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi talebinde bulunuyor, çatışmalı ortamın bir an önce son bulmasını, kalıcı bir çatışmasızlık halinin ve demokratik çözüm araçlarıyla sürecin yeniden müzakere edilmesini umuyoruz" dedi. 

2020 YILI HAK İHLALİ BİLANÇOSU AĞIR

İHD Bölge Temsilcisi Abdusselam inceören raporun bilançosunu açıkladı. Raporda yer alan bilançoya göre güvenlik güçleri tarafından açılan ateş sonucu 5 kişi yaşamını yitir. 10 kişi yaralandı. Hapishanelerde 7 mahpus yaşamını yitirdi. Bölge genelinde yaşanan hak ihalelerinin yer aldığı raporun bilançosunda öne çıkan başlıklar şunlar:

-Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 43 kolluk görevlisi yaşamını yitirirken, 30’u da yaralandı. 218 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirdi. Çatışmalar arasında kalan 1 sivil yaşamını yitirdi.  Sınır hatlarında 4 kişi vurularak yaşamını yitirdi. 13 kişi ise donarak ölü bulundu.  Mayın patlamalarında 1 çocuk yaşamını yitirirken, 2 çocuk yaralandı. 2 yetişkin (erkek) yaralandı. 8 çocuk, 37 kadın ve 10 erkek olmak üzere toplam 55 kişi, kuşkulu bir biçimde ölü olarak bulundu.

ÇATIŞMA, OPERASYON VE YASAK KARARLARI

Çatışmalı ortamda meydana gelen ihlaller ise şu şekilde; 4 kent ve bu kentlere bağlı 13 ilçe sınırlarında bulunan onlarca bölgeyi kapsamına alacak şekilde toplamda, 10 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. Bazı bölgelerdeki ilanlar, periyodik şekilde uzatıldı.  3 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 8 ilçede bulunan 96 köy/mahalle ve bu köy/mahallere bağlı bulunan onlarca mezrayı kapsamına alacak şekilde toplamda, 13 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi.  Yaşamını yitiren 1 örgüt militanına ait cenaze, PTT aracılığıyla kargoyla ailesine gönderildi.  Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği mezar/mezarlıklar, en az 8 kez tahrip edildi.  40 kişiye ait olduğu tahmin edilen kemiklerin olduğu bir toplu mezar bulundu.

34 KADIN AİLE İÇİ ŞİDDET SONUCU KATLEDİLDİ

Kadınların yaşam haklarına yönelik ihlaller; 38 kadın intihar etti, 4 kadın da intihar teşebbüsünde bulundu. 34 kadın aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 33 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 3 kadın cinsel saldırıya maruz kaldı.  17 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu yaşamını yitirdi, 12 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 17 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 1 kadın ise fuhuş yapmaya zorlandı.

217 ÇOCUK CİNSEL İSTİSMARA MARUZ KALDI

Çocukların yaşam haklarına yönelik ihlaller; 4 çocuk intihar etti, 1 çocukta intihar teşebbüsünde bulundu. 1 çocuk aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi. 7 çocuk ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 2 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 3 çocuk toplumsal yaşamda maruz kaldığı şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 5 çocuk ise yaralandı. 217 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 2 çocuk okulda şiddet gördü.

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE

-12 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı.  97 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.  54 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 13 kişi güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 18 kişi de tehdit edildi.

Kişi Özgürlüğü ve Güvenliğine Yönelik İhlaller: 16’sı çocuk 1550 kişi gözaltına alındı.  2’si çocuk 310 kişi tutuklandı. 22 kişi hakkında ev hapsi verildi. 1345 ev/işyeri baskını yapıldı.

DÜŞÜNCE, İFADE VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNE YÖNELİK İHLALLER

-Düşüncelerinden dolayı; 29 soruşturma dosyasında 183 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. 17 dava dosyasında 119 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 53 dosyada 230 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi.

-9 siyasi parti binası, 2 dernek, 3 belediye binası saldırı veya baskına uğradı. 1 Siyasi oluşum (Demokratik Toplum Kongresi) kapısı savcılık talimatıyla mühürlendi, 1 siyasi partinin (Kürt Demokrat Partisi) faaliyetleri fiili olarak durduruldu. 19 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edildi. Toplantı veya gösteriler, kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde ise 15 günde bir ya da her ay yenilerek yasaklandı. 2020 yılında 72 kez yasaklama kararı açıklandı.

HAPİSHANELERDEKİ HAK İHLALLERİ

-496 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi. 69 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı. En az 15 mahpus tecrit ve izolâsyona maruz kaldı. En az 4 mahpus hakkında soruşturma başlatıldı.

EKONOMİK VE SOSYAL HAKLARA YÖNELİK İHLALLER

-Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 18 işçi yaşamını yitirdi, 2 işçi yaralandı. 418 kişi işten çıkarıldı. 46 kişi görevinden alındı ve 42 kişi de ihraç edildi. 3 Kamu çalışanı sürgün edildi.

13 BELEDİYEYE KAYYIM ATANDI

-HDP’li belediyelere yönelik kayyım atamaları devam etti. 2020 yılında 4’ü il, 8’ilçe ve 4’ü belde olmak üzere 16 Belediyeye kayyım atandı. 3 Belediye Meclis üyesine kayyım atanırken, 21 Belediye Meclis Üyesi ve 10 İl Genel Meclis Üyesi görevinden alındı.