İHD: Hasta mahpuslar ölüme terk edildi, işkence sistematik hale geldi

Remzi BUDANCİR

ARTI GERÇEK - İnsan Hakları Derneği (İHD) Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2018 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu'nu Diyarbakır şubesinde açıkladı. Basın açıklamasını okuyan İHD Eş Genel Başkan Yardımcısı Avukat Rahşan Bataray, OHAL sürecinde yaşanan hak ihlallerinin artarak devam ettiğini söyledi. Bataray, 19 Temmuz 2018 itibariyle kaldırılan OHAL'in yapılan yasal değişikliklerle tamamen kalıcılaştırılmak istendiğini vurguladı.

'İFADE VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ SINIRSIZ BİR TEHDİT ALTINDA'

Türkiye'de düşünce, ifade ve örgütlenme özgürlüğünün sınırsız bir tehdit altında olduğunu ifade eden Bataray, yargının siyasal iktidar tarafından muhalifler üzerinde bir baskı aracı olarak kullanıldığını söyledi. Özellikle AİHM'nin ve AYM'nin vermiş olduğu kararların uygulanmadığına dikkat çeken Bataray, "AİHM'in, HDP'nin önceki eş genel başkanı Selahattin Demirtaş hakkında vermiş olduğu ihlal kararı akabinde Cumhurbaşkanı'nın kararı eleştiren açıklamaları sonrasında yerel mahkeme ihlal kararına uymadı. Demirtaş'ın tutukluluğunun devamına karar verilerek Anayasa'nın 90. maddesi açık bir şekilde ihlal edildi" dedi.

'3,5 YILDA BİNLERCE İNSAN HAYATINI KAYBETTİ'

Bataray,  bölgede devam eden çatışmalara da değindi. Çatışmaların, iktidarın 'terörle mücadele' adı altında yürüttüğü güvenlikçi politikalar nedeniyle daha da arttığını ifade eden Bataray, "Sadece son 3,5 yılda binlerce insan hayatını kaybetti. Kürt sorununun çözümünde, on yıllarca denenen şiddete dayalı, tekçi devlet politikalarıyla yol alınmayacağı somut bir gerçekliktir. Ülkenin acil olarak toplumsal barış ve huzur ortamına ihtiyacı vardır. Bu nedenle de 24 Temmuz 2015 tarihi itibariyle süre giden ve artış göstererek devam eden çatışma ortamını sona erdirecek şekilde müzakere koşullarının sağlanması amacıyla çatışmasızlığa geri dönülmelidir" çağrısına bulundu.

'1154 MAHPUS ÖLÜME TERKEDİLDİ'

2018 yılında işkence ve kötü muamele uygulamalarında artış yaşandığını belirten Bataray, "Gözaltı merkezlerinde ve gözaltı yerleri dışında işkence ve kötü muamelenin yaygın ve sistematik bir biçimde varlık gösterdiğine şahit oluyoruz. Operasyonlar sırasında gerçekleşen ev baskınlarında ve sokak ortasında, maalesef yurttaşlar kötü muameleye maruz kalıyor ve darp ediliyor. İşkencenin yaygın ve sistematik olarak gündeme geldiği bir başka alan ise hapishanelerdir. OHAL süreci adeta tavan yapan hapishane ihlalleri, OHAL'in kalkmasından sonra da hızından hiçbir şey kaybetmeden devam etmektedir. Sağlık hakkı, işkence ve kötü muamele, disiplin soruşturmaları, tecrit etme, haberleşme, iletişim, aile görüşü haklarının kısıtlanması gibi ihlaller hapishanelerdeki başlıca hak ihlalleridir. Derneğimiz tarafından tespit edilen verilere göre hapishanelerde 402'si ağır olmak üzere toplam 1154 hasta mahpus adeta ölüme terk edilmiştir" dedi.

Ardından İHD Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge Temsilcisi Abdusselam İnceören hak ihlalleri bilançosunu açıkladı:

YAŞAM HAKKI İHALALİ

- Keyfi öldürme, silah kullanma yetkisinin ihlali veya 'dur' ihtarına uymadığı gerekçesiyle; Güvenlik güçleri tarafından vurulan 4 kişi yaşamını yitirdi, 4 kişi yaralandı. Köy korucuları tarafından vurulan 5 kişi yaşamını yitirdi, 3 kişi yaralandı. Hapishanelerde 1 hasta mahpus yaşamını yitirdi. 1 mahpus cezaevinde şüpheli bir biçimde yaşamını yitirdi. 2 mahpus yaralandı. 2 kişi faili meçhul saldırılarda yaşamını yitirirken, 6 kişi ise yaralandı. Resmi hata ve ihmal sonucu 11 kişi yaşamını yitirirken, 106 kişi yaralandı.

