İlber Ortaylı: Brezilya'daki yangın Topkapı'ya uyarı olsun

Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı, Brezilya'nın Rio de Janerio'da bulunan ülkenin en büyük ve en tarihi müzelerinden biri olan Ulusal Müze'nin yangında kül olmasına dikkat çekerek İstanbul'daki Topkapı Sarayı Müzesi'ne uyarı olması gerektiğini belirtti. Ortaylı," Bu müzeyle hâlâ ilgilenmiyoruz. Son düzenlemede bile Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi işi başından aşkın bir kuruluşun elinde bıraktık. Brezilya’daki yangın felaketi bize bir uyarı olmalı." dedi.

İlber Ortaylı'nın Hürriyet'te yayımlanan bugünkü yazısının ilgili kısmı şöyle:

Brezilya Milli Müzesi içinde bulunduğu objeler bakımından kalabalık bir sayı verir.

En kalabalık ve zengin müzelerden sayılır. Kalabalık diyorum, çünkü bir müzedeki obje sayısı onun zenginlik ve değerini tek başına arttırmaya yetmiyor. Mesela Sovyetler Birliği’nde Moskova Tarih Müzesi’ndeki eşya sayısı 2 milyonu geçtiği halde ne Petersburg’daki Ermitaj ne Moskova’daki Kremlin hatta ne de Tretiakov gibi galeriler kadar çekicidir.

SADECE TARİH DEĞİL

İlginç bir husus da genellikle koloni müzelerinin o ülkede bulunan her şey ana kıtaya veya anavatana gönderildiği için fakir kalmasıyken, Brezilya Müzesi’ne tam aksi bir eylemle Portekiz krallığı anavatandaki müze ve kütüphanelere sığmayan zenginlikleri yollamıştır. Yani bu yanan müze ön planda Portekiz kültürü bakımından da büyük bir kayıp sayılıyor.

İçindeki kalıntılar sadece tarihi değildir. Fosilleri ifade edildiği üzere en büyük meteor parçası, meteorların düşmesi dolayısıyla kavrulan dinozor kalıntıları, garip bitki ve hayvan fosilleri, antropolojik zenginlikler, yetmedi Portekiz imparatorluk sahasının dışında kalan yerlerden gelme Mısır mumyaları gibi parçalar da yer alır, daha doğrusu alıyordu. 

Son 10 yıllardaki büyük zenginleşmesine ve iddiasına rağmen birçok yönleriyle üçüncü dünya ülkelerine has örgütsüzlük, yolsuzluk nedeniyle ismi çok anılan Brezilya’da müzenin de zengin bir ülkeye yakışacak bakım ve idareden uzak kaldığı anlaşılıyor. Yangına karşı tedbirler sıfırmış. Verilen sayı gerçek mi? 

O yangın Topkapı uyarısı olsun

HEPİMİZ MISIRLIYIZ!

Birçok objenin dijital yöntemlerle arşivlendiği açıklanıyor ama bu içeride tarih, antropoloji ve jeolojiyle ilgili bilgilerimizi değiştirecek parçaların yok olup gitmediği anlamına gelmez. 
Müzeler konusunda dünya hâlâ basit milliyetçi organizasyonlardan ve mülkiyet anlayışından kurtulamadı. Bir zamanlar Vatikan’daki müze toplantısında Mısır müzelerinin durumu için söylediğimiz "Bilsek de bilmesek de, istesek istemesek de hepimiz Mısırlıyız, o ülkenin eserlerine dikkat etmeliyiz" sözü bağımsız aydınların hoşuna gitse de müzeciler suratlarını buruşturmuşlardı.

Son Tahrir olaylarında Bağdat Müzesi ve Kahire Müzesi yağmacılığı bu ilgisizlik ve utanmazlığın derecesini ifade eder. Buna benzer hazin olaylardan biri de Brezilya’nın başına geldi. Bir yerde kaybolan müzenin bu dünyanın ve beşeriyetin hangi parçasını ilgilendirdiğini ve gerekli malumatı yok ettiğini bilemezsiniz. Eğer İslam dünyasının eserleri tahrip ediliyorsa ve meçhul kişilerin evlerinin içine ve görünmeyen koleksiyonlara giriyorsa bu bilgi deliği hiç şüphesiz çalanların tarihini de zedeler ve gerekli bilgiyi elde edemezler. 

Doğrusu dünya tarih ve medeniyeti acısından çok şeyi barındıran Topkapı Sarayı Müzesi’nin durumunu düşünüyorum. 

Doğrusu dünya tarih ve medeniyeti acısından çok şeyi barındıran Topkapı Sarayı Müzesi’nin durumunu düşünüyorum. İçindeki eserler Türkiye’nin milli tarihini ve medeniyetini aşacak bir miras, çünkü Türk İmparatorluğu dünya bakımından önemli bir imparatorluktu. Elindeki hazineler de öyledir. Brezilya’daki yangın felaketi bize bir uyarı olmalı.

HÂLÂ İLGİLENMİYORUZ

Bu müzeyle hâlâ ilgilenmiyoruz. Son düzenlemede bile Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi işi başından aşkın bir kuruluşun elinde bıraktık. İçindeki eserler Türkiye’nin milli tarihini ve medeniyetini aşacak bir miras, çünkü Türk İmparatorluğu dünya bakımından önemli bir imparatorluktu. Elindeki hazineler de öyledir. Mesela en önemli Çin porselenleri koleksiyonu bizde. Avrupa porselenleri içinde de önemli bir koleksiyonun sahibiyiz. Müze kütüphanemizde de sadece Müslüman Şark milletlerinin değil birçok Hıristiyan kavmin elyazmaları da var. Brezilya’daki yangın felaketi bize bir uyarı olmalı.