Latin Amerika’nın en önemli ülkelerinden Brezilya, hafta sonu devlet başkanı ve yardımcısının yanı sıra 26 eyalet ve başkent Brasilia'yı kapsayan Federal Bölge'nin valilerini, Kongre'nin 513 üyeli Temsilciler Meclisi'nin tamamı ile 81 üyeli Senato'nun 27 üyesini seçmek için sandık başındaydı.

Brezilya’nın seçimi önemliydi zira seçmenler bir önceki oylamadan hemen önce hapse atılan eski devlet başkanı, İşçi Partisi adayı Lula da Silva ile "Latin Amerika’nın Trump’ı" olarak bilinen Jair Bolsonaro arasındaki rekabetin baskın olduğu yarışta başkanı belirleyecekti. Başkanın adı, seçimi hiçbir adayın yüzde 50’den fazla oy alamaması nedeniyle 30 Ekim’de yapılacak ikinci turda belli olacak.

Seçimle ilgili akıllara takılanlar anketlerin yanılıp yanılmadığı, Bolsonaro’ya neden beklenenden fazla oy gittiği, Senato'da ortaya çıkan ilginç resmin nedenini ve Lula’nın ikinci turdaki şansı... Bu soruları Latin Amerika merkezli Telesur kanalının İngilizce muhabiri ve editörü Brian Mier’e sorduk.

'ANKETLER LULA’NIN ALDIĞI OY KONUSUNDA YANILMADI'

Anketlerde "Lula da Silva seçimi ilk turda alır" yönünde bir kanaat vardı ancak bu gerçekleşmedi. Neden böyle oldu?

Öncelikle yabancı basından pek çok kişi anketleri yanlış anladı çünkü anketlerde Lula’nın seçimi ilk turda kesin alacağı söylenmiyordu. Aslında çoğunda yüzde 48 civarında oy alacağı söyleniyordu, birkaçında yalnızca yüzde 50 ile seçilebilir dendi ancak bu yarı yarıya bir ihtimaldi. Ayrıca zaten anketlerde yüzde 2’lik bir olumlu/olumsuz marj bırakılıyordu.

Anketlerin yüzde 95’i Lula’nın yüzde 45 ile yüzde 52 arasında oy olmasını öngörüyordu, nihayetinde yüzde 48.5 oy aldı. Yani aslında oy kaybetmedi, tam da beklediği gibi oyu aldı.

Ancak başka bir ilginç durum da şuydu seçimin son iki haftasında yabancı basın Lula’nın kaybetmek üzere olduğunu yazmaya başladı. Bu biraz moral bozmaya yönelikti. Öte yandan elbette İş Partisi ve Lula seçmenleri ilk turda seçimin kazanılmasını istiyordu, bunun için savaştılar, emek verdiler. Ancak emin değillerdi, hatta beklemiyorlardı diyebilirim.

'CİRO GOMEZ’E GİTMESİ GEREKEN YÜZDE 5’LİK OY BOLSONARO’YA GİTTİ'

Lula’nın oy oranı kadar dikkat çeken bir diğer konu Jair Bolsonaro’nun aldığı yüzde 43 oy almasıydı. Bu nasıl oldu?

İşte bu söylediğiniz beklenmeyendi, anketler genel olarak Bolsonaro için yüzde 38-42 bandını işaret ettiler ancak yüzde 43 aldı. Üçüncü aday Ciro Gomez, beklenenden yüzde 5 daha az oy aldı. Bu noktada genel kanı Gomez’in oylarının önemli bir kısmının Bolsonaro’ya gittiği yönünde.

Sonuç olarak Bolsonaro’nun kazanması için ikinci turda yüzde 7 daha fazla oy alması gerekiyor, yani yaklaşık 5 milyon oy. Öte yandan Lula için ikinci turda gerekli olan, yüzde 1,6 oranında daha fazla oy. Burada Lula’nın Bolsonaro’dan 6 milyondan fazla oy aldığını belirtmek gerekiyor. Bu faktörler uyarınca Bolsonaro’nun ikinci turu kazanacağı sonucuna varmak yanlış olur.

