20 sene kesintisiz iktidar çok önemli.
Bu nedenden, üstelik bu iktidarın sonuna yaklaşırken, bazı değerlendirmeler gerekebilir.
Ben de bu nedenden bugünkü yazımda, üstelik bu yazıyı bir Cumhuriyet Bayramında kaleme alıyorum, son yirmi seneye temel bir elzem dönüşümün yapılamaması açısından yaklaşmak istiyorum.
AKP-Erdoğan 2002 sonrası ilk on sene iyi şeyler yaptı, en son Kürt açılımı önemli idi ama Ceylanpınar devlet enigması ile kanımca AKP ve Erdoğan kendilerini bitirdiler, daha sonrası atılan her adım bir felaket oldu zaten.
Ancak, bunlardan da öte, ekonominin temel dönüşüm ihtiyacı tamamen ıskalandı, meseleye sadece kur, faiz, enflasyon üçlemesi üzerinden yaklaşıldı.
Aşağıya basından aldığım bazı alıntıları aktarıyorum:
İlk alıntım Dünya Gazetesinden ve dünya teknoloji şirketleri performansı hakkında:
"Microsoft, bilançosunu açıkladı. Buna göre, şirketin geliri, temmuz-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 22 artarak 45,3 milyar dolara ulaştı. Microsoft 2020'nin temmuz-eylül döneminde 37,2 milyar dolarlık gelir elde etmişti. Böylece, Microsoft'un geliri 2018'den bu yana en hızlı yükselişi gösterdi.
Şirketin net karı da aynı dönemde yüzde 48 artarak 20,5 milyar dolara yükseldi. Firmanın net karı geçen senenin aynı döneminde 13,9 milyar dolar olmuştu. Microsoft'un hisse başına karı da bu dönemde 1,82 dolardan 2,71 dolara yükseldi.
Google'ın ana kuruluşu Alphabet de 2021'in üçüncü çeyreğine ilişkin bilançosunu paylaştı. Buna göre, Alphabet'in yılın üçüncü çeyreğinde elde ettiği gelir, geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 41 artarak 65,1 milyar dolara çıktı. Şirket, 2020'nin aynı döneminde 46,2 milyar dolar gelir açıklamıştı. Arama devinin ana kuruluşu, 14 yılın en yüksek çeyreklik gelir artışını kaydetti. Alphabet'in net karı da üçüncü çeyrekte geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 68,4 artışla 18,9 milyar dolara yükseldi. Alphabet, geçen senenin üçüncü çeyreğinde 11,2 milyar dolar net kar elde etmişti. Firmanın geçen yılın temmuz-eylül döneminde 16,40 dolar olan hisse başına karı ise bu senenin aynı döneminde 27,99 dolara çıktı. Böylece Alphabet, bu dönemde elde ettiği karla rekor kaydetti."
İkinci alıntım aşağıda yine Dünya Gazetesinden ama bu kez eski ekonominin otomotiv sektöründen:
"Dünyanın ve Japonya'nın en büyük otomotiv firması Toyota, kâr tahminini indirdi. Toyota, küresel ekonomik daralma sebebiyle, Mart 2009'da biten mali yılda, grubun kâr tahminini 555 milyar yenden 50 milyar yen (555 milyon dolar) düzeyine indirdi.
Toyota geçen yıl, 1,7 trilyon yen kâr elde etmişti. ABD piyasasındaki daralmanın yanı sıra ABD dolarının, Japon yeni karşısında değer kaybetmesi de Toyota'nın satışlarını düşürdü.
Hyundai ve Kia'dan yapılan açıklamada ise şirketlerin, daha önce 4,8 milyon araç olan bu yılki satış tahminlerini 4,2 milyon araca çektiği bildirildi. Şirketler, yöneticilere verilen primlerin de dondurulacağını kaydettiler.
Bu arada, Hyundai bu haftadan başlayarak çalışma saatlerini azaltacağını da duyurdu.
Öte yandan, ülkenin daha küçük otomobil üreticisi olan Ssangyong Motor Co. da ücretlerin zamanında ödenemeyeceğini belirtti."
Dünya ekonomisinde teknoloji şirketleri yükselirken geleneksel şirketler, mesela otomotiv, gerilemede.
Aşağıda bu kez Milliyet gazetesinden İstanbul Sanayi Odasının araştırması üzerinden bir örnek:
"İstanbul Sanayi Odası, "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu"nu açıkladı. İSO "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" araştırmasına göre 2020 yılında üretimden satışlara göre zirvede 58 milyar 593 milyon TL ile TÜPRAŞ yer aldı.
TÜPRAŞ gibi Koç Holding bünyesinde olan Ford, 45,2 milyar TL’lik üretimden net satış rakamıyla ikinci sırada yer aldı. Oyak-Renault, 31,2 milyar TL’lik rakamla üçüncü sırada yer alırken, bir başka otomotiv firması Toyota 30,8 milyar TL ile dördüncü sırada yer aldı. Beşinci sıradaki şirket isminin açıklanmasına izin vermedi.
Azerbaycan şirketi Socar’a bağlı Star Rafineri, 24 milyar TL’lik üretimden net satış rakamıyla altıncı sırada yer alırken, Arçelik 21,8 milyar TL ile yedinci, Tofaş 20,7 milyar TL ile sekizinci, Ereğli Demir ve Çelik 17 milyar TL ile dokuzuncu, İskenderun Demir ve Çelik 16,9 milyar TL ile onuncu sırada yer aldı.
İSO 500'teki kuruluşların ihracatı ise yüzde 12,8 gerileyerek 64,1 milyar dolar oldu."
İSO 500’de zaten ciddiye alınabilecek bir teknoloji şirketi yok.
İlk onda Ford Otomotiv, Oyak-Renault Otomobil Fabrikaları, Toyota, Tofaş gibi otomotiv şirketleri var.
Diğerleri ise enerji ve metalürji şirketleri; Aselsan on birinci sırada, ne kadar teknoloji şirketi diyebiliriz Aselsan’a emin değilim.
Uzun lafı kısası, dünya gidiyor Mersin’e biz gidiyoruz tersine.
Dünyada otomotiv şirketlerinin karları düşüyor, demek ki, muhtemelen çağın gereklerine uyum sağlayamıyorlar.
Biz ise hala otomotiv üzerinden gelecek, zenginlik arıyoruz.
Gidin bakın, Google’dan çok rahat bulabilirsiniz, İSO 500’ün liderleri adeta hiç değişmiyorlar, üstelik epeydir.
Fortune dergisine bakın, ABD’nin ilk ellisi, Exxon dışında, radikal bir değişime uğradılar ve sonuç olarak ABD’de kişi başına gelir 66 bin dolar, bizde sekiz binin epey altına düştü.
AKP-Erdoğan çok vahim yanlışların altına imza attılar ama en vahim yanlış muhtemelen yirmi senede bir gerçek teknoloji şirketi çıkaramamış olmamız, buna yönelik bir stratejimizin oluşmamış olması.
Üstelik bu teknoloji şirketleri, Google, Amazon, ve diğerleri öyle ciddiye alınabilecek bir sabit yatırım da istemiyorlar.
Ama ne istiyorlar?
Özgür ve yaratıcı düşünce istiyorlar.
Bizde de sorun tam burada belki.
