Yazar Hovsep Hayrani: Gül Ağa, milis güçleri ile Teşkilatı Mahsusa eşliğinde katliamlar yapmıştır

Remzi BUDANCİR

+GERÇEK - İstanbul Yenikapı'da 29 Aralık 2 Ocak tarihleri arasında "Tunceli Tanıtım Günleri" etkinliği düzenlendi. Yöresel ürünlerin tanıtıldığı etkinlikte Dersimli sanatçılar sahne aldı. İlginin yoğun olduğu etkinlikte Tunceli Belediyesi tarafından hazırlanan "Dersim'in Değerleri" konulu afiş ise tepki çekti.

DERSİM DEĞERLERİ AFİŞİ TEPKİ TOPLADI

Belediye tarafından hazırlanan afişte 1937’de Elazığ Buğday Meydanı'nda idam edilen Seyit Rıza, Dersim’li Ozan Firik Dede yanı sıra yakın tarihte yaşamış kişilerin de olduğu 36 kişinin fotoğrafı yer alıyor.  Tepkilere neden olan konu ise Dersimliler için önemli biri olan Seyit Rıza’nın fotoğrafının sonda ikinci sırada yer alması.  Tepkiler bununla da sınırlı değil.     Afişte yer alan isimler arasında Gül Ağa da var. Gül Ağa’nın İttihat ve Terakki Cemiyetine mensup olduğu, 1915’te Ermeni katliamına aktif rol aldığı iddia edildi. Aralarında siyasetçi, tarihçi ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerin de olduğu çok sayıda Dersimli sosyal medya hesaplarından tepkilerini dile getirdi.  Tepkilerini dile getirenler arasında olan Tarihçi Dr. Yalçın Çakmak, Dersim Araştırmaları Merkezi (DAM) Başkanı Selman Yeşilgöz  ve Hozat Eski Belediye Başkanı ve HDP PM Üyesi Cevdet Konak +Gerçek’e konuştu.

ÇAKMAK: GÜL AĞA ERMENİLERE KARŞI GERÇEKLEŞTİRİLEN KIYIMLARDA YER ALDI

Söz konusu afişin İstanbul’da Tunceli Belediyesi’nin de yer aldığı bir "Dersim Tanıtım Günleri" etkinliği için hazırlandığını ifade eden Tarihçi Dr. Yalçın Çakmak, belediyeye tarafından hazırlanan afişte 36 kişinin fotoğrafının yer aldığını belirtti.

Bu afişe farklı gerekçelerle çeşitli çevrelerden insanların bazı insanlar neden yok gibisinden tepki gösterdiğini ifade eden Çakmak, "Ama beni asıl ilgilendiren Dersim’in değeri olarak afişte yer verilen bir isim oldu ki o da Balaban Aşireti’nin reisi Gül Ağa. Açıkçası çok şaşırdım. Çünkü birçok tarihi ve toplumsal hadiseye duyarlı olan Dersimlilerin değerleri arasında Gül Ağa’ya yer verilmesi bana çok şaşırtıcı geldi. Zira söz konusu kişinin Ermeni kaynaklarında 1894-1896 yılları arasında Ermenilere karşı gerçekleştirilen pogromlarda yer aldığı, devamında diğer belge ve sözlü tarihte İttihat ve Terakki’nin Erzincan’daki önde gelen üyelerinden olduğu ve hemen akabinde de 1915 hadiselerinde yer aldığını biliyoruz. Bu da doğrusu başta Ermeniler sonrasında da Dersimliler açısından ziyadesiyle yaralayıcı oldu diye düşünüyorum" dedi

BALABAN AŞİRETİ LİDERİ GÜL AĞA İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ ÜYESİYDİ

Dersim Araştırmaları Merkezi (DAM) Başkanı Selman Yeşilgöz, Gül Ağa’nın İttihat ve Terakki Cemiyeti üyelerinden biri olup olmadığına  ilişkin olarak, "Gül Ağa bahsedilen Balaban Aşireti lideri Gül Ağa ise Yalçın Hocanın dile getirdiği bilgi doğrudur.  Bazen isim benzerliği de olabiliyor. Gül Ağa’yı kısmen biliyorum. Balaban aşiretinin lideri Gül Ağa 1895-96’da ve 1915’te Ermeni kırımında devletle beraber yer alan, İttihat ve Terakki Cemiyetinin bir üyesidir. Tabii eğer bu şahıssa. Toplumumuzda o şekilde bilinen bir isim. Tabii afişi hazırlayanların bunu da açıklamaları gerekiyor" dedi. 

