İktisatçıyım, alanım para ekonomisi değil ama bu konuda sizlere teori temelli çok şeyler anlatabilirim.

Ancak, bugünkü yazımda meselenin başka bir ayağına değinmek istiyorum.

Osmanlı darphanesinin sikke (gümüş) ya da altın para bastığı dönemler geride kaldı; o dönemde dahi tahşiş edilmiş yani içindeki kıymetli madenin bir kısmının fakirlikten alındığı/çalındığı  para kavramı vardı ve kötü para (tahşiş edilmiş para) iyi parayı (tahşiş edilmemiş para) piyasadan kovardı, iyi para yastık altına giderdi yani saklanırdı, kötü parayı ise herkes hemen elden çıkarmak isterdi.

Bugün olan da aslında bundan çok farklı değil.

Kötü para yani TL sürekli olarak iyi para, dolar karşısında değer kaybediyor, vatandaş da iyi paraya, dolara dönüyor, kötü paradan, TL’den kurtulmaya çalışıyor.

Yerleşiklerin döviz mevduatı sürekli artıyor, yani kötü paradan iyi paraya dönüyorlar.

Peki TL neden kötü para da dolar iyi para?

Artık kıymetli metal içeren para döneminde değiliz, o zamanlarda paranın kıymeti içindeki kıymetli maden, altın, gümüş kadardı.

Bugünün kağıt paralarının içinde artık kıymetli maden yok, kağıt paranın içsel değeri sıfır,  paraya değerini veren üzerindeki imzanın sahibinin, Merkez Bankası Guvernörünün/Başkanının itibarı.

Türkiye’de Erdem Başçı sonrası maalesef Merkez Bankasının başına merkez bankacılığından iyi anlayan kimse gelmiyor.

Hatta aralarında bazıları hakkında master tezinin intihallerle dolu olduğu iddiası bile oldu.

2016’dan beri üç akşam önce atanan Prof. Başkanın, dördüncü Başkan, doktora tezini de Erdoğan’ın çevresindeki çok sayıda bürokratın, Damat dahil, tezini yöneten bir hanım yönetmiş.

Bu son Başkanın da tesadüfen Ulusal Tez Merkezinde doktora tezine ulaşılamıyor; tıpkı Boğaziçi Rektörü Melih Bulu’nun tezinin de incelemeye kapalı olması gibi.

TL dolar karşısında değer yitiriyor.

Doları ise Amerika Merkez Bankası (FED) basıyor, altında da FED başkanlarının imzası var.

Hangi imza daha muteber (itibarlı) ise o para değer kazanıyor, üzerinde muteber imza olmayan para da değer yitiriyor.

İş bu kadar basit.

Yakın geçmişte ABD FED başkanlarına, eğitimlerine ve görev sürelerine bir bakalım.

Paul Volcker (1979-1987), eğitimi Princeton, Harvard ve London School of Economics.

Alan Greenspan (1987-2006), eğitimi Newyork Üniversitesi (NYU), Columbia.

Ben Bernanke (2006-2014), eğitimi Harvard ve MIT; makroiktisat kitabı dünyada her üniversitede okutuluyor.

Janet Yellen (2014-2018), Yale Üniversitesinden doktoralı, tez hocasının ismi Erişah pardon yanlış yazdım, James Tobin (iktisat Nobeli var), şimdi de Yellen ABD Hazinesinin başına geçti.

Jerome Powell (2018- …), iktisat eğitimi yok, hukukçu, eğitimi Princeton (siyaset bilimi) ve Georgetown (hukuk).

Tüm bu FED başkanlarının görev sürelerine de dikkatinizi çekerim.

Bir de bizim başkanlara bir bakalım, sonra da neden TL dolar karşısında eriyor diye düşünelim.

Aslında TL’nin dolar karşısında değer kaybı TL’nin ve doların üzerlerindeki imzaların itibar değerlerinin farkı kadardır ve mesele de bu kadar basittir.

ABD’de bir FED başkanı kendisini görevden almak isteyen Başkana "Beni görevden almak istediğiniz için medyun-u şükranım (teşekkür borçluyum)" dememiştir herhalde.  

On üç tuşlu Fasit, hesap bu kadar basit (eski bir hesap makinesinin, Fasit, reklam mottosu, gençler hatırlamazlar).