Adıyaman’ın ana caddesi boyunca ağır hasarlı, terkedilmiş binaları görüyorsunuz. Yıkılan binaların ise boşlukları kendini belli ediyor. Binlerce kişinin hayatını kaybettiği 6 Şubat depreminin yaralarını sarmaya çalışıyor Adıyaman.

Depremde az hasar gören yerlerden biri, Adıyaman’ın yirmi dakika uzaklıktaki beldesi Kömür. Depremin hemen ardından Kömür’ün nüfusu hızla artmış. Oysa nüfusunun çoğu Alevi olan Kömür, yıllardır Adıyaman’ın en ihmal edilmiş yerlerinden biri.

Yokluğun ve yoksunluğun depremle birlikte daha da arttığı Kömür’e yardıma koşanlardan biri de Diyarbakır merkezli Önce Çocuklar Vakfı olmuş. Vakıf, buradaki çocuklar için neler yapılabileceğini düşünürken güzel bir ihtimal kendini göstermiş. AB yardımıyla Kömür’de çocuklar için bir kültür merkezi kurmak. İşte o ihtimal, Cuma günü gerçekleşti ve ‘Kömür Kültür Merkezi’ açıldı.

Ben de İKSV’nin (İstanbul Kültür Sanat Vakfı) davetiyle bu açılışı izledim. İKSV, Avrupa Birliği’nin kültür sanat için verdiği 1.3 milyon Euroluk hibeyi ‘Ortaklaşa’ adlı bir program aracılığıyla ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. Program, Türkiye genelinde kültür-sanat alanını, STK’lar ile belediyeler arasındaki iş birliklerini ortak projeler aracılığıyla güçlendirmeyi amaçlıyor. İlk turda yapılan başvurulardan bu amaçlara uygun olan dördü seçilmiş. Artvin, Bursa-İzmir, Eskişehir ve Adıyaman’daki projelerin hepsi de belediyelerle sivil toplum kuruluşlarının (STK) iş birliğine dayanıyor. Çünkü sanılanın aksine, STK’lar yerel yönetimlerle yeterli iş birliği yapamıyor. Bunun her iki kesimin çalışma biçimleri ile önceliklerinin farklı olmasından kaynaklanan yapısal sebepleri var. Ama engelleri biraz gayretle aşmak mümkün. İşte ‘Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı’ bunu hedefliyor ve epey de başarılı sonuçlar almış görünüyor.

Önce Çocuklar Vakfı’nın projesine, Kömür Belediyesi bir eski binasını tahsis ederek katılmış. Önce binanın yenilenip kültür merkezine dönüştürülmesi planlanıyormuş. İlk tetkiklerde de sağlam çıkmış. Ama daha sonra yapılan detaylı çalışmalarda binanın yıkılması gerektiği anlaşılmış. Binanın bahçesine büyük bir prefabrik yapı inşa edilmiş ve eski bina yıkılmış. Tabii AB’den gelen kaynak yeni bir bina yapılmasını hedeflemediği için para yetmemiş. İşte bu noktada devreye Diyarbakır Sanayi ve Ticaret Odası (DTSO) girmiş. Kömür Kültür Merkezi binası onların desteğiyle tamamlanmış.

Kömür Kültür Merkezi’nde çocuklara yönelik etkinlikler düzenlenmesi hedefleniyor. Peki bu etkinlikleri kim nasıl düzenleyecek, bu kültür merkezi binasının içi nasıl anlamlı, işlevli ve sürekli biçimde doldurulacak? İşte bu çok önemli soruları da ihmal etmemişler. Yanıtını da Diyarbakır’ın yerel STK ortamında bulmuşlar. Bu anlamda deneyimli ekiplerle iş birliklerine gidilmiş. Yıllardır çocuklar için etkinlik düzenleyen, kendi kendine ayakta durmayı başaran iki kurum projeye destek veriyor: Ma Music Center ve Amed Şehir Tiyatrosu. İlki çocuklara dönük ritim, enstrüman ve müzik dersleri diğeri ise oyunculuk ve tiyatro eğitimi verecek. Kürtçe müzik ve tiyatro eğitimi konusunda tecrübeli bu iki kurum da kendine güveniyor. Diyarbakır’da ziyaret ettiğimiz Ma Music’te Şerko Kanıwar ve Amed Şehir Tiyatrosu’nda Rezan Kaya ile Elvan Koçer neler yapacaklarını anlattılar. Bir yılın sonunda epey yol almayı planlıyorlar. O kadar ki sonunda bir festival düzenleyecekler. ‘Kömür Çocuk ve Gençlik Festivali’nde buradaki çalışmalar, bölgenin diğer çocuklarıyla da buluşacak.