YEŞİLGÖZ AFİŞTE OLMASI GEREKENLERİ SIRALADI

DAM Başkanı Yeşilgöz, afişte Seyit Rıza’nın fotoğrafının sondan ikinci sırada yer alması ile ilgili de konuştu. Yenikapı’da yapılan etkinliğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde gerçekleştiğini ifade eden Yeşilgöz,  bu etkinliklerde neredeyse tüm illerin yöresel ürünlerinin sergilendiğini hatırlattı. Bu etkinlikte ‘Tunceli Buluşmaları Günleri’ düzenlendiğini ifade eden Yeşilgöz, "Yöresel ürün tanıtımı ve müziği ile farklılıkları ile bu etkinlik düzenlenmiş olsaydı buna bir itirazımız olmazdı. Mutlaka her etkinliğin eksikleri olacaktır. Asla bunu ön plana çıkarma gibi bir niyetimiz olmaz. İtirazımız burada Dersim değerlerinin kullanılmasıdır. Bunun en çarpıcı örneği Dersim değerleri afişi üzerinden kendini göstermektedir. Her insanımız mutlaka ki değerlidir. Her insanın kendi bulunduğu ortamda, çevresinde, köyünde, ilinde kendine özgü saygınlığı mutlaka vardır. Ama bir toplum için ağır bedeller ödemiş insanlarla, evinde oturan insanları aynı kefeye koymayı da doğru bulmayız. Burada Dersim’in değerleri için ipi göğüslemiş bir insanla, evindeki bir insanla aynı panoda göstermeleri, hele hele bunu panonun en sonuna yerleştirmeleri, en sonda boşluk olmasın diye bir görseli kullanıp sondan ikinciye atmalarını vicdanen ve ahlaken doğru bulmuyoruz. Seyit Rıza bu değerler için 75 yaşında ipi göğüsleyen ve oğluyla beraber idam edilen bir insandır. Madem Dersim değerleri diyoruz, Seyit Rıza ile beraber idam sehpasına giden Uşenê Seydi niye yok? Fındık Ağa, Resık Uşen, Aliye Mırzê Sıli, Êsenê İbrahim,  İvraime Qıji, Hesen Ağa, Dersim’in eski ozanlarından Sey Qaji, Nuri Dersimi, Doktor Şivan niye yoktur? Bu örnekler çoğaltılabilir. Dersim tarihi acılı bir coğrafyanın tarihidir. Yoğun bedeller ödemiş bir coğrafyada insanların bu şekilde yer alan insanların alınmaması eksiklik olarak görüyorum" dedi.

'EKSİKLİK YAPILDI, ÖZÜR DİLİYORUZ, DEMELERİNİ BEKLERDİK'

Seyit Rızaların idam edilme öncesinde iddianameyi hazırlayan savcısı Hatemi Şahanoğlu, ‘bu dava Tunceli’nin Dersim’e açtığı davadır’ der. O gün Dersim davası için ipe gidenlerin bugün, alfabetik sıradır oraya koysak da olur mantığı Dersim toplumunun vicdanında kabul görmeyecektir. Bu idama giden Seyitlerimiz ve daha sonra Dersim değerleri için bedel ödeyen hiçbir insanımızı değersizleştirmeyecektir.  Bu Dersim belediyesi, resmi adıyla Tunceli belediyesi adına hazırlanan bir afiştir. Sıradan bir insanın hazırladığı bir afiş değildir. O ilin yerel yönetimleri tarafından hazırlanan bu afiş ile ilgili ben isterdim ki, bu arkadaşların açıklaması ‘Alfabetik sıradır, buna takmamak’ olmamalıydı. ‘Evet, burada bir eksiklik yapılmıştır, Dersim halkından özür diliyoruz, bu hatamızı telafi ediyoruz’ demelerini beklerdik. Listeyi hangi alfabeye göre sıralamışlar onu da bilemiyorum. Bunu halkımızın takdirine bırakıyorum" diye konuştu.

