Cumartesi gecesi Fenerbahçe-Rizespor maçı sonrasında yayıncı kuruluşta VAR meselesi konuşuluyordu. Aslında konusunun uzmanı, efendi ve çalışkan bir profesyonel olan sunucu Güntekin Onay, futbol izleyicilerinin çoğunun VAR konusunda yanlış ve haksız bir tutum içinde olduğunu söyledi. Özel olarak da sosyal medyadan yakındı. Daha sonra da ayrıntıya girmeden, karşı tarafın gerekçelerine değinmeden Fenerbahçe ile Bein arasındaki anlaşmazlığın son bulmasını diledi.

Onay, iktidarı sarsılan bir kurumun sözcülüğüne savunmanlığına soyununca hiç sempatik görünmüyor. Neyse…

Futbol ve siyaset Türkiye’de çok yaygın, çok popüler iki dal, iki meşgale ve sohbet mecrası. Memleketteki her 10 beyaz erkekten 15’i futbol uzmanı, tüm erkek nufusunun yüzde 250’si de siyaset eksperi.

90 dakikalık maçın değerlendirmesi bazen 270 dakika sürebiliyor. Spor programlarının büyük bir çoğunluğu amigo ideolojisiyle hazırlanıp sunuluyor. Kaliteli olmaya çalışanlar da ya yayıncı kuruluşun ya da üç büyüklerden birinin gizli propagada organı gibi işlev görüyor.

Siyaset, (Fransızların ‘Politique politicienne’ dedikleri yani ‘Siyasetçi politikası’) gazetelerin birinci sayfalarını, radyo ve TV haber bültenlerinin de ilk 3 sırasını işgal ediyor. Evde, okulda, işyerinde ve sokakta da bence gereğinden fazla ‘Ankara’ siyaseti konuşuluyor.

Her mecrada olduğu gibi, futbol da siyaset de kurallarla oynanıyor/icra ediliyor.

Futbolda bir yandan hakem hatalarını minimuma indirerek futbolun adaletini sağlamak, bir yandan da gelişen teknolojik olanakları futbol sahalarına yansıtmak amacıyla VAR, yani Video Yardımcılı Hakem sistemi devreye girdi. Güntekin Onay’ın bütün itirazlarına rağmen, VAR’ı da sonuç olarak insanlar yönetip kullandığı için, VAR’da da bal gibi kasıtlı ya da kasıtsız hatalar yapılabiliyor. VARda şeffaflık yok. Sahadaki hakem ile ekran başındaki hakemin konuşmaları yayınlanmıyor. Ayrıntılı VAR istatistikleri yayınlanmıyor: Şimdiye kadar kaç kez VAR’a çağrıldı hakemler? VAR hakemi ile sahadaki hakemin kararları kaç kez aynı idi, kaç kez zıt çıktı? Kaç gol VAR’la iptal edildi?

VAR’dan şikayet eden çok. Çünkü VAR insandan bağımsız, otomatik, rasyonel, dakik ve hassas bir mekanizma değil. Ayrıca orta hakemin prestij ve otoritesini azalttığı gibi, maçın sık sık durmasına neden oluyor. ‘’Cüneyt Çakır, ki uluslararası düzeyde çok iyi bir hakem, VAR çıktığından beri performans kaybediyor’’ dedi bir meslekdaşı. Çünkü zart zurt VAR’a davet ediliyormuş ekran başındaki hakem tarafından.

Futbol kaçınılmaz olarak bir kurallar oyunu ama bir o kadar da hatalar oyunu. Kendi takımınızın, oyuncunuzun, rakip oyuncuların ve ek olarak hakemin kasdi olmayan hatalarıyla sürprizli bir oyun. Rasyonalite adına ya da adil olma iddiasıyla herşeyi makineye bağlayıp, işin öznel, duygusal yanını devre dışına çıkarmak futbol keyfini azaltıyor.

Şimdiye kadar VAR’ın olumsuz yanlarını yazdım. Ama VAR, çeşitli açılardan çekilen görüntülerle, tekrarlar, büyütmeler, ofsayt çizgileri ve yavaş çekimlerle bir çok futbol enstantanesini daha iyi görmemizi, anlamamızı sağlıyor. Bir tür şeffalık getiriyor oyuna.

VAR sistemini siyaset dünyasına uygulasak demiştim başlıkta. Nasıl olur acaba? Beştepe Sarayı'nda gizli açık konuşulan her konuyu konuşmacıların kimlik bilgileriyle birlikte yavaş çekimde, her kelimede durdurarak ve tekrar ettirerek göstersek fena mı olur? Ekranı ikiye bölüp, bir yarıda söz konusu konuşmanın görüntülerini, diğer yarıda tartışılan konunun gerçek bilgilerini yayınlasak güzel olmaz mı? Meclis’te Grup toplantılarında milletvekili ya da konuk sıralarında oturanların aralarında fısıltı halinde konuştuklarının sesini yükselterek yayınlasak kamu çıkarına fayda sağlar mı? Ofsayd çizgisi çeker gibi, mesela Cumhurbaşkanının tüm faaliyetlerini kamera ile izlesek ve kuralı çiğnediği yerlerde mavi ve kırmızı çizgileri çekip yayınlasak izleyiciler memnun olur mu? Keza muhalefet partileri liderleri ve sözcülerinin kamuya açık yerlerde yaptıkları konuşmalarla özel alanda yaptıkları siyasi konuşmaları kıyaslayan ve aradaki çelişkileri saptayan bir bilgisayar uygulaması hayırlı sonuçlar vermez mi? Siyasi parti merkezlerini, gazete ve televizyonların Ankara bürolarını VAR’la denetlesek manşetlik haberler çıkar mı?

VAR uygulaması Türkiye’de şimdiye kadar futbolun adaletini sağlama konusunda bütün tarafların fikir birliğini sağlayamadı. Fakat VAR siyasette uygulansa, eminim, bütün iktidar temsilcileri ile kendini muhalif olarak göstermeye çalışan politikacılar hariç, çok geniş bir kesimin onayını ve desteğini kazanır.