Kömür Kültür Merkezi’nin açılışında her ne kadar kurdeleyi bu büyük iş birliğini gerçekleştiren kurumların temsilcileri kestiyse de başrolde çocuklar vardı. Şerko Kanıwar’ın şefliğinde spontane bir konser verdiler, kendilerine ayrılan bu kültür merkezinin salonlarını doldurdular, bol bol Fanta içip balonlarla oynadılar, icabında kavga da ettiler...

Bu kültür merkezinin yapılmasında Adıyaman merkez belediyesinin de katkı olmuş. Nitekim açılış konuşmalarından birini Adıyaman Belediye Başkanı Abdurrahman Tutdere yaptı. Kömür’deki kültür merkezi için çaba harcayanlardan biri de buranın genç belediye başkanı Hasari Talaş. Onlarla doğru ve sağlam işbirliğini gerçekleştiren Önce Çocuklar Derneği yöneticisi Meryem Özdemir Ok ve projenin tamamlanması için elinden geleni yapan DTSO Başkanı Mehmet Kaya ve hepsini bir araya getiren İKSV Kültür Çalışmaları Direktörü Özlem Ece ile İKSV Genel Müdürü Görgün Taner, AB Türkiye yöneticileri Alexander Fricke ile Seda Erden… Bu insanların bireysel gayretleri, bir şeyleri değiştirme ve inşa etme inançları çabaları bu sonucun alınmasında en önemli faktör.

Uzaktaki küçük ilimiz Adıyaman’ın küçük beldesi Kömür’de açılan küçük, prefabrik bir kültür merkezi için bile birçok insanın çok büyük çaba göstermesi gerekiyor. Ama herkes bu küçük kültür merkezinin gerçekleşmesi durumunda büyük bir işin başarılacağını biliyor. Neyse ki birileri kültür ve sanata inanıyor, onun dönüştürücü gücünü biliyor ve çocuklar, gençler için bunu seferber etmek üzere çabalıyor.

Netice itibariyle ‘Ortaklaşa’ programının sadece AB kaynaklı büyük bir fonu kültür alanına dağıtmakla kalmayıp önemli bir dönüşüm için de tohumlar ektiğini söyleyebiliriz. Kömür bunun ilk sonuçlarından biri. Küçük ama etkili bir kültür yatırımı. İnsan işin içindeki yerel kurumları ve oradaki enerjiyi görünce de ikna oluyor: Ömrü uzun olacak. Umarım örnek de olur...

(‘Ortaklaşa projesi’ (LİNK: ortaklasa.iksv.org ve yerel yönetim-STK ilişkisiyle ilgili ‘Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi’ adlı rapor için (LİNK: Türkiye'de Yerel Kültür Ekosistemi (iksv.org)) linkleri tıklayabilirsiniz)

Cem Erciyes: Gazeteci, yayıncı. 1971 doğumlu Cem Erciyes, İzmir Bornova Anadolu Lisesi’ni ve Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. İstanbul Üniversitesi’nde Uluslararası İlişkiler dalında yüksek lisans yaptı. Gazeteciliğe 1992’de Dünya Gazetesi’nde başladı. Dünya Kitap dergisi ve kültür sanat sayfalarında çalıştı. 1997 yılında Radikal’e geçti. Kültür Sanat Editörü ve Radikal Kitap Eki Yayın Koordinatörü, Ek Yayınlar Yönetmeni gibi görevler üstlendi… 2016 yılında Doğan Kitap’ın yayın direktörlüğünü üstlendi. Halen bu işi yapıyor. Çeşitli dergi, gazete ve internet sitelerinde yazıları yayımlandı. TRT’de, Açık Radyo’da kültür sanat ve tarih programları hazırladı, sundu.