Bolsonaro açısından diğer önemli bir kazanım, Kongre'de, özellikle de Senatoda aldığı temsilci ve senatör sayısı. Bu nasıl oldu?

Kongre’de duruma bakalım. İşçi Partisi, öncekinden farklı olarak bu seçimde Kongre’de 11 sandalye daha kazandı. Oy kaybetmedi yani bu bence olumlu bir gelişme. Senato ayağına gelirsek, İşçi Partisi burada hiç güçlü olamadı. Ancak yine de bir sandalye fazladan kazandılar ve senatör sayıları yediden sekize çıktı.

Fakat burada üzücü olan, aşırı sağcı Bolsonaro'nun karikatür karakterlerine benzeyen eski bakanlarının Senato'ya girmesi. Örneğin bir ağaçta İsa ile konuştuğunu söyleyen Damares Alves seçildi. Bolsonaro’nun başkan yardımcısı olan Hamilton Mourão ve eski adalet ve kamu güvenliği bakanı Sergio Moro yine kendine Senato'da yer bulan isimler.

Moro, aynı zamanda Lula’yı hapse atan davanın da baş hakimiydi. Anketlerde seçilmeyeceği kanaati baskındı ama sürpriz bir şekilde senatör olarak seçildi. Bu isimleri düşününce, Senato bir sirke dönecek diyebilirim. Yani Lula başkan seçilse dahi Senato karşına bir set örecek.

'LULA SEÇİLİRSE SENATO ONU AZLETMEYE ÇALIŞACAK'

Neden? Ne yapacaklar Lula’yı engellemek için?

Lula’yı görevden almak için sık sık soruşturma başlatacaklar, onu ısrarla azletmeye çalışacaklar. Ancak iyi ki sol Kongre’de biraz güç kazandı, bu da Lula’nın azledilmesine engel olabilir. Yine de bunu tehdit unsuru olarak sık sık kullanacaklar. Lula ikinci turu aldığında, onu yönetmesini zorlaştırmak için ellerinden geleni yapacaklar.

Burada şunu merak ediyorum, epey sorunlu görünen bu aşırı sağcı isimler, nasıl seçilebildi? Seçmenin bu tercihinin nedeni ne?

Şöyle, öncelikle bu kişilerin seçim kampanyalarını federal hükümet bütçeden karşıladı. Seçim sürecinde iktidarda olmanın avantajıyla akaryakıt fiyatlarında vergi indirimine gittiler, gıda fiyatlarını düşürdüler, hükümetin ödediği destekleyici ödemeleri artırdılar. Yani aslında arkalarından bu şekilde çalışan bir makine vardı. Dahası siyasi olarak özellikle fanatik Hıristiyan grupları yanlarına çektiler. Bunun gibi taktikler uyguladılar yani.

'LULA’NIN ZAFERİ ÇOK KUTUPLU DÜNYANIN VARLIĞI İÇİN ÖNEMLİ'

Seçimi de göz önüne alarak, Brezilya’nın geleceği nasıl bir şekil alacak?

Amazon yağmur ormanlarının varlığını sürdürmesi için Lula’nın seçimi kazanması gerekiyor. Çok kutuplu dünyanın varlığı için Lula’nın zaferi önemli çünkü Bolsonaro, yorucu olacak biçimde bir ABD hayranı. Bu nedenle yeniden seçilme ihtimali endişeye neden oluyor.

Ancak şunu bir daha söylemem gerekiyor, yüzde 50’yi yakalayıp seçimi kazanması zor. Bu noktada diğer adaylara giden oyların bir kısmı Lula’ya dönecek, Lula matematik olarak zafere daha yakın çünkü yalnızca 1 milyon civarından fazladan oy toplaması gerekiyor. Buna karşın Bolsonaro’nun yaklaşık 8.5 milyon ekstra oy alması lazım. Yani diğer adaylara giden oylardan Lula 1 milyona ihtiyaç duyarken Bolsonaro’nun Lula’dan aşağı yukarı 7 milyon fazla oy toplaması gerekiyor.

6 soruda: Anketlerin tutturamadığı Brezilya seçimlerinde ne yaşandı?

Brezilya'da devlet başkanlığı seçimleri ikinci tura kaldı