Petrol ihraç eden ülkeler örgütü (OPEC) ile aralarında Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan gibi üreticilerin bulunduğu OPEC+ 4 Aralık’ta yıl sonu toplantısı için bir araya gelecek. OPEC+ son olarak 5 Ekim’de üretimi 2023 sonuna kadar günlük 2 milyon varil kesinti kararı almıştı. ABD artan enflasyonda enerji fiyatlarının etkin olduğuna dikkat çekerek bu karara tepki göstermişti. OPEC+ nihayet iki ay aradan sonra yeniden bir araya geliyor. Ancak OPEC+’ın üretimde artış yapmasına düşük ihtimal verildiği gibi kesinti kararının yerindeliği üzerine bir mesaj vermesi baskın kanı. Üreticiler açısından durumun bazı gerekçeleri var. Bu haftaki yazımızda OPEC+’ın kararına etki edebilecek faktörlere değineceğiz.
ÇİN’İN SIFIR COVID POLİTİKASI VE KÜRESEL TEDARİK ZİNCİRİ
Çin, küresel ekonominin tedarik ayağını oluşturan aktör. Bununla beraber küresel olarak COVID 19 tedbirleri dünya genelinde gevşetilmiş ve kapanma önlemleri ortadan kalkarken, Çin’de aksi bir durum yaşanıyor. Son olarak ülkenin neredeyse yüzde 25’ine dönük kapanma önlemlerinin devreye girmesi 2023 küresel ekonomi senaryolarında soru işaretlerine neden oldu.
Benzer biçimde Çin’in imalat endeksinde düşüşün sürmesi, üretim açısından yol gösterici bir veri, Çin ekonomisine dönük kaygıları pekiştiriyor. Ülkenin büyümesinde görülen yavaşlamayla da bu kaygı doğrulanıyor. Tedarikçi olarak Çin ekonomisinde meydana gelebilecek bir yavaşlama, küresel gemi trafiğinden üretimde aksamalara kadar ciddi sorunlar silsilesi demek. Buysa petrol üreticilerinin küresel petrol talebini hesaplarken daha dikkatli bir projeksiyon yapmalarına neden oluyor.
Pekin, geçtiğimiz hafta yaşanan protestoların ardından karantina önlemlerinde gevşeme sinyalleri verdi. Bununla beraber gevşeme, çalışma ve üretimden ziyade karantinanın daha insani koşullarda sürmesine dönük. Yani kapanma önlemlerinde bazı esneklikler var, ama ortadan kalması gibi bir durum söz konusu.
KÜRESEL EKONOMİK YAVAŞLAMA VE 2023 ÖNGÖRÜLERİ
Aslında Çin’de yaşanan kapanma önlemlerine eşlik eden küresel ekonomideki daralma senaryoları OPEC + açısından daha tedirginlik verici. Son olarak Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), “2023 yılında büyümenin belirgin bir biçimde yavaşlayacak” dedi. Örgüte göre Euro Bölgesi'nde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) zayıf büyüme görülecek. Yavaşlamanın görüleceği ülkeler arasında ABD ve bazı Avrupa ülkeleri yer alırken AB’nin ekonomi lokomotifi Almanya için küçülme öngörüsü var. Yıllık ortalama küresel büyüme beklentisiyse yüzde 2,2 düzeyinde.
Uluslararası Para Fonu (IMF), küresel ekonominin 2023’teki seyri konusunda daha iyimser olsa da yavaşlama konusunda OECD ile aynı zemini paylaşıyor. IMF’nin Küresel Ekonomik Görünüm Raporu’nda 2022 küresel büyüme tahmini yüzde 3,2’yi olarak kaldı, 2023 için daha önce yüzde 2,9 olan beklentisi 2,7 olarak güncellendi.
Ulusal ve küresel ekonomilerde yaşanan durgunluk ve küçülme, petrol üreticileri açısından temkinlilik ve üretimde kesinti anlamına geliyor. Genel olarak petrol fiyatları kriz dönemlerinde talepteki ciddi düşüş ve spekülasyonlar bağlı olarak geriler. Üretici ülkelerin büyük bir kısmının ekonomik çarkların dönmesi satılan petrolün bütçeye sağladığı katkıya bağlı. Bu çerçevede üreticiler kendi ekonomilerini ayakta tutmak ve küresel yavaşlanın etkilerini hafifletebilmek için belirli bir seviyede olan fiyatlara ihtiyaç duyuyor. Buysa üretim kararlarını şekillendiriyor.
