2022 Nobel Barış Ödülü'nün sahipleri kimdir?

Artı Gerçek - 2022 Nobel Barış Ödülü Belarus'tan bir insan hakları savunucusu ile Rusya ve Ukrayna'dan iki insan hakları örgütü arasında paylaştırıldı.

Peki ödülü paylaşan Belaruslu Ales Bialiatski ile Rus Memorial örgütü ile Ukraynalı insan hakları örgütü Sivil Özgürlükler Merkezi (CCL) kimdir ve ne gibi faaliyetler yürütüyor?

MEMORIAL ÖRGÜTÜ

Ödülün sahiplerinden Memorial adlı Rus insan örgütü, ülkenin bu alandaki en eski örgütlerinden biri.

Sovyetler Birliği'nin çöküşü öncesinde rejim karşıtı nükleer fizikçi Andrey Saharov tarafından kurulan Memorial, SSCB tarihinde işlenmiş insan hakları ihlallerini ortaya çıkarmayı ve yeni düzende insan haklarını güçlendirmeyi amaçlıyordu.

Saharov ve çevresindekiler, Sovyet lideri Josef Stalin döneminde 1929 ve 1953 yılları arasında gerçekleştirilen baskının gerçek boyutunu ortaya çıkartmaya odaklanmıştı. Bu dönemde, Gulag zorunlu çalışma kamplarında on milyonlarca insanın öldürüldüğüne inanılıyor.

Mihail Gorbaçov'un Glasnost (açıklık) programıyla birlikte Memorial, SSCB dönemindeki ihlal iddialarının üzerine gitmiş, aralarında 1940'ta Polonya'daki Katyn katliamının da bulunduğu olayların kamuoyuna duyurulmasına ön ayak olmuştu.

1987'de kurulan örgüt, 2021 yılı sonunda internet sitesinde ve basılı materyallerinde kendisini "yabancı ajan" olarak nitelemeyi reddetmesi nedeniyle, Rusya Yüksek Mahkemesi tarafından kapatılmıştı. Mahkeme Memorial'in bu tutumuyla "yabancı ajan" yasasını defalarca ihlal ettiği gerekçesiyle kapatılmasına karar vermişti.

Medyada ve kamuoyunda "yabancı ajan yasası" olarak bilinen 2012 tarihli yasanın açık adı, "Yabancı Ajan İşlevi İcra Eden Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşların Faaliyetlerinin Düzenlenmesine İlişkin Rusya Federasyonu Mevzuatında Değişiklik Yapılmasına Dair Yasa."

Yasaya göre, yurtdışından bağış alan ve "siyasal etkinlik" gösteren "kar amacı gütmeyen kuruluşlar"ın kendilerini "yabancı ajan" olarak deklare etmeleri gerekiyor. Memorial, kapatma davasının "yasal dayanaktan yoksun" olduğu ve bağımsız grupları çökertmek için bir araç olarak kullanıldığı görüşünde.

Militarizm karşıtı olan örgüt, Rusya Federasyonu ile Çeçen İçkerya Cumhuriyeti arasında 1994-1996 yılları arasında gerçekleşen Çeçenistan savaşı sırasında, Rus ordusunun, Çeçen ayrılıkçıların ve Rusya yanlısı Ramazan Kadirov rejiminin savaş suçlarını da belgelemişti.

Örgütün Çeçenistan'daki kolunun direktörü Natalya Estemirova çalışmaları nedeniyle 2019'da hedef alınarak öldürülmüştü.

UKRAYNA SİVİL ÖZGÜRLÜKLER MERKEZİ

2022 Nobel Barış Ödülü'nü alan bir diğer insan hakları örgütü, Ukrayna'nın bu alandaki önde gelen örgütü olan Sivil Özgürlükler Merkezi (CCL).

Ukrayna'da 2007'de insan hakları ve demokrasiyi güçlendirmek amacıyla de kurulan örgüt, Rusya'nın ilhak ettiği Kırım'daki siyasi baskıyı gözlemlemiş, Rusya yanlısı gruplarla Ukrayna ordusu arasındaki Donbas savaşı sırasında meydana geldiği iddia edilen savaş suçları ve insanlığa karşı suçları belgelemişti.

Örgüt ayrıca Rusya'nın hapsettiği siyasi tutukluların serbest kalması için uluslararası kampanyalar düzenliyordu.

Sivil Özgürlükler Merkezi, Rusya'nın şubat ayında Ukrayna'ya yönelik başlattığı askeri operasyondan bu yana Rus güçlerinin sivil halka yönelik savaş suçları iddialarını araştırıp belgeliyor.

Nobel Komitesi Moskova'yı kızdıracak: Barış Ödülü üç Rusya karşıtına gitti

ALES BİALİATSKİ

60 yaşındaki Belaruslu Ales Bialiatski 2020'den beri herhangi bir yargılama yapılmadan hakkında vergiden kaçınma suçlamaları nedeniyle ülkesinde cezaevinde tutuluyor.

Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko'nun muhalifleri, insan hakları savunucusuna verilen cezanın Bialiatski'nin çalışmalarını susturmak amacını taşıdığını savunuyor.

Ales Bialiatski 1996'da eski Sovyet ülkesi Belarus'un önde gelen sivil toplum örgütü Viasna'yı (Bahar) kurdu.

Sovyetler Birliği'nin çökmesinden birkaç yıl sonra ülkede başlayan geniş katılımlı demokrasi yanlısı eylemler sırasında kurulan örgüt o dönem gözaltına alınan eylemcilere ve ailelerine yardım etti.

Şu andaki Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko'nun 2020'de altıncı dönem devlet başkanlığı adayı olmasına karşı başlayan eylemlerin ardından Viasna örgütü eylemlerde ve sonrasındaki polis baskınlarında gözaltına alınan kişilerin sayısını tutarak muhaliflere yönelik devlet baskısını görünür kıldı.

Diğer Belaruslu muhalif isimlerle birlikte o dönem yeni ve adil bir seçim yapılması çağrısı yapan Bialiatski'nin evine ve Viasna örgütünün ofisine Temmuz 2021'de ülkedeki diğer sivil toplum kuruluşlarına yapılan polis baskını dalgası sırasında baskın yapıldı. Bialiatski vergiden kaçınma suçlamasıyla o zamandan bu yana cezaevinde tutuluyor.

Belaruslu insan hakları savunucusu 2011'de yine vergiden kaçınma suçlamasıyla cezaevine konulmuş, cezasının tamamlanmasından 18 ay önce 2014'te serbest bırakılmıştı.

Daha önce Nobel Barış Ödülü'ne 5 kez aday gösterilen Bialiatski aralarında Saharov Düşünce Özgürlüğü Ödülü'nün de olduğu çok sayıda ödülün de sahibi. (DIŞ HABERLER)