Bu hızla giderse, belli ki yakın dönemin en önemli çevre felaketi haberleri Türk Akım projesinin Türkiye kısmının yapımı sırasında gelecek. Malum, Rusya ile Türkiye arasında son dönemde masada yer alan en önemli doğalgaz projelerinin başında Türk Akım geliyor.
Avrupa'ya doğalgazını Ukrayna üzerinden satan Rusya, bu ülke ile yaşadığı sorunların ardından doğalgazını başka bir yolla taşımak istiyordu. Proje, Rusya'nın her yıl özellikle kış aylarında uluslararası boru hattına müdahale ederek "gazla oyun oynaması" sebebiyle Ukrayna'yı by-pass etmek için Türk Akımı alternatifini bulması olarak özetlenebilir.
Son günlerde Türk Akım ile ilgili birkaç ilginç gelişme var. Geçen haftalarda Gazprom davetiyle Türk Akım projesinin Batı Sibirya'daki başlangıç noktasına gidip mega proje güzelleyen yazılara denk gelmiş olabilirsiniz. Ama Türk Akım projesi nedir, neden önemli bir göz atalım. Çünkü, bu proje geçeceği ülkelerde politik ve ekonomik değişiklikler yaratacak.
Türk Akım Gaz Boru Hattı projesi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından Aralık 2014'te açıklandı, Türkiye'nin bir Rus savaş jetini düşürmesiyle bir süre askıda kaldı. Daha sonra Putin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan Türk Akım projesini İstanbul'da Ekim 2016'da gerçekleştirilen Dünya Enerji Kongresi'nde imzaladı. Ardından projenin inşaatına geçen yıl mayıs ayında start verildi. Hattın Türkiye'de karaya çıkacağı Kıyıköy'de de inşaat başladı.
Boru hattının denizdeki bölümü, Rusya'nın Anapa kentinden Türkiye'nin Kıyıköy beldesine dek Karadeniz boyunca yaklaşık 930 kilometre boyunca ilerliyor.
Proje kapsamında, Karadeniz'in derinliklerinden 15,75 milyar metreküp kapasiteli iki doğalgaz boru hattı inşa edilecek. Hatlardan biri doğrudan Türkiye'nin kullanımına açılacak. Rusya'dan gelen gaz, Türkiye üzerinden Yunanistan'a ulaşarak, oradan geçip Avrupa'ya satılacak.
Ancak gelen haberlere göre, projenin güzergahında bir değişiklik yapılarak hattın Bulgaristan'dan geçirilmesi gündeme geldi. Hala iki ülkeyle de görüşmelerin devam ettiği belirtiliyor. Her şey yolunda giderse, 2019 sonunda ilk gazın Türkiye'ye gönderilmesi niyeti var. Bu yıl içinde güzergah meselesinin çözülmesi şart.
Diğer yandan, geçen hafta Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nın "Türk Akım Gaz Boru Hattı Projesi Genel Tebliği" Resmi Gazete'de yayımlandı. Tebliğe göre, Türkiye, Türk Akım hattında Gazprom ve/veya iştiraklerinin kuracağı şirketlerin Türkiye kıta sahanlığında yürüteceği faaliyetlerin vergiden muaf tutulmasına karar verdi. Türk Akım, bir anda pek çok ayrıcalık ve muafiyete sahip oldu.
Projenin deniz bölümünün inşaatı Rusya'nın en büyük enerji şirketlerinden Gazprom'un yüzde 100 iştiraki South Stream Transport B.V. şirketi tarafından gerçekleştiriliyor.
İstisna kapsamına, deniz bölümü şirketinin gerek yurt içinden gerekse yurt dışından temin ettiği, mühendislik danışmanlık hizmetleri, inşaat öncesi hizmetleri ve inşaat tesisi işletme hizmetleri, ön tasarım hizmetleri ve tasarım hizmetleri (ön yatırım çalışmaları, tasarım ve mühendislik ve diğer benzeri hizmetler) dahil olmak üzere danışmanlık, hukuk, muhasebat ve mühendislik hizmetleri giriyor. Tüm bu hizmetler Katma Değer Vergisi'nden istisna tutulacak. Bu şirket ayrıca gelir üzerinden alınan vergilerden de istisna olacak.
