Europa Nostra'dan, Büyükada Rum Yetimhanesi raporu

ARTI GERÇEK - Europa Nostra ve Avrupa Yatırım Bankası, bugün İstanbul'un ve Adalar'ın önemli bir parçası olan Büyükada Rum Yetimhanesi kompleksinin kurtarılması ve korunması için eylem planını içeren teknik ve mali raporu yayımladı.

Büyükada Rum Yetimhanesi kompleksi, Europa Nostra Turkiye/Bizim Avrupa Derneği tarafından bu programa aday gösterilmesi üzerine, 2018 yılında Avrupa’nın Tehlike Altındaki 7 Kültürel Miras alanı arasına seçilmişti.

Rapor, 29-31 Mayıs 2019 tarihlerinde gerçekleştirilen, uzmanlardan oluşan bir heyetin, üç günlük Türkiye ziyaretinin sonuçları ve tarihi yapılarda deneyimli statik mühendisi Clive Dawson'ın Nisan 2019'da yapıyı yerinde inceleyerek ürettiği yapısal rapor esas alınarak hazırlandı. Avrupa Yatırım Bankası Enstitüsü, Europa Nostra, ve Europa Nostra Türkiye’den kültürel miras ve finans alanından uzmanlardan oluşan heyet Yetimhaneyi yerinde ziyaret etti, ve yerel paydaşlarla ve yetkililerle görüşmeler yaptı.

Ziyaret kapsamında Fener Rum Patrikhanesi, Ekümenik Patrik Hazretleri Bartholomeos, Adalar İlçesi Belediyesi Başkan yardımcıları ve Meclis Üyeleri, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulları Daire Başkanlığı, İstanbul 5. Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu üyeleri ve Türkiye'nin AB Büyükelçisi Christian Berger ile görüşülmüştü.

KOMPLEKS HASARLI DURUMDA

Kompleks, Yetimhane ana yapısı ve ortaokul yapısıyla 15 bin metrekareden den fazla alana sahip ve Avrupa'nın en büyük dünyanın ise ikinci en büyük ahşap yapısı olarak kabul ediliyor. Yetimhane, İstanbul'un önemli mimarı Alexander Vallaury tarafından, 19. yüzyılın sonunda, lüks bir otel ve kumarhane olarak kullanılmak üzere inşa edildi. 1903'te, yapının bu şekilde kullanılmasının mümkün olmaması üzerine yetimhane olarak kullanılması şartıyla Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi'ne bağışlandı. 1964'te kapanana kadar bu işlevini sürdürdü. O zamandan beri ihmal edilmiş olan ve geçirdiği yangın, 1999 depremi ve olumsuz hava koşulları gibi etkilerle zarar gören yapı giderek yıprandı. Yapı bugün ağır hasarlı durumda ve bütünüyle çökme tehlikesi ile karşı karşıya.

YAPILARI DAHA FAZLA BOZULMAYA KARŞI KORUMAK İÇİN ACİL ÖNLEYİCİ MÜDAHALE

Yetimhanenin korunması ve gelecekteki kullanımı için önerilen eylemler ve tavsiyeler raporda ayrıntılı olarak şöyle özetlendi:

- Halen çürümeye terk edilmiş durumda olduklarından, yapıları daha fazla bozulmaya karşı korumak için acil önleyici müdahaleler ivedilikle tasarlanmalı, planlanmalı ve uygulanmalıdır. Daha önce yapılmış olan Teknik İnceleme raporunda (Nisan 2019) sunulan teknik değerlendirme ve teklifler, bu konuda yapılmış diğer çalışmalarla birlikte ön müdahalelerin uygulamalarının planlanmasında temel olarak kullanılabilir. Bu uygulamanın tahmini maliyeti iki milyon avroya yakındır, bu bedel yapı sahibi olan Patrikhane’nin kendi kaynaklarıyla ve olası dış bağış destekleriyle gerçekleştirilebilir ve finanse edilebilir. 


- Kurtarma projesinin ilk faaliyeti, Yetimhanenin gelecekteki kullanımı hakkında kesin bir konseptin geliştirilmesi olmalıdır. Öncelikli düşünce, herhangi bir siyasi yaklaşımdan bağımsız olarak Yetimhaneyi, Çevre Enstitüsü ve İnançlar Arası Diyalog Merkezine dönüştürmektir. Bununla birlikte, projenin uygulanabilirliğini sağlamak için ve ihtiyaç duyulacağı açık olan geliri elde edebilmek için bununla uyumlu farklı kullanımların da bir arada düşünülmesi gerekli olacaktır. Bütün paydaşların bu sürece katılımı hayati önem taşıyor,.

PROJE UYGULAMA PLANI İLE İLGİLİ STRATEJİ HAZIRLANMALI

- Herhangi bir rehabilitasyon müdahalesini uygulamaya koymadan önce bir Yönetim Birimi kurulmalı ve sonuç ürünün gelecekte ne kadar sürdürülebilir olacağını değerlendirmek için ve kapsamlı bir Yönetim/İş planı yapılmalıdır. Yönetim/İş Planı, temel olarak, kabul edilecek rehabilitasyonun tanımlanması ve tasarımının yanı sıra, inşaat, işletme ve bakım için gerekli yatırım maliyetlerinin analizinden oluşmalıdır. Risk analizi, inşaat ve diğer hizmetleri elde etme stratejisinin belirlenmesi ve proje uygulama planı ile ilgili çalışmalar da hazırlanmalıdır. Disiplinler arası bir ekip oluşturmak ve bu ekibe uluslararası uzmanların katılımı önemli bir gereklilik olmalı,

- Yetimhanenin konumu ve içinde bulunduğu çevre ve binanın özgül özellikleri nedeniyle, yasal olarak zorunlu olmamakla birlikte, uluslararası düzeyde oluşturulan standart prosedürleri izleyen, gayri resmi bir Çevresel Etki Değerlendirmesi yapılması tavsiye edilir, bu çalışma özellikle inşaat süreci için gerekli,

- Projenin işletilmesi ve yönetimi yapı sahibinin sorumluluğunda olacaktır. Bununla birlikte, bu faaliyetler, bu denli karmaşık yapıların yönetiminde, hem teknik hem de idari açıdan geniş deneyime sahip olan özel bir operatöre de devredilebilir,

- Yetimhane kompleksinin yasal sahibi olan Patrikhane, ana işleri finanse etmek ve projenin uygulanmasını yürütmek için gerekli fonları toplamaktan sorumlu olacaktır. Bu amaçla farklı niteliklerde olası uluslararası kaynaklar da araştırılmalı.