Büyük depremin birinci senesi, bu afet ve felaket üzerine bir, iki şey söylemek gerekebilir, herkes bu felaketi nispeten daha iyi bildiği alanlar üzerinden yorumlarsa belki daha sağlıklı bir noktaya gelebiliriz diye düşünüyorum.
Yaklaşık iki hafta önce de Uluslararası Şeffaflık Derneği (Transparency International) 2022 Küresel Yolsuzluk Algı Endeksini, bu çalışmada da 180 ülke için yolsuzluk algı endeks değerleri ve sıralamasını yayınladı.
Depremlerin yıkıcı, öldürücü sonuçları ve yolsuzluk algı endeksleri arasında kanımca çok güçlü bir bağlantı, bir korelasyon var, aksini düşünen varsa ve biraz da cesaret sahibi ise çıkıp aksini iddia etsin lütfen.
Önce Uluslararası Şeffaflık Derneğinin yolsuzluk algı çalışmasının sonuçlarından ve ülkemiz Türkiye’nin bu endeksteki yerinden başlayalım isterseniz.
Yukarıda belirttiğim gibi bu mukayeseli çalışmada 180 ülkenin yolsuzluk endeks değeri hesaplanmış bulunuyor, Türkiye bu hesaplamada yüz üzerinden 36 puanla 180 ülke içinde ancak 101. sırada, çok çok kötü bir puan ve yine çok çok kötü bir sıralama, bu puanın ve sıralamanın nedenleri ve sorumluları var ama bu arkadaşlar kanımca büyük ölçüde “utanma” duygusunu yitirmiş, bu arkadaşlar “utanma” kelimesini anladığım kadarıyla ikinci tekil şahıs olumsuz emir kipi olarak algılıyorlar ve bu emrin gereğini dört dörtlük yerine getiriyorlar.
2022 senesinde 101. sırada olan Türkiye 2012’de 54. sırada imiş, bu basit örnek bile Kopenhag kriterleri yerine Ankara kriterlerini geçirmenin acıklı sonuçlarını artan yolsuzluklar ve korkunç durum üzerinden çok net ortaya koyuyor.
38 ülkeli OECD içinde Türkiye yolsuzluk algı sıralamasında 37. durumda, gerçekten utanç verici bir durum, OECD puan ortalaması 66, Türkiye’nin puanı ise yaklaşık yarısı, 36.
Erdoğan’ın “bizi kıskanacaklar” dediği AB puan ortalaması ise 64, yorumu lütfen siz yapın.
Dünkü (5 Şubat 2024) Artı Gerçek’te Mehmet Altan “Katil kim?” başlıklı bir yazı yayınladı, konu bir yıl önceki deprem felaketi.
Mehmet Altan 7.5 ve 7.8 şiddetindeki geçen seneki iki depremde resmi verilere göre 53 bin 537 can kaybı, 122 bin yaralı olduğunu yazıyor; açılan dosya sayısı 22 bin 581, birleştirme sonrası dosya sayısı 3 bin 522’ye düşüyor, tutuklu sayısı ise 113.
Bu manzara cezasızlık derdimizin çok net bir görüntüsü değil mi?
Mehmet Altan 1 Ocak’ta Japonya’da yaşanan 7.6 şiddetindeki depremde ise 161 kişinin yaşamını yitirdiğini, 103 kişinin ise kayıp olduğunu belirtiyor.
Bu aşamada sözü Mehmet’ten alıp tekrar konuyu yolsuzluk algı endeksine getirelim.
Yolsuzluk algı endeksinde Japonya’nın puanı 73 ve 180 ülke arasında 19. sırada.
Türkiye’de ve Japonya’da depremlerin şiddetleri birbirlerine çok yakın ama bu iki çok yakın şiddetteki depremlerde Japonya yaklaşık 250 kayıp verirken Türkiye’nin kaybı en az 53 bin.
Peki bu uçurumun nedeni ne?
Kanımca bu sorunun yanıtı çok basit, iki ülke arasındaki yolsuzluk algı endeks farkı depremlerde yitirilen canlara yaklaşık bire bir yansıyor.
Ünlü İtalyan yönetmen Michelangelo Antonioni’nin 1966 yapımlı Blow-up (“Cinayeti Gördüm” diye oynadı ülkemizde) filmini hatırlatıyor bizde depremler ve yolsuzluk algı endeksleri.
“Utanma” kelimesini “utan-ma” diye algılayanlara saygıyla (!!!) sunulur.
Eser Karakaş: Kadıköy Saint Joseph lisesi muzunu. 1978’de Boğaziçi Üniversitesi İİBF’den mezun oldu. Doktorasını 1985 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde yaptı. 1996’dan itibaren İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü’nde profesör olarak ders verdi. Bahçeşehir Üniversitesi İİBF’de Dekanlık yaptı. 2016 yılında 675 sayılı KHK ile ihraç edildi. 2008 yılından itibaren Strasbourg Üniversitesi Science Po’da misafir öğretim görevlisi olarak bulunuyor.
