Yol evidir, ocağıdır
on bin şeyin.
İyi ruhlar kıymetini bilir,
kayıp ruhlara sığınak olur.
Lao Tzu, Tao Te Ching
Dansçı ve koreograf Dicle Doğan’ın yönettiği, Iraz Akçam ve Simge Günsan’ın performansıyla Heybesini Çiğneyen Katır, kadınca bir zarafeti demirden leblebi etkisiyle sahnelenmeyi sürdürüyor. Korkudan kaçmaktansa üstüne gitmeyi, içine girmeyi, nihayetinde korkunun içinden neşeyle ve güçlenerek geçip gitmeyi gösteriyor. Esmani Kılıç’ın müziğiyle eşlik ettiği performans, iki kadın bedeninin, yasa, can korkusuna ve bitimsiz kaygılara başkaldırısı. Bireyselliğin toplumsallıkla bağına değerli katkı sunan Heybesini Çiğneyen Katır, varolma inadını o muhteşem katır inadıyla buluşturarak, toplumsal koşullanmaların üstesinden gelen iki kadın performansçı aracılığıyla hatırlatıyor, gösteriyor.
HEYBESİ KAMBUR, MOTİFİ YARA
Hasret Gültekin’in can yakan sesiyle dinlemekten kaçındığım, “Bir İnsan Ömrünü Neye Vermeli” şarkısı, derin bir soru olarak performansın içinde. Büyük, pembe, seyahat etmekten yorgunsa da dinç, işlemeleri canlı bir halı oyuncuların aksesuarı, kostümü, sığınağı… Tıpkı yolcu gibi halı da yoldan önceki halinde değildir. Dünyayı yürüyerek gezen yönetmen Doğan’ın, sosyal medya hesabından yıllardır takip ettiğim paylaşımlarıyla tanıklık ettiğim yolculuklarını, çilesini hatırlıyorum. Yaz ya da kış, yağmurlu, karlı ya da güneşli günlerde Dicle’nin aşınmış, yaralı ayaklarını dinlendirdiği ânları görüyorum halıda. Dicle ile oyun henüz prova aşamasındayken Artı Sahne’de söyleşmiştik. Buradan izlenebilir.
Oyuncuların kostümleri incelikli bir düşünme sürecini yansıtıyor. Blucine üçgen bağlanmış kumaşların oryantal etkisi pamuklu bluzların organik dokusuyla hikâyeyi tamamlıyor. Emprovize dansın, modern jestlerin göbek atmayla iç içe geçtiği hikâyeyi. Türkiye’nin her ne kadar bugünlerde ana akım sanat üretiminde artık pek dile gelmese de meşhur “doğu-batı ikiliği” Heybesini Çiğneyen Katır’da geçerliliğini koruyor. Performansın özgünlüğünün önemli bir nedeni bence bu. Başat söylemden, moda olandan kendini sıyırabilmesi, kendi sözünü eyleyebilmesi… Performansta yer alan yazig Mahmud Sıfatsız’ın şiirindeki hüsran, günah, niyet, minnet heybenin içindekileri halının altından çekip çıkartıyor.
Akçam ve Günsan’ın baskın/çekinik enerjileri kontrastın uyumuyla yin yangı oluşturuyor ve toplumsal ayıp mekanizmasını cesaretle göğüslüyor. Halının üstünde uçmak için önce altını keşfediyorlar.
“Sen güçlü bir kadınsın”lara dayatma tehdidiyle yaklaşıyor oyun. Acıyı, kederi, kaygıyı yüklenerek başka bir yolun peşine inatla düşüyor Heybesini Çiğneyen Katır. “Halının altı uçurumsa da gidilebilir” diyor, “kime ne?”
Proje & Yönetmen: Dicle Doğan
Yaratıcı Performans: Iraz Akçam & Simge Günsan
Müzik Performans: Esmani Kılıç
Şiir: yazig Mahmud Sıfatsız
Görseller: Ege Canpolat
Ceren Gündoğan: 1983 İstanbul doğumlu. İBBŞT TAL'de ve Akademi İstanbul Tiyatro bölümlerinde oyunculuk, Kocaeli Üniversitesi GSF/ Sahne Sanatları Dramatik Yazarlık bölümlerinde öğrenim gördü. İstanbul Devlet Tiyatroları’nda oyuncu ve reji asistanlığı, Asis Yapım'da proje tasarım asistanlığı ile dizi ve belgesel senaristliği yaptı. İlk romanı Yaralı Rüzgâr, 2022 Mayıs ayında Eksik Parça Yayınları etiketiyle yayınlandı. Artı TV'de Artı Sahne programı sürdürüyor.
