Geçtiğimiz hafta Türkiye’de yayınlanan Capital dergisi Türkiye’nin en büyük 500 firmanın sıralamasını yayınladı.
Bu konu öyle sıradan bir ekonomik sıralama meselesi değil, son derece önemli bir mesele, bir ekonominin gelişiminin, yapısal değişiminin, çağa uyumunun, katma değer, zenginlik üretmenin kanımca en temel göstergesi.
Dünya ekonomisinin motoru, bu ne kadar devam eder bilemem, yine kanımca daha uzun süre devam edecektir çünkü bilgi oradadır, dünyanın uzak ara en iyi üniversiteleri oradadır, ABD ekonomisidir.
ABD ekonomisinin dünya ekonomisinin de motoru olmasının kökeninde ise ABD ekonomisinin büyük dönüşümü yatmaktadır.
Öyle çok gerilere, elli sene, yüz sene önceye gitmeye gerek yok, mesela yirmi sene önceye gidelim, 2002’de ABD’nin en önde gelen şirketlerine bir bakalım, bir de 2022 sonu itibariyle ABD’nin en büyük firmalarına bakalım, muazzam dönüşümü göreceksiniz, hemen sonra da Türkiye’ye bakacağız.
2002’de ABD’nin satışlara göre en büyük on şirketi sıralaması (Fortune) şöyle:
1-Wal-Mart
2-General Motors
3-Exxon Mobil
4-Ford Motor
5-General Electric
6-Citigroup
7-Chevron Texaco
8-IBM
9-American International Group
10-Verizon
Tam yirmi sene sonra bir de bugüne (2022 sonu itibariyle, Fortune) bakalım:
1-Apple
2-Amazon
3-Google
4-Microsoft
5-Wal-Mart
6-Facebook
7-Verizon
8-Disney
9-Home Depot
10-AT&T
Dünya ekonomisinin çekici gücü ABD ekonomisinin büyük dönüşümünü görüyorsunuz sıralamalarda; sıralamalarda farklı birimler kullanılmış olabilir, satışlar, marka değerleri, firmanın borsa değeri gibi ama bu farklılıklar kısa vadede bile sonuçları çok etkilememekte, dönüşümün yönünü göstermektedir.
Dönüşüm eski ekonomiden bilgi ekonomisi adı verilen yeni ekonomiye doğru, bu çok net.
Gelelim Türkiye’ye, İSO’nun 2002 sıralaması şöyle:
1-Tüpraş
2-EÜAŞ
3-Arçelik
4-Vestel
5-TOFAŞ
6-Erdemir
7-Oyak Renault
8-Türkiye Şeker Fabrikaları
9-Tekel
10-Aygaz
Şimdi de yirmi sene sonra, yirmi senelik AKP iktidarı sonrası 2023 İSO sıralamasına:
1-Tüpraş
2-THY
3-Petrol Ofisi
4-BİM
5-Shell Turcas Petrol
6-Ford Otosan
7-Ahlatçı Kuyumculuk
8-Arçelik
9-Renesans
10-Ereğli Demir Çelik
***
Gördüğünüz gibi Türkiye’nin en büyük on şirket sıralamasında sektörel bir değişiklik yok, eski ekonominin şirketleri ve enerji şirketleri hep en öndeler, sıralamalarda yeni ekonomiden tek bir şirket yok.
İşte, kanımca, AKP’nin ve hatta Türkiye’nin en büyük başarısızlığı bu tablodur.
En büyük şirketler sıralaması değişmiyor ise o ekonominin dünya ekonomisini izlemesi, yüksek katma değer üretmesi çok zordur.
Gerçek yerli ve millilik budur belki de.
Eser Karakaş: Kadıköy Saint Joseph lisesi muzunu. 1978’de Boğaziçi Üniversitesi İİBF’den mezun oldu. Doktorasını 1985 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde yaptı. 1996’dan itibaren İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü’nde profesör olarak ders verdi. Bahçeşehir Üniversitesi İİBF’de Dekanlık yaptı. 2016 yılında 675 sayılı KHK ile ihraç edildi. 2008 yılından itibaren Strasbourg Üniversitesi Science Po’da misafir öğretim görevlisi olarak bulunuyor.
