TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) bu hafta 2022 senesine ilişkin gelir dağılımı araştırmasını yayınladı.
Sonuçları tartışmaya başlamadan iki yorum yapmak istiyorum.
Birincisi, bu gelir dağılımı araştırmasının da ortaya koyduğu gibi, şayet konu doğrudan Erdoğan’ın canını sıkacak, basının projektörlerini çevirdiği bir konu değil ise TÜİK çok düzgün, batılı akran kuruluşlarıyla mukayese edilebilecek araştırmalar üretebiliyor, demek ki aşağılarda bir yerde hala nitelikli kadrolar mevcut ancak iş enflasyon ve işsizlik gibi konulara geldiğinde büyüklüklerle ilgili olmasa bile seçilecek metodoloji ile olmadık işler yapılabiliyor, hatta bazı konular yargıya taşınıyor ve yargı TÜİK’in bazı kararlarını iptal ediyor (on gün önce yaşandığı gibi).
İkinci konu ise araştırmanın ismi ile ilgili.
Ben de başlığa “gelir dağılımı” kavramını taşıdım çünkü TÜİK araştırmasının ismini böyle koymuş ama hatırlatmakta fayda var, toplumda hatta akademik çevrelerde bile yaygın kullanımına rağmen “gelir dağılımı” ifadesi iktisaden yanlış bir ifadedir çünkü gelir dağılmaz, gelir bölüşülür, doğru ifade “gelir bölüşümü” olmalıdır.
Ekonomide kamu kesimi dışında kaynaklar benimsenen kaynak dağılım mekanizmasına (piyasa, merkezi planlama) göre dağılır ya da dağıtılır ama gelir dağılan, dağıtılan bir şey değildir, piyasalarda, fabrikalarda, tarlalarda, toplu sözleşme masalarında, yasama süreçlerinde, vs. bölüşülür.
YÜZDE YİRMİLİK GRUP GELİRİN YÜZDE 48’İNİ ALIYOR
Gelelim TÜİK’in gelir bölüşüm araştırmasına.
Gelir bölüşümü araştırmalarında iktisatçılar, istatistikçiler Gini (bir İtalyan iktisatçı-istatistikçinin ismi) katsayısı diye bilinen bir katsayı temel alınıyor, nasıl hesaplandığının detaylarına bu gazete yazısında girmeyeceğim ama kısaca şunu söyleyeyim, bu Gini katsayısı sıfır ile bir arasında oynayan bir değişken, değeri yükseldikçe yani bire yaklaştıkça söz konusu ülkenin gelir bölüşümünün daha adaletsiz, daha hakkaniyetsiz olduğunu, küçüldükçe, sıfıra yaklaştıkça ise o ülkenin gelir bölüşümünün daha hakkaniyetli olduğunu gösteriyor.
Türkiye’de Gini katsayısı değerinin 2022 senesinde 0.415 olduğunu görüyoruz TÜİK araştırmasında.
İşin can sıkıcı yanı Gini katsayısı zaman içinde küçük de olsa bir artış gösteriyor, oysa gelişen bir ülkede beklenen Gini katsayısının düşmesi yani gelir bölüşümünün daha hakkaniyetli olması idi.
Toplumu en fakirden en zengine yüzde 20’lik beş gruba ayırırsanız 2022 senesinde en fakir yüzde yirmilik grup gelirin yüzde 6’sını, en zengin yüzde 20’lik grup ise gelirin yüzde 48’ini alıyor.
TÜİK 2022 gelir bölüşümü araştırmasını biraz daha detaylandırarak yüzde 10’luk gruplar olarak da incelemiş ve en fakir yüzde 10’luk grubun gelirin yüzde 2.3’ünü, en zengin yüzde onluk grubun ise gelirin yüzde 32.7’sini aldığını ortaya koymuş.
En fakir yüzde onluk grupta ortalama yıllık gelir 23 bin TL, en zengin yüzde 10’luk grupta ise ortalama yıllık gelir 322 bin TL olarak gözüküyor.
Bu sonuçlar muhtemelen önümüzdeki günlerde daha detaylı olarak tartışılacak.
YILLIK ÜCRET BULGARİSTAN’IN ALTINDA
Yukarıda Türkiye’de Gini katsayısının 0.41 olduğunu yazdık, malum, bu katsayı büyüdükçe gelir bölüşümü kötüleşiyor, düştükçe iyileşiyor idi.
Fransa’da Gini katsayısı 0.29, Yunanistan’da 0.32, Norveç’de 0.25, gelir bölüşümünün batı standartlarında kötü olduğu ABD’de 0.40.
İran’da 0.41, Kenya’da 0.41, Türkmenistan’da 0.41, Venezuela’da 0.44.
Dünyada gelir bölüşümünün en kötü olduğu yani Gini katsayısının en yüksek olduğu ülke Güney Afrika, 0.63, Zambiya’da 0.57, Brezilya’da 0.53.
Türkiye, maalesef, Avrupa’da Gini katsayısı en yüksek ülke.
Yıllık ortalama avro cinsinden ücret Türkiye’de 7800 avro, Fransa’da 42 bin avro, İsveç’de 47 bin avro, ABD’de 62 bin avro, Yunanistan’da 20 bin avro, Romanya’da 14 bin avro, Bulgaristan’da 11 bin avro.
Türkiye’nin işi zor demeyelim ama en azından kolay değil.
Yazıyı şöyle bitirelim: Türkiye’nin Gini katsayısında dünyadaki yeri ile bu hafta yayınlanan basın özgürlüğü endeksindeki yeri yakın, demek ki ne kadar özgürlük o kadar daha adil gelir bölüşümü diyebiliriz.
Eser Karakaş: Kadıköy Saint Joseph lisesi muzunu. 1978’de Boğaziçi Üniversitesi İİBF’den mezun oldu. Doktorasını 1985 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde yaptı. 1996’dan itibaren İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü’nde profesör olarak ders verdi. Bahçeşehir Üniversitesi İİBF’de Dekanlık yaptı. 2016 yılında 675 sayılı KHK ile ihraç edildi. 2008 yılından itibaren Strasbourg Üniversitesi Science Po’da misafir öğretim görevlisi olarak bulunuyor.