Var olan ekonomik öngörüler uyarınca OPEC+’ın karar alacak. Bu durum piyasanın da beklentilerini şekillendirdi. Örneğin Bloomberg tarafından bu hafta ankete katılan 16 trader ve analistten on tanesi, günde 250 bin ila 2 milyon varil arasında değişen tahminlerle yeni bir arz kesintisi bekliyor.
ABD ETKİSİ: KAFA KARIŞTIRICI SİNYALLER OPEC+’I ETKİLER Mİ?
Yukarıdaki durum incelendiğinde piyasa aktörlerinin beklentisi uyarınca OPEC+’ın üretimde kesinti kararını, 5 Ekim’de aldığı haliyle koruması gerekiyor, ki büyük ihtimalle de öyle olacak. Ancak burada ortaya çıkan son iki gelişme sisli bir havanın oluşmasına neden oldu: ABD’nin ekonomik ve siyasi etkisi.
ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell, 30 Kasım’da yaptığı açıklamada Fed’in faiz artırımında daha küçük adımlarla hareket edeceğini söyledi. Powell f”aiz artırımına son veriyoruz” dememiş olsa da faiz adımlarının daha küçük biçimde atılacağını söylemesiyle petrol cephesinde hareketlilik yaşandı.
SUUDİ ARABİSTAN'A ZEYTİN DALI
İkinci gelişme doğrudan OPEC’in defacto lideri Suudi Arabistan ile ilgili. Gazeteci Cemal Kaşıkçı’nı 2018’de Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’ndan öldürülmesinden hem CIA hem de ABD yetkileri bilgisi olduğu gerekçesiyle veliaht Prens Muhammed bin Selman’ı da sorumlu tutuyordu. Ancak ABD Dışişleri Bakanlığı, kasım ayında Muhammed bin Selman'ın Suudi Arabistan Başbakanı olarak görev yapmaya başlaması nedeniyle dokunulmazlığa sahip olduğunu yönünde mahkemeye görüş bildirdi. Bir anlamda Selman’a bağışıklık tanındı. Kararın OPEC+’ın Ekim’deki kesinti sonrasında ABD cephesinden gelen sert tepkilerin ardından gelmesi, Washington’dan Riyad’a uzatılan zeytin dalı olarak görülüyor. Suudi Arabistan’dan da OPEC+ toplantısında kesintiyi biraz hafifletilmesi karşılık olarak bekleniyor, nitekim bazı yorumcular üretim artışı dahi gelebileceği yönünde tahmin yürütüyor. Biden yönetimi enerji fiyatlarındaki tırmanmanın enflasyona olumsuz etkisi nedeniyle OPEC’ten üretim artışı beklendiğini sık sık dile getiriyor.
Özetlemek gerekirse yılın son toplantısında küresel ekonomideki seyir, buna dönük pek iç açıcı olmayan tahminler, Çin’de süren kapanmalar uyarınca OPEC+’ın kesinti kararını koruyacağını işaret ediyor. Öte yandan ABD’den Suudi Arabistan’ın gönlünü almaya dönük atılan adımlar ve Powell’dan gelen açıklamalar OPEC+’ın bir sürpriz yapmasına da neden olabilir. Eğer ekonomik kaygılar ve OPEC+ın üretim kotalarını tutturmaktaki zorlukları yönlendirici olursa kesintiye devam kararı yinelenecek. Düşük bir ihtimal olarak, ABD cephesindeki gelişmeler dikkate alınırsa kesinti kararında bir miktar azaltmaya gidilebilir.
Mühdan Sağlam: Doktorasını Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda “Rusya Federasyonu’nun ve Rus Dış Politikasının Dönüşümünde Enerjinin Rolü” başlıklı teziyle 2021’de tamamladı. 2014-2017 arasında AA Energy Terminal’de enerji analistliği yaptı. 2018-2021 arasında Gazete Duvar’da dış politika/ekonomi, enerji analisti ve köşe yazarı olarak çalıştı. Enerji şirketleri devlet ilişkisi, Rusya enerji politikası, enerji ekonomi politiği, ekonomi politik temel ilgi alanıdır. Bu alanda pek çok makalesi, uluslararası yayını vardır. 7 Şubat 2017’de çıkan 286 KHK ile Barış için Akademisyenler: Bu Suça Ortak Olmayacağız isimli bildiriyi imzaladığı için üniversitedeki görevinden ihraç edilmiştir. Gazprom Rusya’sı: Rusya’da Devletin Dönüşümü isimli kitabın yazarıdır.
