Dandini dandini dastana, danalar girmiş bostana, kov bostancı danayı, yemesin lahanayı..

Malum, meşhur, bizde herkesin bildiği bir ninni teranesi*

Araya çok önemli başka bir konu girmez ise, bir süre 2023 bütçesi üzerine yazmayı planlıyorum ama malum laftır, “hayat sen planlar yaparken başına gelenlerdir” denir.

Neyse, en azından bugün 2023 bütçesi üzerine yazmak ve çok konuşulmayan bir bütçe konusunu tartışmak istiyorum.

Türkiye devlet bütçesi 2021 mali yılından beri program esaslı performans bütçe sistemine göre hazırlanıyor ve sunuluyor; yeni yayınlanan 2023 Bütçe Gerekçesi içinde de bir 4. Bölüm mevcut, ismi Program Performans Bilgisi.

Bu bölümde altmış dolayında hizmetin (programın) performans analizi yapılıyor, bu performans analizinde hangi kriterlerin kullanıldığı belirtiliyor, sayısal bir değerlendirmeye gidiliyor.

Ancak, 2023 bütçe gerekçesini karıştırdığınızda her konuda yapılan büyük yanlışların hatta saptırmaların maalesef program performans bilgisi bölümünde de karşımıza çıktığı görülüyor.

Önce karşımıza merkezi bütçe ödeneklerinin programlar bazında dağılımını gösteren bir tablo çıkıyor, bu tabloda yukarıda belirttiğim gibi altmış dolayında program (hizmet) var, bu programlar arasında Cumhurbaşkanlığı da var.

Ancak, bu tablonun hemen arkasından bu programların tümünün performans analizi de yer alıyor ama nedense sadece bir tanesi eksik, o da Cumhurbaşkanlığı programı, Cumhurbaşkanlığının bu analize dahil edilmemesinin nedenlerini çok anlamış değilim.

Şayet, Cumhurbaşkanlığı gibi bir merkezi bütçeli kuruluşun ayrı bir program olarak tanımlanmasının anlamsızlığı düşünülmüş ise, olabilir, ilk tablo içinde neden Cumhurbaşkanlığı da var ama performans analizi yok, belli değil.

Performans analizinde kullanılan yöntemler de çok gırgır.

Örneğin, Bilgi ve İletişim isimli bir program var, doğru, bu program bir biçimde uluslararası bir mukayeseli analize (Birleşmiş Milletler ve İTÜ beraber hazırlamışlar) konu olmuş ve küresel siber güvenlik önlemleri sıralamasında Türkiye 10. sırada yer almış, başka konulara oranla gerçekten çok başarılı bir sıralama herhalde.

Sorumlu idare de Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı.

Buraya kadar bir mesele yok, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı kutlarım.

Ancaaaaaak;

Program Performans Bilgisi bölümünde başka programlar da var, Hukuk ve Adalet programı gibi, İnsan Hakları gibi, Temel Eğitim gibi, Ortaöğretim gibi, Yükseköğretim gibi, Kadının güçlenmesi gibi, Yoksullukla mücadele gibi ve başkaları.

Ancak nedense, bu programların hiçbirinin performans analizlerinde Bilgi ve İletişim programında yapıldığı gibi uluslararası mukayeseli analizlere yer verilmemiş.

Sizce neden?

Çünkü hukukta, adalette, kadın sorunlarında, eğitimde, yoksullukta uluslararası mukayeseli çalışmalarda, endekslerde Türkiye bu programlarda öyle kötü bir yerde ki bütçeyi hazırlayan otorite! (artık neresi olduğu da çok net değil) bu mukayeseli verileri performans analizlerinde kullanmak istemiyorlar çünkü o zaman Program Esaslı Performans Bütçe Sistemi (PPBS) siyasi otorite için kullanılmaz hale gelebilir.

Doğru performans kriterleri şayet siyasi otoriteyi zora sokacak ise neden kullanılsın ki!

Sadece Birleşmiş Milletler ve İTÜ’nün beraber hazırladığı uluslararası mukayeseli çalışmayı Bilgi ve İletişim programının performans analizinde kullanırsınız, diğerlerini es geçersiniz.

PPBS (Program Esaslı Bütçe Performans Sistemi) çağdaş ve çok önemli bir bütçe türü ve biz büyük bir maharetle bu bütçenin de canına okuduk.

Bütçeler demokratik ülkeler içindir, bizde bütçe yapsanız ne olur, yapmasanız ne olur.

Tüm dünyanın tartıştığı hukuk devleti endekslerini kullanmayın, iletişimle ilgili endeksi atlamayın, bu bir karakter ve bu karakterle çok uzağa gitmek zor.

Bütçeyi bile bir ninni düzeyine, fiktif bir şeye indirdik ya, bu da bize yeter.

*Terane kelimesi kulaklarımızda bir olumsuzluk çağrıştırıyor ama bu kelime orijinal halinde olumsuz bir şey değil, ezgi demek.