Brezilya devlet başkanı Jair Bolsonaro’nun koronavirüs salgını karşısındaki inkârcı tavrı onun altındaki politik zemini her geçen gün daha da zayıflatıyor. Salgını "basit bir grip" olarak nitelendiren Bolsonaro, karantina uygulanmasına, okulların kapatılmasına, üretimin durdurulmasına karşı çıkıyor.
Koronavirüs salgınının oldukça yayıldığı Brezilya’da 6 Nisan saat 19:17 itibariyle vaka sayısı 11,721; ölüm sayısı ise 516.
Bu denli yaygın ölümcül salgın hastalık koşullarında dahi inkârcı duruşunu esnetmeyen Bolsonaro, siyaseten kendisini yalnızlaştırdı. Ülkedeki tüm eyalet valileri (ki federal sistem içinde oldukça geniş yetkileri var) Bolsonaro’ya tavır alarak kendi bildikleri yoldan yürüyor. Karantina ilan edilmesi gereken yerlerde bu işlemler valiler tarafından gerçekleştiriliyor. Bunlar arasında siyasi anlamda Bolsonaro’ya çok yakın olanlar da var, ama toplumsal durum o kadar yakıcı ve ağır ki, onlar bile devlet başkanına tavır almak durumunda kaldılar.
Keza Bolsonaro, kendi atadığı sağlık bakanı Luiz Henrique Mandetta ile de ters düşmüş durumda. Koronavirüs krizini ele alışı ülkede genel olarak başarılı bulunan Mandetta ile Bolsonaro arasında da ciddi bir kopukluk var. İkisinin dedikleri birbirini tutmuyor. Bolsonaro 5 Nisan günü bir facebook canlı yayınına katılarak "yıldız haline getirilen bazı bakanlara karşı kalemimi kullanmaktan çekinmeyeceğim" diyerek adını vermeden sağlık bakanını görevden alabileceğini ima etti. Nihayet, Bolsonaro’nun iktidarının esas kaynağı olan orduda da generallerin karantina konusunda Bolsonaro’dan farklı düşündükleri biliniyor.
Senato’da ve Meclis’te Bolsonaro’nun azledilmesi yönünde çağrılar ve çalışmalar yürütülüyor. Lula’nın İşçi Partisi (PT) de, ‘demokratik sosyalist’ Özgürlük ve Sosyalizm Partisi (PSOL) de Bolsonaro’nun azledilmesi yönünde çağrılar yapıyor. Meclis’te 10 milletvekili olan, halk hareketi içinde etkili PSOL’un dış ilişkiler sorumlusu Bruno Magalhães, yaptığımız telefon görüşmesinde, ülkenin içinde bulunduğu ağır politik kriz durumundan çıkışın yegane yolu olarak Bolsonaro’nun azledilmesine işaret etti. Zira Magalhães’e göre, Bolsonaro halk sağlığını hiçe sayıyor, dinsel dogmaların ve şirket çıkarlarının doğrultusunda, her türlü karantina tedbirine karşı çıkıyor.
İşte bu politik kriz ortamında, Arjantin’de tanınmış bir gazeteci olan Horacio Verbitsky, Arjantin’deki El Destape radyosunda bir programda, önemli bir iddia ortaya attı. Buna göre, Brezilya ordusundan üst düzey bir subay, Arjantin ordusundaki muadili ile iletişim kurarak, "bütün önemli kararlarda Bolsonaro’yu devre dışı bıraktıklarını" ve artık önemli kararları kısa süre önce ... bakanlığına atanan general Walter Braga Netto’nun aldığını belirtti. Verbitsky, Bolsonaro’yu "etkin bir güce sahip olmayan bir hükümdar" olarak tanımladı.
Verbitsky’nin bu iddiası, İspanyolca yayın yapan çeşitli medya organlarında "Brezilya'da Yumuşak Darbe", "Bolsonaro'nun generalleri isyan mı etti?" gibi başlıklar altında yer buldu. Buradan ise Bolsonaro’ya karşı klasik bir askeri darbe yapıldığı gibi bir izlenim oluştu. Oysa ortada klasik bir darbe yok. İş yapamaz hale gelmiş Bolsonaro’nun fiiliyatta birçok önemli kararda, özellikle de koronavirüs pandemisiyle ilgili kararlarda devre dışı bırakılması söz konusu. Tabii ki, buna, bizzat Bolsonaro’yu iktidara getirmiş olan Brezilya Genelkurmayı’nda karar verildi. Ama bunu daha ziyade zaten arka plandan ülkeyi yöneten generallerin örtülü bir müdahalesi olarak tanımlamak daha doğru olur.
Peki "işlevsel başkan" olarak rol oynadığı belirtilen General Walter Braga Netto kimdir? Netto, ülkenin Genelkurmay Başkanı iken, 12 Şubat 2020’de, Bolsonaro tarafından Başkanlık ofisinin genel sekreteri (Chefe da Casa Civil da Presidência da República) olarak göreve davet edildi. Başkanlık makamı ile Senato ve Temsilciler Meclisi arasındaki ilişkileri sağlayan bu hassas konuma gelmesiyle birlikte, General Netto giderek artan bir siyasi güce sahip oldu. Başkanlık ofisinin genel sekreteri, oldukça yetkili bir bakanlık olarak görülüyor ve bu konumdaki kişi genellikle "Brezilya’nın ikinci güçlü kişisi" olarak tanımlanıyor. Bu sekreter, Başkana yardım etmek, bütün kabine taleplerini denetlemek, Kongre ve eyalet valileriyle müzakereleri yürütmek gibi görevleri yürütüyor.
Dolayısıyla, Bolsonaro’nun yarı-seçim yarı-darbe ile işbaşına gelmesinden bu yana ülkeyi perde arkasından yöneten generaller, Bolsonaro’nun yaşadığı yıpranmayı ve koronavirüs krizini yönetemediğini görerek, bir "iç düzenleme" yapmışlar gibi görünüyor. Ancak bunun politik sonuçlarının Bolsonaro’nun gereksizleşeceği bir noktaya doğru da gidebileceği açık. Bu denli ağır bir krizde tüm ipleri elinde toplayan Walter Braga Netto, niye yeni dönemin başkan namzeti sayılmasın ki?
Koronavirüs krizi, tüm dünyada politik krizlere yol açacak gibi görünüyor. Bolsonaro koronavirüs salgını karşısındaki tavırlarıyla daha şimdiden gelişmelerin kenarına itilirken, Macaristan’da Victor Orban ise meclisten kararnameyle yönetme yetkisini alarak tek adam diktasını kurdu. Koronavirüs pandemisi derinleştikçe, pek çok politik kriz göreceğiz anlaşılan.