Anlaşma gereği tebliğ ile Ruslara verilen en ilginç ayrıcalık, kara hattı 2 için kurulacak ortak şirketin edineceği mülklerin emlak vergisinden dahi muaf tutulacak olması.
2016'da imzalanan anlaşma gereği, anlaşmanın dokuzuncu maddesinin (e) bendine göre, deniz bölümü şirketi ve kara bölümü 2 şirketi Türkiye sınırları içinde, kara bölümü 1 hariç olmak üzere, projenin uygulanması için inşa edilen ya da edinilen taşınmazlar bakımından emlak vergisinden muaf.
Deniz bölümü şirketi ve kara bölümü 2 şirketi, projenin uygulanması için oluşturulan ya da edinilen mülkler bakımından emlak vergisi ve diğer benzer vergilerden istisna tutulacak. Kara bölümü 1 hariç olmak üzere, projenin uygulanması ile bağlantılı inşaat ve onarım işleri ödemelerinde gelir veya kurumlar stopaj vergisi ödenmeyecek.
Küresel enerji projeleri tam bir satranç masası gibi.
ABD ile Rusya arasında yaptırımlarla ilgili gerilimin de bu projeyle yakından ilgisi var. Kısa süre önce ABD Hazine Bakanlığı, Rusya'nın Kırım'ı ilhakına karışan Rus ve Ukrayna vatandaşlarına yönelik yeni yaptırımlar açıkladı. Bakanlık bu kişilerin ABD'deki mal varlıklarını dondurdu ve Amerikalılarla iş yapmalarını yasakladı.
Geçtiğimiz aylarda uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, ABD'nin Rusya'ya yönelik yaptırımlarının Gazprom şirketinin ortaklarına, yatırımcılarına ve müteahhitlerine yönelik tehdit oluşturduğunu, dolayısıyla Türk Akım projesinin yavaşlayabileceği uyarısı yapmıştı.
Zaten, Rus enerji şirketi Gazprom tarafından yayınlanan üçüncü çeyrek raporunda da, ABD'nin Rusya'ya yönelik yeni yaptırımlarının şirketin yabancı yatırımcılarını olumsuz yönde etkileyebileceği belirtilmişti.
Hal böyleyken Türk Akım, geçen hafta 1 milyar dolar daha pahalandı.
Gazprom, daha önce projenin maliyetinin 6 milyar dolar olabileceğinin belirtildiğini ancak şimdi 7 milyar dolar olarak tahmin edildiğini açıkladı. Açıklamaya göre, proje önce Gazprom bütçesinde finanse edilecek, daha sonra proje tahvilleri üzerinden finansman sağlanacak. Tabi işler yolunda gider ve o tahvilleri satın alanlar çıkarsa...
Geleceği böyle belirsizliklerle dolu bir projenin uygulanması için Türkiye, boru hattının geçeceği nadide coğrafyalara sahip Kıyıköy, Istrancalar, Lüleburgaz, Vize, Saroz Körfezi'ni feda edecek. Boru hattı için oluşturulacak koridor hem Istrancaları ikiye bölecek, hem 1.5 milyon ağaç kesilirken, 6 milyon fidan imha edilecek.
Üstelik, projeyle ilişkili aktivitelere yasal ve ekonomik yardım sağlamak amacıyla vergi muafiyetleri ve istisnalar uygulayacak. Karadeniz'deki münhasır ekonomik bölgeleri ve kıta sahanlıkları içerisinde faaliyet gösteren deniz bölümü şirketinin faaliyetleri vergiye tabi olmayacak.
Buyrun size, ABD yaptırımlı, finansman arsızı, bol ekosistem tahribatlı, vergi kıyaklı Türk Akım projesi...