KONAK: BELEDİYE KEMALİST SİSTEME VE TEMSİLCİLERİNE ŞİRİN GÖZÜKMEK İÇİN GÖZ KIRPIYOR

HDP PM Üyesi Cevdet Konak, Seyit Rıza'nın Dersimlilerin kahir ekseriyeti için değerli bir şahsiyet olduğunu hatırlattı. Seyit Rıza’nın Dersim Katliamının hem mağduru hem de zalime karşı baş eğmez sembollerinden biri olduğunu ifade eden Konak, Tunceli Belediyesi tarafından hazırlanan "Dersim'in Değerleri" başlıklı afişte Seyit Rıza’nın rolünün görmezden gelindiğini söyledi.

Afişte  yer alan isimlerin her birinin  önemli kişiler olduğunu ifade eden Konak, şunları söyledi:

"Seyit Rıza ve Dersimli birçok politik ismin görmezden gelinmesi bu toprakların kültürü ve tarihi ile uyuşmamaktadır. Devrim ve demokrasi mücadelesinde ölümsüzleşen, Koçuşağı Katliamında idam edilen Nuro Ağa ve arkadaşlarından Nuri Dersimi’ye, Hüseyin Cevahir'den Sait Kırmızıtoprak'a, Ali Haydar Yıldız'dan Süleyman Cihan’a, Mazlum Doğan’dan yakın bir süre önce kaybettiğimiz Haydar Işık’a uzanan birçok Dersimli değerin ötelenmesi kesinlikle kabul edilemez. Bu durum da bizleri, bugünkü belediye yönetiminin, ne zamandan beridir gözlemlediğimiz ve hiçbir şekilde komünizmle alakası olmayan popülist siyasetiyle, düne kadar ‘faşist’ olarak nitelendirdiği Kemalist sisteme ve temsilcilerine şirin gözükmek için göz kırptığı gerçeğiyle karşı karşıya getirmektedir.  Üstelik Seyit Rıza'ya yönelik bu tavır belediyenin ilk icraatı da değildir. Daha öncesinde yine belediye tarafından düzenlenen bir etkinlikte Seyit Rıza’nın aleyhine bir konuşmacı tarafından sarf edilen ifadelere yönelik de belediye ne bir tavır takınmış ne de açıklaması olmuştur.  Netice olarak, ‘Tunceli’ Belediyesi'nin söz konusu tavrını kınadığımı ve gereğini siz değerli Dersimlilerin aklı ile vicdanına bıraktığımı belirtmek istiyorum."

YAZAR HOVSEP HAYRANİ: AFİŞTEKİ KİŞİ KATLİAMI YAPAN GÜL AĞADIR

Afişte yer alan Gül Ağa'nın fotoğrafı, Yazar Hovsep Hayrani’nin ‘Yukarı Fırat Ermenileri 1915 ve Dersim’ kitabında bulunuyor. Kitapta 1915’te yaşanan Ermeni katliamına ilişkin bilgiler içeriyor. +Gerçek’in ulaştığı Yazar Hovsep Hayrani, afişte fotoğrafı yer alan Gül Ağa’nın İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesi olduğunu söyledi. Hovsep Hayrani, "Evet, resimdeki Gül ağa odur. Zaten ismi de yazılı. Demek afişi hazırlayanlar tarihi bilmiyor yâda belki Türk şovenizmine prim veren kişilerdir" dedi. 

'GÜL AĞA KENDİ MİLİS GÜÇLERİ İLE TEŞKİLATI MAHSUSA EŞLİĞİNDE KATLİAMLAR YAPMIŞTIR'

Afişte kullanılan fotoğrafın kitabından alınıp alınmadığı ve Gül Ağa’nın 1915’te Ermeni katliamındaki rolünün ne olduğuna ilişkin soruya Hayrani, "Fotoğraf sır değil, ben de kamuya açık bir yayından almıştım. Gül ağanın Ermeni soykırımındaki rolü ise tartışmalı bir konu değil. Kendi milis güçleri ile Teşkilatı Mahsusa eşliğinde katliamlar yapmıştır. Özellikle Sansa Deresi ve civarında. Kitabımda ayrıntılı bilgiler var" cevabını verdi.