- Zırhlı araç çarpmaları sonucu; 1'i çocuk, 2 yurttaş yaşamını yitirdi, 2'si çocuk 8 yurttaş ise yaralandı. 7 asker ve polis, intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.

ÇATIŞMALARDA 454 KİŞİ YAŞAMINI YİTİRDİ

- Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 84 güvenlik görevlisi yaşamını yitirirken, 155'i de yaralandı. 370 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirirken, en az 6 örgüt militanı da yaralandı. Çatışmalar arasında kalan 1 sivil yurttaş yaşamını yitirirken, 3 sivil yurttaş da yaralandı. Bölge kentlerinde 2 çocuk, mayın ve sahipsiz bomba patlaması sonucu yaşamını yitirdi. 2'si çocuk olmak üzere toplam 6 kişi de yaralandı. 2 çocuk, 1 kadın ve 1 erkek olmak üzere 4 kişi, kimliği belirsiz kişi veya kişilerce öldürüldü.

OPERASYON BÖLGELERİNDE MEYDANA GELEN İHLALLER

- 6 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 16 ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce bölgeyi kapsamına alacak şekilde toplamda 46 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. Bazı bölgelerdeki ilanlar, periyodik şekilde uzatıldı. 5 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 16 ilçede bulunan 565 köy/mahalle ve bu köy/mahallere bağlı bulunan 657 mezrayı kapsamına alacak şekilde toplamda, 16 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Askeri operasyonlar ve çatışmalar sırasında 5 kez ormanlar ve ekinlik arazilerde yangın çıktı.  Yaşamını yitiren en az 3 örgüt militanına ait cenaze, ailesine teslim edilmedi. Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği mezar/mezarlıklar en az 5 kez tahrip edildi.

KADINLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER

- 11 kadın intihar etti, 4 kadın da intihar teşebbüsünde bulundu. 47 kadın aile içi şiddet sonucu katledildi, 30 kadın ise yaralandı. 3 kadın cinsel saldırıya maruz kaldı. 11 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu katledildi, 9 kadın ise yaralandı. 12 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 2 kadın da kaçırılarak alıkonuldu. 8 kadın ise fuhuş yapmaya zorlandı.

ÇOCUKLARIN YAŞAM HAKLARINA YÖNELİK İHLALLER

- 3 çocuk intihar etti, 4 çocuk da intihar teşebbüsünde bulundu. 3 çocuk aile içi şiddet sonucu katledildi, 7 çocuk ise yaralandı, 10 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 4 çocuk toplumsal yaşamda maruz kaldıkları şiddet yaşamını yitirdi, 6 çocuk ise yaralandı. 82 çocuk cinsel istismara maruz kalırken, 4 çocuk kaçırılarak alıkonuldu.

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE

- En az 17 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 83 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 211 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 20 kişi, güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 8 kişi de tehdit edildi. 9 kişi, toplumsal gösterilerde müdahale sonucu veya dövülerek yaralandı.

- 54'ü çocuk 2 bin 837 kişi gözaltına alındı. 5'i çocuk 496 kişi tutuklandı. 2 bin 368 ev baskını yapıldı.

DÜŞÜNCE VE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

- Her yıl düzenlenen Munzur Doğa ve Kültür Festivali yasaklandı. 1 gazetenin 3 sayısı ve 12 kitap hakkında toplatma kararı verildi. 1 yayınevine, 1 haber ajansı ve 1 gazete temsilciliği bürosuna (2 kez) baskın düzenlendi. İnternet haber sitelerine 8 kez erişim engeli getirildi.

- Düşüncelerinden dolayı; 77 kişi hakkında soruşturma başlatıldı.

- 91 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 61 dosyada 684 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. 18 siyasi parti binası, saldırı veya baskına uğradı. Güvenlik güçleri tarafından 13 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edildi. Toplantı veya gösteriler, kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde her ay yenilenerek yasaklandı. 2018 yılında 26 kez yasaklama kararı açıklandı.

CEZAEVLERİNDE YAŞANAN HAK İHLALLERİ

- 165 mahpus, gerekçe gösterilmeden sürgün/sevk edildi. 183 mahpus sağlık hakkı ihlaline maruz kaldı. 118 mahpus ve aileleri arasındaki görüşmeler engellendi. En az 25 mahpus tecrit ve izolâsyona maruz kaldı. 40 mahpus hakkında ise soruşturma başlatıldı. 22 mahpusun haberleşme hakkı engellendi. 18 mahpus, sosyal etkinlik haklarından mahrum bırakıldı.

EKONOMİK VE SİYASAL HAKLAR

- Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 20 işçi yaşamını yitirdi, 12 işçi yaralandı. Bin 344 işçi, işten çıkarıldı. 200 işçi ücretlerini alamadı. 1 Belediyeye kayyım atandı ve 259 mahalle/köy muhtarı İçişleri Bakanlığı tarafından görevinden alındı.