Köy Enstitülü Sami Gürel'e dair

Fakir Baykurt da (1929) Gönen’den. Refet Özkan da (1931-2021). Sami Gürel de (1932 Denizli-)…

Gönen Köy Enstitüsü'nden yani… Geçen yıl yitirdiğimiz Refet Özkan Fakir Baykurt ile birlikte TÖS’ün kurucu kadrosundan, aynı zamanda bunun bedelini ödeyenlerden.

Fakir Baykurt’un kitaplarını halen Literatür Yayıncılık yayınlıyor. Refet Özkan’ın kitaplarını Heyemaola Yayınları… Teşekkürler Kenan Kocatürk ve Ömer Asan… Bir sürü değeri, bilgiyi ayakta tutuyor, unutulmuş olanları ortaya çıkarıyorsunuz editör olarak...

Sami Gürel ise en baştan kitaplarının çıkışını kendisi organize etti.

Fakir Baykurt’un ilk kitabının baskısı vardı bende. Çilli. Yeditepe Yayınları'ndan. Yeditepe 50’li yılların parlayan yıldızı olmuştu. kapak ve sayfa düzeni ile öncü bir yayıneviydi. Eyüboğlu gibi ressamların desenleri kullanılırdı. Derginin de çok katkısı oldu şiirin ve öykünün yeni seslerine.

50’li yıllarda Yenilik Yayınları da kapak ve sayfa düzeni ile öncü bir yayıneviydi. Karadenizli, kendisi de öykü yazarı olan Naim Tiralı idi editörü..

Sami Gürel ilkin antolojiler yayınladı. Bugünün gözüyle 50’li yılların şiir antolojilerine bakmak keyifli bir iş… Keşke tıpkıbasımı yapılsa bunların, Almanya’da yapıldığı gibi, Nazi sonrası dönemde…

İlkin Sevgi Şiirleri Antolojisi’ni çıkarmış Sami Gürel. Sene 1955. Demek 23 yaşında iken. 1956’da Son Kuşak Şairleri’ni yayınlamış. Son Kuşak Hikayecileri de aynı yıl. 1956 yılında bir de Aşk Hikayeleri Antolojisi’ni çıkarmış. Hayli üretken bir yıl. Hepsi 27 Yayınları'ndan çıkmış. Belki yaklaşan 27 Mayıs’ın habercisi! Muhtemelen kendi yayınevi o da.

1958 yılında ise Güldeste Şiir Seçkisi. Galeri Net Yayınları. Galeri Net’i 1958 yılında, 26 yaşıdayken kurmuş olmalı.

Yine aynı yıl Günümüz Edebiyatı’nı çıkarmış Galeri Net’ten. 1959 yılında denemelerini AK Tapınak başlığı altında toplamış. Kriz yılları ama devam etmiş ve 1960’da Homer Mısır’dan Dönüyor başlığıyla denemelerini yayınlamış. Tiyatronun yeniden tırmanışa başladığı 1960’lı yılların başında Türkiye’de Tiyatro (Tiyatro Ustaları ile Söyleşiler)’i yayınlamış. Elbette en başta Muhsin Ertuğrul!

Galeri Net’ten çıkan son kitabın tarihi 1965. Benim üniversiteye başladığım yıl. Dünyanın On Büyük Şairi’ni yayınlamış.

Hey gidi Galeri Net. Cağaloğlu Yokuşunda Remzi Kitabevinin aşağısında, Semih Lütfi Kitabevi'nin yukarısında tam yokuşun kıvrımındaydı dar girişi. Giriş aslında bir merdivenin başındaydı. Merdivenden inerken başlardınız resimlere bakmaya. Ve aşağıda salon...

Yazarların aydınların siyasetçilerin uğrak yeriydi Galeri Net. Dr. Hikmet Kıvılcımlı’dan, Yaşar Kemal’e, Oğuz Akkan’dan Aziz Nesin’e, Mehmet Ali Aybar’dan Bülent Ecevit’e…

Ben Kabataş Lisesi yıllarında başladım Cağaloğlu Yokuşunu adımlamaya. Remzi Beyin elinden kitap almak şerefine nail oldum. Yolun karşı tarafında Vilayet Mescidinin aşağısında Hilmi Kitabevine uğrama ayrıcalığına da.

Hilmi Çığıraçan yeni ölmüştü. Yardımcısı açık tutuyordu hala kitabevini. Ne kitaplar aldım aldım orada Fransız gravürleri ile bezenmiş Hilmi yayınları kitaplarını. Ama gözde kitabım Hüseyin Rahmi’nin İki Hödüğün Seyahati. Ben Adalıyım ya!

Katolik Ermeni olan Semih Lütfi ölmüştü ama eşi ayakta tutuyordu bir zamanlar Nazım Hikmetlerin de yayıncısı olan kitabevini. 30’lu yılların kitaplarını orada bulmak benim için büyük keyifti yine, Hilmi Kitabevi gibi..

Asık suratlı yüzü gülmez bir hanımdı Aznif. Kim bilir ne travmalardan dolayı. Eşinin öldüğü 1945 yılından kendi öldüğü 1982’ye kadar açık tuttu. Hurdaya gitti bütün stok. Türkiye yayıncılığının ayıplarından biri. Sahip çıkmadı kimse. Cağaloğlu’nun ne kadar çok Ermeni ustası vardı matbaacılık sanatında. Yayıncı olarak onların son temsilcileri ile çalışma şansımız oldu Ayşe Nur ile.

Sami Gürel, 1965 sonrası sanat kuramı ve felsefe üzerinde yoğunlaşmaya başlamış. Beş yıllık bir ara ardından, 1970 yılında Beyinsel Kirizma çıkmış Troya Yayınlarından. Yine 5 yıllık bir adadan sonra, İnsanın Şiirsel ve Sevgisel Boyutu çıkmış 1975’te (Engin Yayıncılık). Uzun bir aradan sonra ilk kitap İnsanın Bilinçsel ve Düşünsel Evrimi (Troya yayınları 1993).

Sami Gürel’in hümanizma, sevgi, şiir kuramı üzerinde yoğunlaşmaya başladığı yılların başlangıcı. 2000’li yıllarda Sami Gürel’in çok üretken olduğunu görüyoruz. Peş peşe gelen kitaplar… Bir çeşit hasat... Net Galeri kolleksiyonu kapaklara da yansıyor. Karya Yayıncılıktan çıkan Gerçeği Kavrayış Gücümüz (2005). Ve yine Karya’dan çıkan Nadizen /Gizemli Toprak (2005). Belge Yayınları 2004 yılında Hayata, Sanata ve Aşka Dair’ i yayınladı. Bundan sonraki kitaplar Beyaz Yayınlarından çıkar. Aşkın Diyalektiği / Yaratık oluştan Varlık Oluşa Bir Yaşam Yürüyüşü (2005). Aşkın Diyalektiği (2005); Kişisel Uyanış(2007); Şiirin Gittiği İnsan (2008); Hüzün Çiçeği (2008); İnsan Nerede /Şiirde İnsanı Uyanmak (2009); Bilince Mektuplar (2010); Güneş Saatinin Altında İnsanı Söylemek (2011); İnsanın Kitabı (Çıngı Yayıncılık 2013) Alt başlık ise: Yaşadığını Sananlar Arasında Olmak ve Yaşıyor Olmak Değildir. Yaşam Tezleri (2013); Bilmeyi Öğrenmek (2015); Gerçeği Kavrayış Gücümüz (2016); Düşünmek (2016); İnsan Olmak (2017); İnsan ve İnsan Bilinci Üzerine Düşünceler (2018).