Kuzey İrlanda'da tarihi an: Sinn Fein'den Michelle O'Neill başbakan olurken Birleşik Krallık'ın akıbeti soru işareti
Artı Gerçek - Birleşik Krallık'ın İngiltere, Galler, İskoçya ile birlikte parçası olan Kuzey İrlanda'da, İrlanda ile birleşme yanlısı Katolik milliyetçiler ile Londra'yla birlik yanlısı Protestanlar arasındaki çatışmaları sona erdiren 1998 Belfast Anlaşması'nın (Hayırlı Cuma Anlaşması) imzalanmasından beri en önemli tarihi an yaşandı. Londra'dan bağımsızlık ile savaşan ve Hayırlı Cuma Anlaşması kapsamında silah bırakan İrlanda Devrimci Ordusu'nun (IRA) siyasi uzantısı olarak görülen Sinn Fein'den Michelle O'Neill, çatışan tarafların ortaklığına dayalı bölgesel yönetimin birinci bakanı, yani başbakanı oldu. Böylece Kuzey İrlanda bölgesel yönetiminin başına ilk kez bir İrlanda milliyetçisi lider geldi.
Michelle O'Neill makes history as first nationalist First Minister of Northern Ireland
— BBC Breakfast (@BBCBreakfast) February 3, 2024
https://t.co/UNl340jIdI
'HERKESİN BAŞBAKANI OLACAĞIM'
Birleşik İrlanda yanlısı Michelle O'Neill, milletvekillerine hitabında, "Bugün geleceğe kapıyı açıyor. Burada Başbakan olarak bulunmaktan onur duyuyorum” dedi. Aynı zamanda Sinn Fein Genel Başkan Yardımcısı olan kadın lider, "kendisini Britanyalı ve Londra'ya bağlı niteleyenler dahil herkese eşit hizmet edeceğine ve herkesin başbakanı olacağına" söz verdi.
"I'm honoured to stand here as First Minister. We mark a moment of equality and a moment of progress. A new opportunity to work and grow together."
— Sky News (@SkyNews) February 3, 2024
Michelle O'Neill speaks at Stormont as she makes history as NI's first nationalist FM.https://t.co/qZ4xG2V8b0
???? Sky 501 pic.twitter.com/xxrumEM1uM
'GEÇMİŞİ ONARAMAYIZ, DAHA İYİ BİR GELECEK İNŞA EDEBİLİRİZ'
O'Neill, "Tüm halkımız arasındaki uzlaşma çalışmalarını sürdürmeye tüm kalbimle kararlıyım. Geçmiş değiştirilemez veya geri alınamaz. Ancak yapabileceğimiz daha iyi bir gelecek inşa etmektir" vurgusunu yaptı.
DUP-LONDRA UZLAŞISI ÇIKMAZA SON VERDİ
Sinn Féin'in Mayıs 2022 seçimlerinde çoğunluğu kazanması, O'Neill'in başbakanlığının yolunu açtı. Londra yanlısı Demokratik Birlikçi Parti'nin (DUP), Brexit sonrası ticaret kurallarını protesto etmek amacıyla güç paylaşımı hükümetine girmeyi reddetmesi, süreci geciktirdi.
DUP'un perşembe günü Londra'daki merkezi hükümetle Brexit endişelerinin hafifletildiği bir anlaşmaya varması, milletvekillerinin cumartesi günü Kuzey İrlanda Meclisi'ne geri çağrılmasıyla iki yıllık siyasi çıkmaza son verilmesini sağladı.
BAŞBAKANLA AYNI YETKİLERE SAHİP YARDIMCI PROTESTANLARDAN
DUP'un adayı Emma Little-Pengelly de (başbakan ile aynı yetkilere sahip) Birinci Bakan Yardımcısı, yani Başbakan Yardımcısı olarak yemin etti. Çocukken evinin önünde IRA bombasının patladığını belirten Londra'ya bağlı kalma yanlısı kadın lider, "Kuzey İrlanda'ya bu şekilde hizmet edeceğimi hayal bile edemezdim" dedi.
Who is Emma @little_pengelly, NI's new deputy first minister ? https://t.co/3DAJ88yCkg
— Darran Marshall (@DarranMarshall) February 3, 2024
Little-Pengelly, milletvekillerine hitabında, "Michelle İrlandalı bir Cumhuriyetçi ve ben çok gururlu bir Birlikçiyim. Bu konularda asla aynı fikirde olmayacağız. Ancak kanserin ayrımcılık yapmadığı ve hastanelerimizin onarılması gerektiği konusunda hemfikir olabiliriz" mesajını verdi.
Cumhuriyetçi Katolikler ile Birlikçi Protestanlar arasında onlarca yıldır süren şiddete son veren 1998 tarihli Hayırlı Cuma Anlaşması, her iki toplumun da hükümet ve kurumlarda eşit yetkilere sahip olmasını şart koşuyor.
'SİNN FÉİNLİ BAŞBAKANIN SİMGESEL ÖNEMİ VAR'
CNN'e konuşan İrlandalı siyasi yorumcu ve gazeteci Fintan O'Toole, şu değerlendirmeyi yaptı:
"Gerçekte kimin 'birinci bakan' ve kimin 'birinci bakan yardımcısı' olduğu önemli değil. Ofisler tamamen aynı yetki ve statüye sahip. Ancak bir Sinn Féin temsilcisinin başbakan olmasının sembolizmi aşikar ve Kuzey İrlanda'da semboller çok büyük önem taşıyor, belki de aşırı fazla."
'BÜYÜK ÖLÇÜDE UCU AÇIK SORU'
"Bir asır önce Kuzey İrlanda'yı yaratmanın asıl amacı, her zaman Birleşik Krallık'ta kalmaya kararlı bir Protestan çoğunluğa sahip olmasıydı. Michelle O'Neill'ın meclisteki en büyük partinin lideri olarak göreve gelmesi, bu projenin sonunu dramatikleştiriyor."
"Bu, Birleşik İrlanda'nın yakın bir ihtimal olduğu anlamına gelmiyor, Kuzey İrlanda'nın geleceğinin büyük ölçüde ucu açık bir soru olduğu anlamına geliyor. Şimdi görev, bu açıklığı tehdit edici ve korku dolu olmaktan ziyade umut verici ve fırsatlarla dolu hale getirmek."
YETKİ DEVRİ SİSTEMİ SAYESİNDE
Büyük Britanya terimi sadece; İngiltere, İskoçya ve Galler’i kapsarken, bu bölgeler Kuzey İrlanda ile birlikte Birleşik Krallık'ı oluşturuyor. Birleşik Krallık’taki yetki devri (devolution) sistemi uyarınca, egemen devletin sahip olduğu yasama ve yürütme yetkilerinin bir bölümü, Londra'daki parlamento (“Westminster”) tarafından farklı ölçülerde olmak üzere İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’daki ulusal parlamentolara ve bunların seçtiği yürütme organlarına devredilmiş durumda. Kuzey İrlanda Meclisi'ndeki milletvekilleri, anayasa, savunma, ulusal güvenlik, dış politika, vatandaşlık ve göç dışında kalan ve Westminster'e söz hakkı verilmeyen bir dizi konu üzerinde yasama yetkisine sahip. (CNN, Dış Haberler)
