Peru’da bir İnka tarihçisiyle konuşuyorduk. Kendisi de İnkalardan gelen bir kadın profesördü. Tam başlamadan önce ”bir dakika” dedi. Bahçenin ortasına koyduğumuz sandalyeden kalktı. Arkada İnca tarım araçları duruyordu, biraz sonra bize anlatacağı. Şimdikilere pek benzemiyordu. Bir markası yoktu ve benzin ya da mazot yutmuyordu. Dünyanın öte ucundan birilerine, her çıkardığı patatesten bir pay vermek zorunda değildi daha doğrusu. Sonra gelip, sandalyeye oturdu Carmen Escalante, boynunda İnka güneşi vardı, konuşurken arada bir onu tutuyordu ve İnkaları anlatıyordu;
‘Onlar tarımsal ve pastoral bir kültüre sahiptiler. Mısır tarımında, sulama suyu kullanıyorlardı. Bunun için teras sistemleri kurmuşlardı. Patatesler yamaçlarda yetişiyordu, bu nedenle chaquitaquia kullanılarak aşıldı. Bu hem patates ekiminde hem de genel olarak patates uyarlanmasında kullanıldı, Patatesin Peru'da seksen dokuz yabani çeşidi vardır. Çoğu acıdır ve zehirlidir, yenirse mideniz ağrır veya çok yerseniz ölebilirsiniz ama bu yabani patates türlerinin altı tanesi evcilleştirildi ve bu altı türden şu anda yaklaşık 4.000 çeşit patates var. Patates ekim kasım arasında ekilir, patates dikmek için son gün 8 aralıktır. Yani patates sadece ekildiği değil, büyüdüğü ve ürün verdiği dönem vardır ve haziran temmuz aylarında hasat edilir zaten patates. Patates, avantajı yumru olması, köke yakındır. Bu nedenle donlar onu daha az etkiler. Çünkü yapraklara olanlar onu etkilemez, yeraltında büyüdüğü için, insanlar toprağı kazıp patatesi bulabilir. Bu yüzden İrlanda gibi yerlere uyarlanmıştır, İrlanda, İskoçya, özellikle İrlandalılar, bir yıl patates yetiştiremediler ABD’ye göç etmek zorunda kaldılar, hiçbir şeyleri kalmadı. Çocukları öldü, yaşlılar öldü. Ukrayna’ya adapte oldu. Patates birçok yere adapte oldu. Rusya'ya, Almanya’ya. Patates pek çok yere uyarlandı ve bu sadece Peru'da oldu!’
Yani eğer mülkiyet diye bir hak var diyorsanız, akşama patates kızartırken İnca’lara borcunuzu düşünün ya da ‘Yıkalım bu köhne düzeni, biz başka alem isteriz’….
Metin Yeğin: Yazar, belgeselci, sinemacı, gazeteci, avukat, seyyah... CNN-Türk, NTV, Kanal Türk, Al Jazeera, Telesur televizyonlarına 200'e yakın belgesel ve kurmaca filmler yaptı. Türkiye'de Cumhuriyet, Radikal, Birgün, Gündem; Gazeteduvar, dünyada, Il manifesto, Rebellion gazetelerine köşe yazıları yazdı. Dünyanın sokaklarını anlattığı 10'dan fazla kitaba sahip. Birçok ülkede kolektif çalışmalara katıldı, kooperatif örgütlenmelerine öncü oldu. Ekolojik direnişlere katıldı, isyanlara tanıklık etti.
